İçeriğe atla

SN 1572

Süpernova SN 1572
Chandra X-ışını Gözlemevi tarafından elde edilen SN 1572 X-ışını fotoğrafı.
Olay türüAstronomik radyo kaynağı, Astrofiziksel X-ışını kaynağı Bunu Vikiveri'de düzenleyin
Tip Ia
TarihKasım 1572
TakımyıldızKraliçe
Sağ açıklık00sa 25,3d
Dik açıklık+64° 09′
Dönem?
Galaktik koordinatlarG.120.1+1.4
Uzaklık8000 - 9800 Iy
KalıntıBulutsu
Ana gökadaSamanyolu
Renk (B-V)?
En yüksek kadir (V)-4
BelirtmelerSN 1572, HR 92, SN 1572A, SNR G120.1+01.4, SNR G120.2+01.4, 1ES 0022+63.8, 1RXS J002509.2+640946, B Cas, BD+63 39a, 8C 0022+638, 4C 63.01, 3C 10, 3C 10.0, 2C 34, RRF 1174, 1XRS 00224+638, 2U 0022+63, 3A 0022+638, 3CR 10, 3U 0022+63, 4U 0022+63, AJG 112, ASB 1, BG 0022+63, CTB 4, KR 101, VRO 63.00.01, [DGW65] 3, PBC J0024.9+6407, F3R 3628, WB 0022+6351, CGPSE 107, GB6 B0022+6352
  Wikimedia Commons'ta ilgili ortam
[Vikiveri'de düzenle]


SN 1572 (Tycho'nun Süpernovası, Süpernova 1572), "B Cassiopeiae" (B Cas) ya da 3C 10 bir Type Ia supernovaydı.[1] Kraliçe takımyıldızı bölgesinde bulunan SN 1572, tarihsel kayıtlara göre insan gözüyle tespit edilmiş en eski sekiz süpernovadan biridir. Bu kayıtlara göre süpernova, 1572 Kasım'ının başlarında patlamış ve o dönemde pek çok farklı kaynak tarafından bağımsız olarak tespit edilmiştir.[2]

Tarihsel Tanımı

Cassiopeia takımyıldızının yıldız haritası. Süpernova 1572 "I" olarak işaretlenmiş. "Tycho Brahe's De nova... stella" kitabından

Süpernova 1572'nin Samanyolu Galaksisi'ndeki görüntüsü, astronomi tarihindeki en karmaşık ve belirli olaylardan bir tanesi olarak kabul edilir. Gökyüzünde "yeni bir yıldız" görmek eski zamanlardaki cennet görüşlerinin yeniden düzenlenmesine yol açmaktaydı. Dolayısıyla bu tür yeni gözlemler yeni yıldız kataloglarının düzenlenmesini teşvik etmekteydi. Orta Çağlarda ortaya çıkan bu tür süpernovalar, Aristo'nun değişmeyen yıldızlar ve Dünya merkezli evren düşüncelerine karşı dönemin şüphecilerinin en büyük destek kaynaklarından biriydi.

Süpernova 1572'ye "Tycho'nun Süpernovası da denir. Çünkü SN 1572 hakkında yapılan ilk akademik çalışmayı Tycho Brahe, De nova et nullius aevi memoria prius visa stella ("Yıldızlar Hakkında, hiçbir tarihte daha önce hiç rastlanmamış yeni bir cisim", yayımlanma yılı 1572, ilk baskı sonrasında Johannes Kepler tarafından 1602 ve 1610 yıllarında çoğaltılmıştır) yazmıştır. Bu fizik alanında yazılmış ilk makalelerden biri olmak ile birlikte bir süpernova hakkında yapılan ilk bilimsel inceleme olduğu kabul edilir. Çalışma, Tycho'nun şahsi gözlemleri ve bu gözlemlerin gün gün analizlerini içerir.

O dönemde süpernova hakkında yazılan bir başka kaynak da İngiltere'de Kraliçe Elizabeth'in kraliyet matematikçisi ve astroloğu olan Thomas Allen'in "gökyüzünde yeni beliren parlak yıldız" hakkındaki incelemeleri olarak görülebilir.[3]

SN 1572 hakkında yapılan en önemli gözlemlerin 2-6 Kasım 1572 günleri arasında yapıldığı tahmin edilmektedir. O tarihlerde süpernova, Venüs'ün sahip olduğu parlaklığa ulaşarak parlaklık açısından zirveye ulaşmıştı. Kaynaklara göre süpernova 1574 yılına kadar parlak bir şekilde çıplak gözle gözlemlenmeye devam etti. Bu tarihten sonra görüş açısından kaybolduğu düşünülmektedir.

