İçeriğe atla

SUMKA

İran Nasyonal Sosyalist İşçi Partisi
Ḥezb-e Sosīālīst-e Mellī-e Kārgarān-e Īrān
KısaltmaSUMKA
KurucuDavud Monşizade
Kuruluş tarihiNisan 1952[1]
MerkezTahran, İran
Üyelik (1952)600
İdeolojiİran milliyetçiliği

Faşizm[1][2]
Pan-İranizm[2]
Arap düşmanlığı
Neo-Nazizm
Antisemitizm
Antikomünizm[1]

Anti emperyalizm
Siyasi pozisyonAşırı sağ[1]
Parti bayrağı

İran Nasyonal Sosyalist İşçi Partisi[1] (Farsça: حزب سوسیالیست ملی کارگران ایران, Latin alfabesiyle: Ḥezb-e Sosīālīst-e Mellī-e Kārgarān-e Īrān) daha çok kısaltması olan SUMKA (Farsça: سومکا) olarak bilinir.[3][4][5][6][7][8][9]

Kuruluş

Davud Monşizade

Parti 1952 yılında Davud Monşizade[10] tarafından kuruldu ve İran üniversitelerinde küçük merkezleri vardı.[]

Yükselişi

SUMKA, daha sonraları ülkede ünlenecek eski bir üye olan Dariush Homayoon da dahil olmak üzere İran'daki genç milliyetçilerin desteğini kısa bir sürede çekti.[11]

Kısa bir süre boyunca Muhammed Mossadegh'in yönetimine kesin bir şekilde karşı çıktılar ve parti Mossadegh'e karşı Fazlollah Zahedi ile birlikte çalıştı. 1953'te Mossadegh'in devrilmesini talep eden ve İmparator Mohammad Rıza Pehlevi sarayına doğru yürüyen büyük bir Zahedi destekçisi grubun bir parçasıydılar.[12]

Finansal kaynakları

1953 İran darbesinden sonra parti, polis ve diğer güvenlik makamlarından aylık 2,500 İran riyali maaş aldı. 1958'de Monşizade, SAVAK'tan ABD'ye gitmek için 7.000 dolar aldı.[1] Parti, büyük olasılıkla İran merkezli yabancı büyükelçilikler tarafından da finanse edildi.[1] Nisan 1952'de İran polisi, Monşizade'nin mali destek almak için İngiliz büyükelçiliğiyle ilişkiler kurmaya çalıştığını bildirdi. İddiaya göre, Merkezî İstihbarat Teşkilatı (CIA) tarafından TPBEDAMN aracılığıyla finanse edildi.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h Rahnema, Ali. İran'daki 1953 Darbesinin Arka planı. Cambridge Üniversitesi. s. 54–57. ISBN 1107076064. 
  2. ^ a b Bashiriyeh, Hossein. İran'da Devlet ve Devrim (RLE Iran D). Taylor & Francis. s. 14. ISBN 9781136820892. 
  3. ^ "سازمان فاشیستی گرگ‌های خاکستری". www.iranboom.ir. 25 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020. 
  4. ^ "حضور گرگهای خاکستری ترکیه در جرابلس سوریه!+عکس". مشرق نیوز (Farsça). 10 Eylül 2016. 6 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020. 
  5. ^ Welle (www.dw.com), Deutsche. "France bans Turkish ultra-nationalist Grey Wolves group | DW | 04.11.2020". DW.COM (İngilizce). 4 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020. 
  6. ^ "France to ban Turkish ultranationalist Grey Wolves group". www.aljazeera.com (İngilizce). 2 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020. 
  7. ^ "گرگ های خاکستری در فکر مسلح شدن در ایران" (Farsça). 26 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020. 
  8. ^ "اروپا با "گرگ های خاکستری" مقابله می کند". ir.sputniknews.com (Farsça). 13 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020. 
  9. ^ "فرانسه فعالیت جنبش «گرگ‌های خاکستری» ترکیه را ممنوع می‌کند". euronews (Farsça). 2 Kasım 2020. 2 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020. 
  10. ^ Leonard Binder, İran: Değişen Toplumda Siyasi Gelişme, Kaliforniya Üniversitesi, 1962, s. 217
  11. ^ Hussein Fardust, Pehlevi Hanedanı'nın Yükselişi ve Çöküşü: Eski General Hussein'in Anıları, s. 62
  12. ^ Mark J. Gasiorowski, 'İran'da 1953 Darbesi', Uluslararası Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, Bölüm 19, Numara 3. (Ağustos, 1987), s. 270

