İçeriğe atla

STOL

Zenair CH 701 STOL uçağı

STOL, İngilizce "Short Take-off and Landing"'in kısaltmasıdır. Havacılıkta çok kısa pistlerde kalkış ve iniş yapabilen uçakları belirtmek için kullanılır.[1] Birçok STOL uçağı, çeşitli koşullarda bulunan pistlere iniş yapabilmek için kızaklar gibi farklı ekipmanlar bulundurabilir.

Dizayn unsurları

Çoğu sabit kanatlı STOL uçağı ücra yerlerde iyileştirilmemiş toprak, çimen ve benzeri yüzeylerde kullanım amacıyla yapılmıştır. Bu uçaklar, ücra yerlere inip kalkabilmek için gerekli olan düşük iniş ve perdövites hızlarının minimuma indirilmesi amaçlanarak dizayn edilmiştir. Birçok STOL uçağı, kuyruk tekerleği tipi iniş takımıyla dizayn edilmiştir, fakat buna De Havilland Canada DHC-6 Twin Otter gibi STOL kabiliyeti yüksek olup üç tekerli iniş takımı kullanan istisnalar mevcuttur.

İniş ve kalkış için gereken pist uzunluğu perdövites (stall) hızının karesine bağlı olduğundan STOL uçaklarının dizaynında en çok bu hızın olabildiğince azaltılması üzerine çalışılır. Kalkışta yüksek güç-ağırlık oranı ve düşük sürükleme uçağın ivmelenmesine ve hızlıca pistten kalkmasına yardımcı olur. Kalkıştan sonra pistin çevresindeki engelleri güvenli bir şekilde atlatmasında yine yüksek güç-ağırlık oranı önemli bir rol oynar. İniş mesafesini kısaltmak için ise frenler, flaplar, spoilerlar ve ters itme kullanılabilir. Flaplar ve slatlar iniş ve kalkış hızlarını düşürdükleri için STOL uçaklarında büyük önem taşırlar.[2]

Kaynakça

  1. ^ "What's the definition of STOL in aviation?". Viking Air Ltd (İngilizce). 2 Aralık 2015. 8 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2023. 
  2. ^ "STOL airplane | Short-Range, Low-Altitude & Takeoff/Landing | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 28 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Concorde</span> Yolcu uçağı olarak tasarlanmış hava taşıtı

Concorde, süpersonik yolcu uçağı olarak hazırlanmış bir hava taşıtı. Air France ve British Airways tarafından kullanılmış olup, 26 adet üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Flap</span>

Flaplar; uçakların genellikle kanat firar kenarında bulunan; kanat kamburluğunu artırarak öncelikle taşıma kuvvetini (L) ve kısmen de sürüklemeyi (D) artıran kumanda yüzeyleri. Flaplar uçuşun, özellikle iniş ve kalkış gibi düşük süratlerde daha yüksek taşıma kuvvetine ihtiyaç duyulan safhalarında kullanılırlar. Pek çok uçak tipinde flapların birden fazla ayar düzeyi (açısı) bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Hücum açısı</span>

Hücum açısı aerodinamikte akış çizgileri ile kanat profilinin veter çizgisi arasında kalan açı. Hareket doğrultusu ile veter çizgisi arasında kalan açıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kanart</span>

Kanart, konvansiyonel uçaklardakinin aksine, ana taşıyıcı kanatların arkada olduğu, yatay stabilizenin önde olduğu sabit kanatlı uçak tipidir. Ön tarafta bulunan taşıma ya da kontrole yarayan yüzeyler de kanart olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Suhoy Su-33</span> Sovyet yapımı dördüncü kuşak savaş uçağı

Suhoy Su-33 Rus firması olan Sukhoi tarafından 1982'de uçak gemileri için üretilmiş bir donanma savaş uçağıdır. Su-27 'Flanker' 'dan türetilmiş bir uçaktır ve Su-27K olarak da bilinir. Su-27'den başlıca farkı, Su-33'ün uçak gemileri tarafından kullanılmak üzere tasarlanmış olmasıdır. Su-27'nin aksine Su-33 havada yakıt ikmali yapabilmektedir.

Kalkış mesafesi, uçakların tekerlerinin yerden kesilmesi için gereken pist uzunluğuna verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Suhoy Su-24</span> Sovyet yapımı hava tecrit ve saldırı uçağı

Suhoy Su-24 1970 ve 1980'li yıllarda Sovyetler Birliği 'nin her türlü hava koşulunda görev yapabilen en gelişmiş havadan tecrit ve saldırı uçağıydı. İki koltuklu, çift motorlu uçak Rusya 'nın ilk entegre sayısal seyrüsefer/atak sistemiyle donatılmıştı. Su-24'ün konfigürasyonu F-111 ile benzerlikler ihtiva eder. Eski Sovyet cumhuriyetleri hava kuvvetleri ve ayrıca başka birkaç ülkede daha halihazırda kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">X-4 Bantam</span> çift jet motorlu küçük deneme uçağı

Northrop X-4 Bantam; yatay kuyruğu olmayan, bunun yerine yuvarlanma ve dalma kontrolleri olan elevatör ve aileronları yerine elevon adı verilen tek bir parça kullanılmış, çift jet motorlu küçük deneme uçağı. Bazı aerodinamikçilerin yatay kuyruğu ortadan kaldırarak transonik hızlarda kanatların yol açtığı süpersonik şok dalgalarının yatay kuyrukla etkileşmei sorununu ortadan kaldırmayı umuyorlardı, ancak X-4'ün deneyleri bu umudu boşa çıkardı.