Supernova kalıntısı

Tour of Tycho's Supernova Remnant

Süpernova kalıntısının Dünya'dan uzaklığının 2 ila 5 kiloparsek (yaklaşık 6.500 ila 16.300 ışık yılı) arasında olduğu tamin edilmekteydi. Ancak yakın zamanda yapılan gözlemler ile elde edilen daha tutarlı sonuçlar, süpernovanın Dünya'dan 2,5 ila 3 kiloparsek uzaklıkta olduğunu göstermiştir.[4]

Radyo dalgaları ile tespiti

Süpernova kalıntısını araştırma çalışmaları 1952 yılına kadar olumsuz sonuçlar verdi. Ancak sonrasında fizikçiler Hanbury Brown ve Hazard, Jodell Bank Gözlemevi'nde 158.5 tekrarsıklığı (frekans) aralığında bir sinyal keşfettiler. Daha sonra, aynı konuma yapılan başka gözlemler de bu 1.9 m dalga boyuna sahip dalgaların SN 1572'ye ait bir süpernova kalıntısına ait olduğunu doğruladı.[5] Kalıntı ayrıca sonradan Cambridge Üniversitesi Gözlemevi tarafından da gözlemlenip "3C 10" adıyla üçüncü Cambridge Kataloğuna alındı. Bu Süpernova Kalıntısı katalog isimlerinde B Cas olarak da isimlendirilir.

Optik yöntemlerle tespiti

B Cas süpernova kalıntısı 1960 yılında araştırmacılar tarafından Palomar Dağ teleskobu (uzgözleri) aracılığıyla çok sönük bir bulutsu aracılığıyla keşfettiler. Sonrasında ise ROSAT Uzay Aracı tarafından ilk fotoğrafı çekildi. Elde edilen veriler sayesinde süpernovanın bir Tip 1 oldğu tescil edilmiş oldu.[1] Chandrasekhar Limitine ulaşan ve patlayan bir Beyaz Cüce'nin süpernovaya sebep olduğu düşünülmektedir. Bu tür diğer süpernova patlamalarının askıne SN 1572, büyük bir bulutsu yaratmamıştır. Ancak patlamadan beri süpernovayı oluşturan parçacıkların sürekli olarak yaklaşık 9.000 km/s hızla genişlediği görüldü. Ancak geçtiğimiz aylarda yapılan bir gözlem genişleme hızının azalarak yaklaşık 5.000 km/s'ye düştüğünü gösterdi.[6]

Eşlik eden yıldızın keşfi

Kasım 2004'te, Nature'da yayınlanan bir makale Güneş'e çok benzeyen bir G2 tipi yıldızın keşfinden bahseder. Yıldızın, süpernova kalıntısı ile ortaya çıkan beyaz cüceye eşlik eden bir yıldız olduğu düşünülmektedir. Mart 2005'te yapılan sonraki bir çalışmada, yıldıza Tycho G ismi verildi. Daha detaylı araştırmalar yıldızın patlamadan sonra ortaya çıkan bir yıldız olabileceğini gösteriyor. Bunun en büyük kanıtı olarak da yıldızın sahip olduğu hız gösterilmekte. Beyaz cüce 136 km/s hız ile hareket ederken Tycho G, ona komşu olan yıldızlardan yaklaşık 4 kat daha hızlı hareket etmektedir. Dolayısıyla merkez bir kütle etrafında dönüyor olduğu neredeyse kesin olarak görülmektedir.

