İçeriğe atla

SABRE

Sabre

SABRE (Synergetic Air-Breathing Rocket Engine - Türkçe: Sinerjik Hava-beslemeli Roket Motoru), İngiliz Reaction Engines Limited firması tarafından yaklaşık 20 yılda geliştirilmiş bir motordur. Hipersonik hızlara ulaşabilmek ve tek bir araçla uzaya çıkabilmek için üretilmiştir. Motorun özelliği, sıradan roket motorlarına ek olarak jet motorları gibi ilerleme yönünden hava emebilmesidir. Daha öncesinde taslakları paylaşılan motorun tüm testlerinin bittiği 2012 Kasım ayında duyurulmuştur.

Dizayn

Motor, yüksek irtifada hava girişini kapatıp sıradan bir roket motoru gibi itkiye devam edebilecek şekilde dizayn edilmiştir. Düşük irtifada atmosferden aldığı oksijeni kullanarak yükselen araç, belli bir irtifaya ulaştığında hava girişini kapatıp, araçtaki sıvı oksijeni kullanarak itkiye devam eder.

Avantajlar

Jet ve roket motorlarının hibridi olan bu motor düşük irtifada jet ve roketin performansını birleştirmekte, yüksek irtifada ise sıradan bir roket motoru görevi görmektedir. En büyük avantajı da bu iki özelliği birden taşıyarak büyük bir ağırlık fazlalığından kurtuluyor olmasıdır. Motorun itki/ağırlık oranı 14'tür. Bu oran SR-71 Blackbird motoru Pratt&Whitney J-58'de yaklaşık 5,5'tur.

Performans

Maksimum 1350 kN (~300.000 lbs / ~136.000 kg) itki kuvveti üretir. Yaklaşık 1,25 gibi bir itki/ağırlık oranı ile Skylon uzay aracını 86.000 ft (~16 mil / ~26 km) irtifada 5,5 Mach (Saatte ~4,220 mil / ~6800 km) hıza ulaştırmıştır.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dizel motor</span> motor çeşiti

Dizel motor, içten yanmalı bir motor tipidir. Daha özel bir tanımla, dizel motor oksijen içeren bir gazın sıkıştırılarak yüksek basınç ve sıcaklığa ulaşması ve silindir içine püskürtülen yakıtın bu sayede alev alması ve patlaması prensibi ile çalışan bir motordur. Bu yüzden benzinli motorlardan farklı olarak ateşleme için bujiye ve yakıt oksijen karışımını oluşturmak için karbüratöre ihtiyaç yoktur.

<span class="mw-page-title-main">North American F-100 Super Sabre</span> Amerikan yapımı savaş uçağı

F-100 Super Sabre ; ilk prototip uçuşu 25 Mayıs 1953'te gerçekleştirilen, North American firması tarafından geliştirilen ve tasarımı F-86 Sabre'a dayandırılan bir av-bombardıman uçağıdır. Rus muadili Mikoyan-Gurevich MiG-19'dur.

<span class="mw-page-title-main">Roket</span> itiş için kullanılan pirokinetik motor; yanıcı silah için bkz. Q2037215

Roket bir uzay aracı, hava aracı, araç, atkı veya bombadır. Roket, roket motorundan itme gücü elde eder. Roket motoru egzozu tamamen roket içinde taşınan roket itici yakıtından oluşur. Roket motorları etki ve tepki ile çalışır ve sadece egzozlarını yüksek hızda ters yönde dışarı atarak roketleri ileri doğru iter ve bu nedenle uzay boşluğunda çalışabilir. Etimolojik kökeni İtalyancada "bobin" anlamına gelen rocchetto olup, silindirik şekil benzerliğinden ötürü modern anlamında sahiplenilen kelimenin kullanımı 20. yüzyıl başlarında savaş gemilerinin öz itmeli ateşleme mermilerine dayanmaktadır. Türk Dil Kurumuna göre Türkçeye Fransızca roquette kelimesinden geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Turbofan</span> jet motor türü

Turbofan, itişi egzoz gazıyla beraber, ön kısımdaki geniş fanla da sağlanan güvenilir ve bakımı kolay jet motoru tipidir. Ön kısmı büyük, arka kısmı koni şeklinde ve daha küçüktür. Genelde yolcu uçaklarında kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Learjet 25</span>

Learjet 25, ikisi mürettebat olmak üzere on koltuklu, çift motorlu, yüksek hızlı bir iş jetidir. Learjet firması tarafından Learjet 24'lerin yerini alması için imal edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Focke-Wulf Ta 152</span>

Focke-Wulf Ta 152, 1944 yılının sonlarına doğru Focke-Wulf'un Tasarım mühendisi Kurt Tank tarafından tasarımı yapılan Fw-190 varyantı avcı uçağı.

