İçeriğe atla

S/2015 (136472) 1

S/2015 (136472) 1
Makemake ve uydusu
Keşif[1]
Keşfeden
  • HST/Wide Field Camera 3
  • Alex Parker
  • Marc Buie
  • Will Grundy
  • Keith Noll
Keşif tarihiNisan 2015
Adlandırma
Alternatif adlandırma
MK2 (gayriresmî)[2]
Yörünge özellikleri[1]
Yarı büyük eksen
>21,000 km
Dış merkezlikBilinmiyor
>12.4 gün
Doğal uydusuMakemake
Fiziksel özellikler
25.1
Ortalama yarıçap
~ 87.5 km (tahmin edilen 4% albedo için)[1]
~ 0.1
0.04[1]
  Wikimedia Commons'ta ilgili ortam

S/2015 (136472) 1 veya keşif ekibi tarafından takılan adıyla MK2,[2] cüce gezegen Makemake'nin bilinen tek uydusudur.[1][3][4] 175 kilometre yarıçapında olduğu (%4 olduğu varsayılan bir albedo için) tahmin edilmektedir. Yarı büyük ekseni Makemake'den en az 21.000 kilometredir.[1][5] Yörünge süresi ≥12 gündür (minimum değerler dairesel bir yörüngeye aittir; gerçek yörünge eksantrikliği bilinmemektedir).[1][4][6] Nisan 2015'te Hubble Uzay Teleskobu'nun Wide Field Camera 3 kamerası ile yapılan gözlemlerde keşfedildi ve keşif 26 Nisan 2016'da açıklandı.[2]

Makemake ve Sedna, büyük Neptün ötesi nesnelerin en az bilinenleridir. MK2'nin keşfi Makemake'nin kütlesinin belirlenmesini ve yoğunluğunun tahmin edilmesini sağladı.

Gözlemler

Görüntülerin ön incelemesi, MK2'nin odun kömürüne benzer bir yansıtıcılığa sahip ve son derece karanlık bir nesne olduğunu göstermektedir. Makemake Kuiper kuşağında bilinen en parlak ikinci nesnedir. Bunu açıklamak için bir hipotez, kütle çekiminin uzak Güneş tarafından ısıtıldığında parlak ama uçucu buzların uzaya kaybolmasını önleyecek kadar güçlü olmamasıdır.[7]

MK2'nin yörüngesini belirlemek için ilave gözlemlere ihtiyaç vardır. Yörüngesi dairesel ise bu durum, MK2'nin eski bir etki olayı tarafından oluşturulduğunu, ancak eliptik ise yakalanmış olabileceğini gösterir.[7]

Güneybatı Araştırma Enstitüsü'nde görüntülerin analizini yapan ekibin lideri Alex Parker, MK2'nin yörüngesinin Dünya merkezli gözlemevlerine göre hizalanmış gibi göründüğünü söyledi. Bu, MK2'nin tespit edilmesini çok daha zor hale getirecektir, çünkü Makemake'nin parıltısında çoğu zaman kaybolacak ve karanlık yüzeyi ile önceki gözlemlerdeki gibi gözlemlenmesini zorlaştıracaktır.[7]

Adı

'MK2' takma adı, "Makemake sistemindeki nesne 2" anlamına gelir. Paskalya Adası mitolojisinde ilişkili bir figürden kalıcı bir isim seçilebilir.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g Parker, A. H.; Buie, M. W.; Grundy, W. M.; Noll, K. S. (25 Nisan 2016). "Discovery of a Makemakean Moon". The Astrophysical Journal. 825 (1). s. L9. arXiv:1604.07461 $2. Bibcode:2016ApJ...825L...9P. doi:10.3847/2041-8205/825/1/L9. 
  2. ^ a b c "HubbleSite – NewsCenter – Hubble Discovers Moon Orbiting the Dwarf Planet Makemake (04/26/2016) – The Full Story". hubblesite.org. 13 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2016. 
  3. ^ Chang, Kenneth (26 Nisan 2016). "Makemake, the Moonless Dwarf Planet, Has a Moon, After All". The New York Times. 17 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2016. 
  4. ^ a b Parker, A. (2 Mayıs 2016). "A Moon for Makemake". Planetary Society blogs. Planetary Society. 9 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2016. 
  5. ^ "Hubble Spies A Moon Orbiting A Distant Dwarf Planet". Popular Science. 2 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2016. 
  6. ^ "Hubble discovers moon orbiting the dwarf planet Makemake". EurekAlert!. 26 Nisan 2016. 9 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2016. 
  7. ^ a b c Mike Wall (26 Nisan 2016). "Distant Dwarf Planet Makemake Has Its Own Moon". Space.com. 2 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2016. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">90377 Sedna</span> Asteroit