X-ray gözlemi

Uhuru X-ray gözlemevi, 4U 0022+63 koordinatlarında bir X-ışını kaynağı tespit etti. Koordinatlara göre bu bölge Cassiopedia takımyıldızının barındırdığı Cepheus X-1 olduğu görüldü. Bu bölge ayrıca Tycho'nun Süpernovası'na da ev sahipliği etmektedir. Yapılan daha detaylı gözlemler X-ışınlarının bu süpernovadan geldiğini gösterdi.[7]

Edebiyatta

Kasım 1998'de Southwest Texas State University biliminsanları, Don Olson, Russell Doescher ve Marilynn Olson, yaptıkları Edebiyat çalışmasında Süpernova'nın Shakespeare'in Hamlet eserinin Bİrinci BÖlüm Sahne I'de tabir edilen yıldız olduğunu iddia ettiler.[8]

Ayrıca bakınız

  • Süpernova kalıntıları dizini

Kaynakça

  1. ^ a b Krause, Oliver; ve diğerleri. (2008). "Tycho Brahe's 1572 supernova as a standard type Ia as revealed by its light-echo spectrum". Nature. 456 (7222). ss. 617-619. arXiv:0810.5106 $2. Bibcode:2008Natur.456..617K. doi:10.1038/nature07608. PMID 19052622. 
  2. ^ Blast From The Past: Astronomers Resurrect 16th-Century Supernova 1 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ScienceDaily (Dec. 4, 2008)
  3. ^ Oliver Lawson Dick, ed., Aubrey's Brief Lives. Edited from the Original Manuscripts, 1949, s.v. "Thomas Allen" p. 5.
  4. ^ Wenwu Tian; Denis A. Leahy (26 Aralık 2010). "Tycho SN 1572: A Naked Ia Supernova Remnant without Associated Ambient Molecular Cloud". Astrophysical Journal Letters. Cilt 729. ss. L15. arXiv:1012.5673 $2. Bibcode:2011ApJ...729L..15T. doi:10.1088/2041-8205/729/2/L15. 
  5. ^ Hanbury-Brown, R.; Hazard, C. (1952). "Radio-Frequency Radiation from Tycho Brahe's Supernova (A.D. 1572)". Nature. 170 (4322). ss. 364-365. Bibcode:1952Natur.170..364H. doi:10.1038/170364a0. 
  6. ^ Asami Hayato; Hiroya Yamaguchi; Toru Tamagawa; Satoru Katsuda; Una Hwang; John Patrick Hughes; Midori Ozawa; Aya Bamba; Kenzo Kinugasa (2010). "Expansion Velocity of Ejecta in Tycho's Supernova Remnant Measured by Doppler Broadened X-ray Line Emission". arXiv:1009.6031 $2. 
  7. ^ Wood KS, Meekins JF, Yentis DJ, Smathers HW, McNutt DP, Bleach RD (Aralık 1984). "The HEAO A-1 X-ray source catalog". Ap J Suppl Ser. 56 (12). ss. 507-649. Bibcode:1984ApJS...56..507W. doi:10.1086/190992. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2015. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Süpernova</span> Büyük Yıldızların Ölümü

Süpernova, enerjisi biten büyük yıldızların şiddetle patlaması durumuna verilen addır. Bir süpernovanın parlaklığı Güneş'in parlaklığının yüz milyon katına varabilir.

<span class="mw-page-title-main">NGC 628</span> galaksi

Messier 74, Balıklar takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 30 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan büyük bir sarmal gökadadır. Pierre Méchain tarafından Eylül 1780 tarihinde keşfedilmiştir. Daha sonra keşfini gökadayı kataloğunda listeleyecek olan Charles Messier'e iletti. Gökada açıkça tanımlanmış iki sarmal kol içerir ve bu nedenle büyük tasarım sarmal gökadaların prototip bir örneği olarak kullanılır. Düşük yüzey parlaklığından dolayı amatör gök bilimcilerin gözlemlemesi açısından en zor Messier nesnelerinden birisidir. Nispeten büyük açısal boyutu ve gökadanın karşıdan görünmesi, sarmal kol yapısını ve sarmal yoğunluk dalgalarını incelemek isteyen profesyonel gök bilimciler için ideal bir nesne haline getirir. M74'ün yaklaşık olarak 100 milyar yıldıza ev sahipliği yaptığı tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Süpernova kalıntısı</span> patlamadan arta kalanlar

Süpernova kalıntısı (SNR) süpernova yıldızının dev patlamasıyla oluşmuş bir yapıdır. Süpernova kalıntısı, genişleyen bir şok dalgasıyla sınırlanır ve patlama sonucu ortaya çıkan, genişleyen malzemeden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Cassiopeia A</span> Kraliçe takımyıldızı bölgesinde bulunan süpernova kalıntısı