<span class="mw-page-title-main">NASA X-43</span> deneysel hava aracı

NASA X-43A, NASA'nın deneysel bir hipersonik uçak projesi. Projeye ait gösterim ve deneme aracı da aynı isimle anılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ramjet</span> jet motor türü

Ramjet, bazen kullanılan adıyla soba borusu jet, hareketli parça kullanmayan bir jet motoru türü. Yüksek hızda kullanılan basit bir motordur. Bu avantajı sayesinde füze sistemlerinde kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Messerschmitt Me 163</span>

Me 163 Komet, Alexander Lippisch tarafından tasarlanmış, tarihin tek roket itkili savaş uçağıdır. II. Dünya Savaşı sırasında Alman Hava Kuvvetleri tarafından kullanılmıştır. Devrimsel tasarımı ve rakipsiz performansına rağmen, kullanımının tehlikeli oluşu sebebiyle sadece birkaç Müttefik savaş uçağı düşürebilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Pulse jet motoru</span>

Pulse jet motoru, en basit anlamda yanma sonucu oluşan etkiden yararlanan jet motorlardır. Bu motorlar az sayıda hareketli parçalardan oluşabildiği gibi tamamen hareketsiz parçalardan da oluşabilir ve statik çalışabilmektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Sırt roketi</span>

Sırt roketi veya roket çantası, insan sırtına çanta şeklinde monte edilen küçük bir roketle, havada özgürce seyahat edebilme, olduğu yerden havalanma, ileri-geri, sağa-sola hareket etme özgürlüğü veren hava taşıtı.

<span class="mw-page-title-main">Scramjet</span> jet motor türü

Scramjet bir ramjet çeşidi olup farklı olarak supersonik yanma odasına sahiptir. Havanın sıkıştırılarak alındığı, yakıtın yakıldığı yanma odası ve egzozun giriş hızından daha hızlı ayrıldığı lüleye (nozzle) sahiptir. Ticari jet motorları havanın motor içine alınıp sıkıştırılması için kompresör kullanır, daha sonra sprey halindeki yakıt sıkıştırılmış havayla birlikte ateşlenerek geriye doğru gider ve thrust oluşturur. Scramjet havayı sıkıştırmak için uçağın hızını kullanır, yani çok az hareketli parçaya ihtiyaç duymaktadır.

Özgül itici kuvvet roket ve jet motorlarının verim oranını tanımlamak için kullanılan bir yöntemdir. Kullanılan itici yakıt miktarı ile ilgili olarak itici kuvvetin türevini belirtir. Başka bir deyişle, itme kuvveti birim zamanda kullanılan itici yakıt miktarına bölünür. İtici yakıt "miktarı" kütlece verilirse, bu durumda özgül itici kuvvet hız birimine sahip olur. İtici yakıt miktarı ağırlıkça verilirse, o zaman da özgül itici kuvvet zaman birimi ile ifade edilir. Özgül itici kuvvetin iki sürümü arasındaki dönüşüm sabiti g dir. Özgül itici kuvvet ne kadar yüksekse, belirli bir itme kuvveti için gerekli itici yakıt akış hızı o kadar az olur ve bu durumda Tsiolkovsky roket denkleminde bahsi geçen delta-v için roketin daha az itici yakıta ihtiyacı olur.