Sedna Güneş Sistemi'nin en dışında yer alan ve 2003 yılında keşfedilen bir cüce gezegendir. Spektroskopisi, Sedna'nın yüzey bileşiminin diğer bazı Neptün ötesi cisimlere benzer şekilde büyük ölçüde su, metan ve azot buzları ile tholinlerin bir karışımı olduğunu ortaya koymuştur. Yüzeyi Güneş Sistemi nesneleri arasında en kırmızı olanlardan biridir. Sedna, tahmini belirsizlikler dahilinde bir uyduya sahip olduğu bilinmeyen en büyük gezegenimsi olarak Ceres ile eşdeğerdir. Yaklaşık 1.000 km'lik bir çapa sahiptir ve kütlesi bilinmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Cüce gezegen</span> Güneşin veya başka bir yıldızın etrafında hareket eden, gezegen olarak kabul edilebilecek kadar büyük olmayan yuvarlak bir metal ve kaya veya gaz kütlesi

Cüce gezegen, doğrudan Güneş etrafında hareket ettiği bir yörüngede bulunan, bu nedenle başka bir cismin doğal uydusu olmayan, kütleçekimsel olarak yuvarlak olacak kadar büyük, ancak Güneş Sistemi'nin sekiz klasik gezegeni gibi yörünge baskınlığı elde etmek için yetersiz olan küçük gezegen kütleli bir cisimdir. En tipik cüce gezegen örneği, 2006 yılında "cüce" kavramı benimsenmeden önce onlarca yıl boyunca bir gezegen olarak kabul edilen Plüton'dur.

<span class="mw-page-title-main">Ötegezegen</span> Güneş Sistemi dışındaki gezegenler.

Ötegezegen veya Güneş dışı gezegen, Güneş'in baskın kütleçekim etkisinin dışında başka bir yıldızın veya kahverengi cücenin kütleçekim etkisi içinde olan gezegensel bir gök cismidir. Bir ötegezegenin ilk muhtemel kanıtı 1917 yılında kaydedilmiş, fakat o zamanlar bu şekilde kabul edilmemişti. Tespitin ilk teyidi 1992 yılında gerçekleşmiştir. 1988'de tespit edilen farklı bir gezegen ise 2003 yılında doğrulandı. 20 Ağustos 2024 itibarıyla, 4.963 gezegen sisteminde varlığı doğrulanmış 7.255 ötegezegen bulunmaktadır ve bu gezegen sistemlerinden 1.015 kadarı birden fazla gezegene sahiptir. James Webb Uzay Teleskobu'nun (JWST) daha fazla ötegezegen keşfetmesi ve bunların bileşimleri, çevresel koşulları ve yaşam potansiyelleri gibi özellikleri hakkında daha fazla fikir vermesi beklenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Eris (cüce gezegen)</span> Güneş Sistemindeki 2. en büyük cüce gezegen

Eris, Güneş Sistemi'nde bilinen en kütleli ve ikinci en büyük cüce gezegendir. Dağınık diskte bulunan bir Neptün ötesi cisimdir (TNO) ve yüksek bir yörünge dışmerkezliğine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Makemake</span> Güneş Sisteminde bir cüce gezegen