<span class="mw-page-title-main">Lockheed U-2</span> yüksek irtifa keşif ve istihbarat uçağı

Lockheed U-2, tek kişilik, tek motorlu, yüksek irtifa keşif uçağıdır.

<span class="mw-page-title-main">V/STOL</span>

V/STOL dikine veya kısa mesafede iniş veya kalkış demektir. Bu özellikteki uçak kısa bir pist kullanır ya da küçük bir alana, örneğin ormanlık bir alandaki küçük bir açıklığa dikine iniş ve kalkış yapar. Bu özellik yakıttan tasarruf sağlar.

<span class="mw-page-title-main">Cessna 172</span> Sivil hava aracı

Cessna 172 Skyhawk 4 kişilik, yüksek kanatlı, tek motorlu Cessna modelidir. Dünyanın en çok üretilen popüler eğitim uçağıdır.

<span class="mw-page-title-main">CASA CN 235</span> hafif nakliye uçağı

CASA CN-235, İspanyol CASA ve Endonezyalı IPTN firmalarının ürettiği bir hafif nakliye uçağı. Türkiye'de lisansları alınarak TUSAŞ tarafından üretilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Azami kalkış ağırlığı</span> bir aracın kalkışına izin verilen maksimum ağırlık

Azami kalkış ağırlığı (MTOW) veya azami brüt kalkış ağırlığı (MGTOW) veya azami kalkış kütlesi (MTOM), yapısal veya diğer sınırlamalar nedeniyle pilotun kalkış yapmasına izin verilen en yüksek ağırlıktır.

<span class="mw-page-title-main">EGPWS</span>

Yer yaklaşım ikaz sistemi uçak yere yakın veya bir arazi engeline doğru ani tehlike içine girmiş ise pilotu uyarmak için tasarlanmış ikaz sistemidir. Arazi Bilinirlik ve İkaz Sistemi ve yere çarpma ikaz sistemi benzer işelevlere sahip uyarı ve önleme sistemleridir.

<span class="mw-page-title-main">Yakıt boşaltımı</span> uçakların acil iniş yapma durumunda kalması halinde uygulanan prosedür

Yakıt boşaltımı, uçakların genellikle kalkıştan kısa süre sonra acil iniş yapma durumunda kalması halinde uygulanan prosedürdür. Kalkışın ardından, varış noktasına ulaşmadan önce ve uçağın ağırlığı uçağın yapısal iniş ağırlığının altına inmediği durumlarda, uçakta "yakıt boşaltım sistemi" bulunması halinde yakıt boşaltımı yapılabilir. Bu sayede inişde yangın riski ve uçağın yapısal hasar görmesi önlenir.

<span class="mw-page-title-main">Pist (havacılık)</span> hava araçların iniş ve kalkış yaptığı alan

Pist, hava araçlarının iniş ve kalkış yapması için kullanılan dikdörtgen şeklindeki alan. Türkçeye Fransızca piste sözcüğünden geçmiştir. Asfalt, toprak veya çim gibi farklı yüzeylere sahip olabilir. Piste geliş-gidişlerde ve meydanın diğer kısımlarında hava taşıtlarının kendi motor gücü ile yerdeki hareketlerine (rule) tahsis edilmiş yollara taksi veya rule yolları denir. Pistler ve rule yolları, bir meydandaki manevra sahasını oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Yer sürati</span>

Yer sürati (GS), uçuştaki herhangi bir hava aracının yeryüzü üzerindeki izdüşümünün hızı. GS kısaltması İngilizce ground speed kavramının akronimidir. Havacılıkta yer süratinin hava sürati ile ilişkisinin anlaşılabilmesi için öncelikle şu süratlerin bilinmesi gerekir:

CTOL, Geleneksel Kalkış ve İniş kelimelerin kısaltmasıdır. Yolcu uçakları gibi normal hava araçların uçak pisti kullanarak kalkış ve iniş işlemidir.

<span class="mw-page-title-main">Hava freni (havacılık)</span>

Hava freni veya hız frenleri, havacılıkta iniş sırasında sürüklenmeyi artırmak veya yaklaşma açısını artırmak için kullanılan bir tür uçuş kontrol yüzeyidir. Hava frenleri spoilerden farklıdır, çünkü hava frenleri kaldırmada çok az değişiklik yaparken sürüklenmeyi artırmak için tasarlanmıştır, spoiler ise kaldırma-sürükleme oranını düşürür ve kaldırma kuvvetini korumak için daha yüksek bir hücum açısı gerektirir, bu da daha yüksek perdövites hızına neden olur.

<span class="mw-page-title-main">2004 Azov-Avia Airlines İlyuşin İl-76 kazası</span> 2004te Azerbaycanda gerçekleşen uçak kazası

4 Mart 2004 tarihinde Azov-Avia Airlines'a ait bir İlyuşin İl-76MD; Ankara'dan Kâbil'e, Bakü'de yakıt ikmali için duraklamak suretiyle bir kargo seferi gerçekleştiriyordu. Ankara'dan Bakü'ye gelen uçak, yakıt ikmalinin ardından uçuşun ikinci ayağı için Bakü'den kalkış yaptı ancak kalkışının birkaç dakika ardından düştü. Uçakta bulunan 7 kişiden 3'ü öldü.