<span class="mw-page-title-main">North American F-86 Sabre</span>

F-86 Sabre, North American firması tarafından üretilmiş transonik avcı uçağıdır. İlk uçuşunu 1947 yılında yapan bu avcı uçağından 9860 civarında üretilmiştir. Modern F-15 uçakları ortaya çıkana kadar Amerikan Hava Kuvvetleri'nde görev yapmış ilk hava üstünlük uçağıdır. Zamanının en üstün performansına sahip uçaklardan birisidir ve bunu muadili olan sovyet Mig-15 uçakları karşısında kanıtlamıştır. Kanada tarafından da lisans altında üretilmiştir. Yeryüzünde uçan son askeri F-86 Sabre 1994 yılında Bolivya Hava Kuvvetleri'nde emekliye ayrılmıştır. Geçmişte Türk Hava Kuvvetleri'nde de uzun yıllar hizmet veren bu avcı uçakları bir adet General Electric J47-GE-27 turbojet motoru kullanmaktadır. Görüş açısı yüksek kanopi, hava-hava muharebelerinde atış avantajı sağlayan radarı, sağlam dış yapısı ve taşıdığı 6 adet M3 Browning makineli tüfeği ile üstünlüğünü kanıtlamış bu uçak Kore Savaşı'nda da uçmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Roket motoru</span>

Roket motoru, genellikle yüksek sıcaklıktaki gaz olan yüksek hızlı itici bir sıvı jeti oluşturmak için tepkime kütlesi olarak depolanmış roket itici gazlarını kullanır. Roket motorları, Newton'un üçüncü yasasına göre kütleyi geriye doğru fırlatarak itme üreten tepki motorlarıdır. Çoğu roket motoru, gerekli enerjiyi sağlamak için reaktif kimyasalların yanmasını kullanır, ancak soğuk gaz iticileri ve nükleer termal roketler gibi yanmayan biçimleri de mevcuttur. Roket motorları tarafından tahrik edilen araçlara genellikle roket denir. Roket araçları, çoğu yanmalı motorun aksine kendi yükseltgen taşır, bu nedenle roket motorları, uzay aracını ve balistik füzeleri itmek için bir boşlukta kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Uzay aracı itki sistemi</span> Uzay aracını ivmelendirmeye yarayan her türlü yönteme verilen ad

Uzay aracı itki sistemi ya da Uzay aracı sevk sistemi, uzay aracını ve uyduları ivmelendirmekte kullanılan her türlü yönteme verilen addır. Pek çok farklı yöntem bulunmaktadır. Her yöntemin bazı sakıncaları ve üstün tarafı vardır ve uzay aracı sevki etkin bir araştırma alanıdır. Ancak, günümüzdeki pek çok uzay aracı, aracın arkasından/geri tarafından bir gazı roket motoru çıkışı yüksek hızda geçirmek suretiyle itki/sevk üretir. Bu çeşit bir motora roket motoru denmektedir.

Yeniden kullanılabilir fırlatma sistemleri sayesinde uzaya birden fazla kez yük taşıması yapılabilir. Bu sistem genişletilebilir fırlatma sistemlerininin çalışma prensibinin tam zıttında yürüyordu. Genişletilebilir fırlatma sistemlerinde araç bir kere kullanıldıktan sonra kullanılmıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Elektrikle çalışan uzay aracı itki sistemi</span>

Elektrikle çalışan uzay aracı itki sistemi, uzay aracının hızını elektrik enerjisi kullanarak değiştirir. Bu Uzay aracı itki sistemi türündeki pek çok sistem, yakıtı elektrik kullanarak yüksek hızlarda araçtan atmak suretiyle çalışır, ancak örneğin elektrodinamik kablolar ise doğrudan gezegenin Manyetik alanıyla etkileşerek çalışırlar.

<span class="mw-page-title-main">Hibrit yakıtlı roket</span>

Hibrit-yakıtlı roket, roket motorunda birbirinden farklı fazdaki farklı roket yakıtları kullanan bir rokettir. Bu yakıtlardan biri katı halde ve diğeri ise gaz ya da sıvı haldedir. Hibrit roketinin ortaya çıkışı 75 yıl öncesine kadar takip edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Rolls-Royce Nene</span> uçak motoru

Rolls-Royce RB.41 Nene, 1940'ların İngiliz santrifüj kompresörlü turbojet motorudur. Nene ölçeklendirilmiş bir Rolls-Royce Derwent yerine 5.000 lbf tasarım hedefi ile tamamıyla bir yeniden tasarımdı ve bu da onu çağının en güçlü motoru yapıyor. Rolls-Royce'un üretime giren üçüncü jet motoruydu ve ilk olarak tasarımın başlamasından itibaren 6 aydan daha kısa bir sürede çalıştı. Adını, şirketin jet motorlarına nehirlerden sonra isim verme geleneği doğrultusunda Nene Nehri'nden almıştır.