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">BF Perspolis</span>

Başgâh-ı Futbol Perspolis, Lig-i Berter-i Halîc-i Fars'daki 2 büyük Tahran kulübünden biridir. 2006-07 yılları arasında takımı Mustafa Denizli çalıştırmıştır. Mustafa Denizli, 24 Aralık 2011'de Persepolis FC'yle 1.5 yıllık sözleşme imzalamıştır ve Persepolis FC'de ikinci Mustafa Denizli dönemi resmen başlamıştır.

Ciruft, İran'ın Kirman Eyaleti'nde şehir.

<span class="mw-page-title-main">Rastahiz Partisi</span> İranda bir siyasi parti (1975–1978)

İran Milletinin Diriliş Partisi veya kısaca Rastahiz Partisi, İran'da kurulan bir siyasi partidir.

Nerce, İran'ın Kazvin Eyaletine bağlı Takistan şehristanı ilçesinin Merkez Bölgesi'nde bulunan bir şehirdir ve Nerce Kırsal Bölgesi'nin idari merkezi olarak hizmet vermektedir.

Ülkücü komando kampları, 1968 yılında Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi lideri Alparslan Türkeş'in emriyle kurulan ve 1978 yılına kadar Ülkü Ocaklarına bağlı gençlere paramiliter eğitim veren kamplardır. Gladio Operasyonu'nun bir parçası olarak, Amerika Birleşik Devletleri kamplara silahları finanse etti ve gönderdi ve kamplardaki eğitmenler, daha önce ABD'nden eğitim almış olan Türk düzensizlerdi. İlki 14 Temmuz 1968'de İzmir, Gümüldere’de MTTB tarafından 100 gencin eğitimi ile başladı. Kamplar 1970 sonuna kadar 35 ile yayılarak, 15 bin sağcı genç erkek eğitti. Yozgat, Çankırı, Kayseri, Trabzon, Antalya, Ankara, İzmir ve İstanbul gibi şehirlerde kurulan 35 kampta, 10 yılda 100 binden fazla ülkücü komandonun eğitildiği tahmin edilmektedir. Askerlerin "iyi disiplinli" olduğu iddia edildi, ve kamplardan mezun olduktan sonra sık sık solculara, Alevilere, Kürtlere ve İslamcılara yönelik çatışmalara ve saldırılara katıldılar.

<span class="mw-page-title-main">İran'ın vize politikası</span>

Dünya çapında uluslararası ortamda ülkelere giriş-çıkışlarda başlatılan pasaport ve vize zorunluluğu, yabancı ülkelerden İran'a gitmek isteyen kişiler için de geçerlidir. Diplomatik anlaşmalar yoluyla vize muafiyeti verilen ülke vatandaşları haricinde herkes ülkeye girişte vize sahibi olmak zorundadır. İsrail vatandaşları ise tüm şartları taşıyor olsalar dahi, ülkeye girişleri yasaktır.

<span class="mw-page-title-main">Davud Monşizade</span> İranlı Nazi destekçisi

Davud Monşizade SUMKA'nın kurucusudur. II. Dünya Savaşı sırasında Almanya'da, savaştan sonra ise İran'da Nazizm'i desteklemiştir. Daha sonra İsveç'te Uppsala Üniversitesi'nde İran Dilleri bölümünde profesör olmuştur.

Mevlana Mest-i Aşk, İran-Türkiye ortak yapımı bir tarihî dram filmi. Parsa Pirouzfar ve Shahab Hosseini'nin canlandırdığı iki İranlı şair Rumi ve Şems Tebrizi'nin etrafında dönüyor. Film, Dijital Danatlar ve Simarya Film Prodüksiyon tarafından yapılan İran ve Türkiye ortak ürünüdür.

<span class="mw-page-title-main">Badr al-Zamān Qarīb</span>

Badr al-Zamān Qarīb, ya da Badrozaman Gharib, İranlı dilbilimci. 23 Ağustos 1929 tarihinde Tahran, İran'da doğdu. İranlı bilim insanı Mohammad Gharib'in yeğenidir.