Cassiopeia A, Kraliçe takımyıldızı bölgesinde bulunan süpernova kalıntısı ve 1 GHz.'de 2720 Jy akı ile gökyüzünün en parlak gök bilimsel radyo kaynağı. Süpernova, Samanyolu'na 11,000 ışık yılı (3.4kpc) uzaklıkta oluşmuştur. Süpernovadan uzaklaşan bulut ve malzeme, şu an yaklaşık olarak 10 ışık yılı mesafeye ulaşmıştır. Radyo parlaklığı çok berrak olmasına rağmen optik olarak çok soluktur ve ancak uzun süreli pozlama fotoğraflarında görülebilir.

Tip Ia süpernova, alt kataklizmik değişen yıldızlar kategorisinde olan bir beyaz cüce yıldızın, şiddetli patlamasının sonuçlarından biri. Süpernovalar ani patlayan ve parlaklıklarında büyük bir artış gösteren sistemler olup görünür parlaklıkları -16 ile -20 kadire kadar yükselebilir. Novalardan çok daha büyük patlama şiddetlerine sahiptirler. Ani patlamaları nedeniyle kataklizmik değişenler sınıfına dahil edilirler.

<span class="mw-page-title-main">SN 185</span>

SN 185 Erboğa ve Pergel takımyıldızları arasında Alfa Erboğa yönü yakınlarında 185 yılında ortaya çıkan bir süpernova. Bu "misafir yıldız" Hou Hanshu'da da belirtildiği üzere Çinli gök bilimciler tarafından gözlenmiş ve Roma literatürüne de geçmiştir. Sekiz ay boyunca gökyüzünde görünen süpernovanın insanoğlu tarafından kaydedilen ilk süpernova olduğu düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">SN 1006</span> süpernova

SN 1006 yaklaşık olarak 7,200 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve 1006 yılında Dünya'dan yaygın olarak gözlemlenen bir süpernova. Yaklaşık -7.5 kadir'e ulaşan görsel büyüklüğüyle tarihin en parlak görünen yıldızlarından oldu. Bu "misafir yıldız" ilk olarak Kurt takımyıldızı içinde 1006 yılının 30 Nisan ve 1 Mayıs'ında Çin, Mısır, Irak, Japonya, İsviçre ve bir ihtimal Kuzey Amerika'dan gözlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">SN 1604</span> Yılancı takımyıldızı yönünde Samanyolunda ortaya çıkan bir süpernova

Süpernova 1604, gökyüzünde Yılancı takımyıldızı yönünde Samanyolu'nda ortaya çıkan bir süpernova. Eylül 2011 itibarıyla galaksimizde gözlenmiş son süpernovadır ve Dünya'dan yaklaşık olarak 20.000 ışık yılı uzaklıktadır. -2,5 kadir görünen parlaklığıyla gece gökyüzünde tüm yıldızlardan ve Venüs hariç tüm gezegenlerden daha parlak olarak çıplak gözle gözlemlenebilmiştir. Süpernova 1604, üç hafta boyunca gündüzleri de görülebiliyordu.

<span class="mw-page-title-main">IC 443</span>

IC 443 İkizler takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 5.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir süpernova kalıntısı. Max Wolf tarafından 25 Eylül 1892 tarihinde keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">G350.1-0.3</span>

G350.1-0.3, Samanyolu içinde muhtemelen aynı süpernova patlaması sonucu oluşan bir nötron yıldızı ile ilişkili bir süpernova kalıntısıdır. Bu nesne önceleri yanlışlıkla uzak bir gökada olarak sınıflandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">SNR B0525-66.1</span>

SNR B0525-66.1 Kılıçbalığı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 170.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir süpernova kalıntısıdır. Büyük Macellan Bulutu içinde yer alan ve yaşı 5.000 yıl olarak tahmin edilen bulutsu, δ Doradus yıldızının 2 derece batısında yer alır. Patlama enerjisinin ortalama bir süpernova patlamasının hemen hemen iki katı olduğu tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">SNR 0509-67.5</span>