Makemake Güneş Sistemi'ndeki bilinen dördüncü büyük cüce gezegen ve Klasik Kuiper kuşağı cismi popülasyonundaki ikinci büyük Kuiper kuşağı cismidir. Makemake'nin çapı kabaca Plüton'un dörtte üçü kadardır. S/2015 (136472) 1 adında bir uydusu vardır. Bu gezegenin ortalama 30 K olan aşırı düşük sıcaklığı bize yüzeyi hakkında bazı detaylar vermektedir. Tahminlere göre yüzeyi; metan, etan ve olasılıkla nitrojen buzulları ile kaplıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gliese 876</span>

Gliese 876, Kova takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 15 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir kırmızı cüce yıldızdır. 2011 yılında yıldızı yörüngeleyen dört güneş dışı gezegen onaylanmıştır. Orta gezegenlerin ikisi Jüpiter benzeri iken, en yakın gezegenin küçük bir Neptüne ya da geniş bir karasal gezegene benzediği, en dıştaki gezegeninse kütlece Uranüs'e benzediği düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gliese 876 b</span>

Gliese 876 b, kırmızı cüce yıldız Gliese 876 çevresinde yörüngede dönen bir güneşdışı gezegendir ve bir turunu 61 günde tamamlar. Haziran 1998 de keşfedildiğinde, Gliese 876 b kırmızı bir cüce yıldızın çevresinde keşfedilen ilk gezegendi.

<span class="mw-page-title-main">Kerberos (uydu)</span> Plütonun uydusu ve dört uydudan biridir

Kerberos, en uzun ekseninde yaklaşık 19 kilometre boyunda olan Plüton'un küçük bir doğal uydusudur. Plüton'un keşfedilen dördüncü doğal uydusuydu ve varlığı 20 Temmuz 2011'de ilan edildi. Temmuz 2015'te New Horizons uzay aracı tarafından Plüton ve diğer dört uydusuyla birlikte görüntülendi. Kerberos'un New Horizons görevinde elde edilen ilk görüntüsü 22 Ekim 2015'te kamuoyuna açıklandı.

<span class="mw-page-title-main">Doğal uydu</span> bir gezegenin yörüngesinde dönen gök cismi

Doğal uydu, en yaygın kullanımıyla, bir gezegenin, cüce gezegenin veya küçük bir Güneş Sistemi cisminin yörüngesinde dönen astronomik bir cisimdir.

<span class="mw-page-title-main">Styx (uydu)</span> Plütonun en küçük doğal uydusu

Styx, Plüton'un en küçük doğal uydusudur. Keşfiyle 11 Temmuz 2012'de açıklanan Styx, New Horizons uzay aracı tarafından Temmuz 2015'te, Plüton ve gezegenin diğer uydularıyla birlikte görüntülenerek tek bir fotoğrafı çekildi. Gezegene en yakın ikinci uydu olup keşfi Temmuz 2011'de açıklanan Kerberos'un ardından gezegenin keşfedilen beşinci uydusudur. En uzun ekseninin uzunluğu yaklaşık 16 km olan Styx'in yörünge periyodu 20,1 gündür.

<span class="mw-page-title-main">Portia (uydu)</span>

Portia, Uranüs'ün iç uydusudur. 3 Ocak 1986'da Voyager 2 tarafından çekilen görüntülerden keşfedildi ve S/1986 U 1 geçici adı verildi. Uydu, adını William Shakespeare'in Venedik Taciri adlı oyununun kahramanı Portia'dan almıştır. Ayrıca Uranüs XII olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Naiad (uydu)</span>

Naiad, Neptün'ün en içteki uydusu ve gezegenin merkezinden 48.224 km uzaklıktaki uydularla herhangi bir gaz devinin merkezine en yakın olanıdır. Adını Yunan mitolojisinin naiadlarından almıştır. Uydu, kütle çekimsel etkiyle Neptün'e kilitlidir ve yedi saat dört dakikanın biraz altında, Güneş Sistemindeki bir gezegensel uydunun en kısa yörünge zamanına sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Klasik Kuiper Kuşağı cismi</span>