<span class="mw-page-title-main">Karim Akbari Mobarakeh</span> İranlı aktör ve film yönetmeni

Karim Akbari Mobarakeh, İranlı film yönetmeni ve aktör.

İran'ın etnik çeşitliliği, İran'da konuşulan dilleri de etkiler. İran İslam Cumhuriyeti Anayasası, Farsçanın tek başına okul eğitimi ve tüm resmi hükûmet iletişimleri için kullanılması gerektiğini ileri sürmektedir. Anayasa ayrıca Arapçayı İslam'ın dili olarak tanır ve resmi statüsünü dinin dili olarak atar. Çok dillilik teşvik edilmese de, azınlık dili edebiyatı öğretimi sırasında azınlık dillerinin kullanımına izin verilmektedir. Farklı yayınlar İran dilleri için farklı istatistikler bildirmiştir, ancak konuşulan ilk üç dil sürekli olarak Farsça, Azerice ve Kürtçe olarak bildirilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Şehram Kaşani</span>

Şehram Kaşani, İranlı pop, dans müziği şarkıcısıdır.

Rastak Müzik Grubu, 1997 yılında deneysel bir müzik grubu olarak kurulmuş İranlı bir çağdaş halk müziği topluluğudur. Rastak toplamayı, kaydetmeyi ve yorumlamayı amaçlar İran'da yaşayan milletlerin dillerinde ve lehçelerinde müzik yapmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Pehlevî İranı</span> 1925ten 1979a kadar İranı yöneten rejim

İran Şehinşah Devleti ya da yaygın ismiyle Pehlevi İranı, 1925 yılından İran Devrimi'nin bir sonucu olarak monarşinin devrildiği 1979 yılına kadar varlığını sürdürmüş devlet.

Şahab Moradi, İranlı bir din adamı, vaiz ve üniversite öğretim görevlisidir. 2000 yılından beri İran İslam Cumhuriyeti Yayıncılığı üzerine farklı programlarda uzman olarak yer almıştır.

İran Uzay Ajansı veya yaygın İngilizce kısaltmasıyla ISA İran'daki uzay araştırma faaliyetlerini fonlamak, düzenlemek ve koordine etmek için 2004 yılında kurulmuş bir devlet kurumudur. Ajansın merkezi İran'nın başkenti Tahran'dadır. 2022 yılında Hüseyin Deliriyan bu kurumun resmi sözcüsü olarak atandı.

Saghi Ghahraman, İran Queer Örgütü'nin başkanlığını yapmış olan İran'lı bir şairdir. BBC 2021 yılı 100 Kadın listesinde yer almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Masoud Jafari Jozani</span>

Masoud Jafari Jozani İranlı bir film yönetmeni, senarist ve yapımcıdır. Fajr Uluslararası Film Festivali'nde en iyi kısa film dalında ödül almıştır. Rüzgârın Gözü, Jafari Jozani'nin yönetmenliğini ve senaristliğini yaptığı en önemli eserlerinden biridir. In the Wind's Eye adlı TV dizisi, İran Devrimi'nden (1979) bu yana ABD'de çekilen ilk İran filmi ve 12 milyon dolarlık bütçesiyle İran tarihinin en pahalı filmlerinden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Armin Afşin Far</span>

Armin Afşin Far, Cizre Belediyespor ve İran erkek milli voleybol takımında oynayan İranlı bir voleybol oyuncusu.

<span class="mw-page-title-main">Hûzistan Çelik Şirketi</span>

Hûzistan Çelik Şirketi, İran'ın önemli şehirlerinden biri olan Ahvaz'da bulunan bir İran çelik üretim şirketidir. Ülkenin ham çelik üretiminde İsfahan Mübarek Çelik Şirketi'nden sonra ikinci en büyük üreticisi konumundadır. Şirketin 8,3 kilometrekarelik devasa fabrikası Ahvaz'a yakın bir alanda, Ahvaz-İmam Humeyni Limanı yolunda, sadece 10 kilometre uzaklıkta konumlanmıştır. Ayrıca merkezi de Ahvaz'da bulunmaktadır.