SNR 0509-67.5, Kılıçbalığı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 160.000 ışık yılı uzaklıkta ve Büyük Macellan Bulutu içinde bulunan bir süpernova kalıntısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tip Ib ve Ic süpernova</span>

Ib ve Ic tipi süpernovalar, çok büyük kütleli yıldızların çekirdeklerinin çökmesi sonucu oluşan patlamaların kategorilerinden ikisidir. Bu tür yıldızlar yüzeylerindeki Hidrojenin tamamını tüketirler. Ia tipi bir Süpernova'nın spektrumu ile kıyaslandığında, silikona ait emilim çizgilerinin eksik olduğu görülür. Bu Ib ve Ic tipi Süpernovaların çekirdeklerindeki helyumun da büyük çoğunluğunun tükendiği Hipotezi yapılmıştır. Bundan dolayı bu iki tip süpernovaya tükenmiş çekirdeği çöken süpernova denir.

<span class="mw-page-title-main">Dünya'ya yakın süpernova</span>

Dünya'ya yakın süpernova, Dünya'ya yakın bir yıldızın patlaması ile oluşan süpernovalardır. Biyosferde fark edilebilir etkiler yaratır.

<span class="mw-page-title-main">Sahte süpernova</span>

Sahte süpernova, ilk bakışta görünen süpernova olarak görünen ancak progenitör yıldızı yok etmeyen yıldız patlamasıdır. Bu nedenle sahte süpernovalar ekstra güçlü nova sınıfında yer alırlar. Ayrıca Tip V süpernovalar, Eta Carinae benzerleri ve dev parlak mavi değişen patlamaları olarak da bilinirler.

<span class="mw-page-title-main">SN 2006gy</span>

SN 2006gy, NGC 1260 galaksisinde keşfedilen hipernova. Astronomların ölçümlerine göre süpernovanın patladığındaki mutlak parlaklığı -22 kadire ulaşmıştır. Bu parlaklık şu ana kadar gözlemleyebildiğimiz en parlak ve en büyük süpernova olarak kabul ediliyor. Bu parlaklık seviyesine ulaşabilecek bir yıldızın en az 150 Güneş kütlesine sahip olması gerekiyor. Bu büyüklükteki bir yıldız evrenin ilk zamanlarındaki yıldızların boyutuna yakın olduğu için bu süpernovadan öğreneceğimiz bilgiler ile evrenin ilk zamanlarındaki yıldızlar hakkındaki bilgimizi büyük ölçüde genişletebiliriz. California Üniversitesi'nden Nathan Smith bu süpernova hakkında şu sözleri söylemiştir:

Bu gerçekten çok büyük bir patlamaydı, tipik bir süpernovadan 100 kat daha fazla enerji salınımı oluştu.

<span class="mw-page-title-main">SN 1994D</span>

SN 1994D, NGC 4526 galaksisinin eteklerinde bulunan Tip Ia kategorisindeki bir süpernovaydı. 1994 yılında Treffers, Filippenko, Van Dyk ve Richmond tarafından Leuschner Gözlemevi'ndeki otomatik 30 inçlik teleskop kullanılarak keşfedildi.

<span class="mw-page-title-main">Petek Bulutsusu</span> süpernova kalıntısı

Petek Bulutsusu, Kılıçbalığı takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 160.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan Tarantula Bulutsusu yakınlarındaki bir süpernova kalıntısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kesteven 79</span> Süpernova kalıntısı

Kes 79 (G33.6+0.1), Kartal takımyıldızında yaklaşık olarak 23.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir süpernova kalıntısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çift kararsızlığı süpernovası</span>

Bir çift kararsızlığı süpernovası, atom çekirdekleri ve enerjik gama ışınları arasındaki çarpışmada serbest elektron ve pozitronların üretimi olan çift üretiminin, süper kütleli bir yıldızın çekirdeğini yerçekimsel çöküşe karşı koruyan iç radyasyon basıncını geçici olarak azalttığında ortaya çıkması öngörülen bir süpernova türüdür. Bu basınç düşüşü kısmi bir çökmeye yol açar, bu da kontrolden çıkan bir termonükleer patlamada yanmanın büyük ölçüde hızlanmasına neden olur ve yıldızın arkasında hiçbir yıldız kalıntısı bırakmadan tamamen yok olmasıyla sonuçlanır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.