Klâsik Kuiper Kuşağı cismi (aynı zamada kubvano , düşük dış merkezlikli Kuiper Kuşağı cisimlerinden olup yörüngesi Neptün'ün dışında ve onunla yörüngesel rezonans hâlinde olmayan gök cisimlerine verilen addır. Kubvano yörüngelerinin ana eksenleri 40–50 AB civarında oyup Plüton'nun hilafına Neptün'ün yörüngesini geçmezler. Başka bir ifadeyle düşük dış merkezlikleri ve bazen klâsik gezegenler gibi düşük eğimli yörüngeleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">2M1207b</span> kahverengi cüce 2M1207nin yörüngesinde bir güneşdışı gezegen

2M1207b, kahverengi cüce 2M1207'nin yörüngesinde bir güneşdışı gezegendir. Gezegen Dünya'dan yaklaşık 170 ışık yılı uzaklıkta yer almaktadır. Ayrıca doğrudan ve bir kahverengi cüce yörüngesinde keşfedilen ilk dış gezegendir. Gezegenin yaşının 5 milyon yıldan fazla olduğu ve Jüpiter gezegeninden daha büyük olduğu tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Haumea'nın uyduları</span> Cüce gezegen Haumeanın yörüngesindeki doğal uydular

Hiʻiaka ve Namaka, Dış Güneş Sistemi'nde yer alan cüce gezegen Haumea'nın Hawaii tanrıçalarının adını taşıyan iki bilinen uydusudur. Bu küçük uydular 2005 yılında Hawaii'deki WM Keck Gözlemevinin büyük teleskoplarıyla yapılan Haumea gözlemlerinden keşfedildi.

<span class="mw-page-title-main">Yetim gezegen</span> Doğrudan bir yıldızın yörüngesinde bulunmayan gezegen kütleli bir cisim

Yetim gezegen doğrudan bir yıldızın yörüngesinde bulunmayan gezegen kütleli bir cisimdir. Bu tür cisimler, kendi başına oluşmuş veya herhangi bir yıldıza veya kahverengi cüceye yerçekimsel olarak bağlı olmadıkları bir gezegen sisteminden fırlatılmıştır. Samanyolu tek başına milyarlarca yetim gezegene sahip olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Ayrık cisim</span>

Ayrık cisimler, Güneş sisteminin dış bölgelerinde yer alan dinamik bir küçük gezegen sınıfıdır. Neptün ötesi cisimler (TNO) olarak adlandırılan geniş bir ailenin mensubudurlar. Bu nesneler Güneş'e olan en yakın konumları Neptün'ün kütleçekimsel kuvvetinden yeterli bir uzaklıkta bulunan yörüngelere sahiptir. Bu nedenle Neptün ve bilinen diğer gezegenlerden sınırlı olarak etkilenirler. Bu durum nedeniyle Güneş sisteminden ayrık bir durumda bulunmakta, ancak Güneş'in etkisinden de kaçamamaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Doğal uydular listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Güneş Sistemi'nin sekiz gezegeni ve büyük olasılıkla dokuz cüce gezegeninin yörüngesinde en az 297 doğal uydu ya da ay olduğu bilinmektedir. Bunlardan en az 20 tanesi kütle çekimsel olarak daire şekilli olacak kadar büyüktür; Dünya'nın Ay'ı ve Jüpiter'in Io'su hariç hepsi buzdan bir kabukla kaplıdır. Aralarında en büyük olanların birçoğu hidrostatik denge durumundadır; bu nedenle doğrudan Güneş'in etrafındaki bir yörüngede olsalardı bir cüce gezegen ya da gezegen olarak kabul edileceklerdi.

<span class="mw-page-title-main">541132 Leleākūhonua</span> Asteroit

541132 Leleākūhonua (geçici adlandırması 2015 TG387) Güneş Sistemi'nin en dış kısmında bulunan bir aşırı Neptün ötesi nesne ve sednoiddir. İlk olarak 13 Ekim 2015'te Hawaii'de bulunan Mauna Kea Gözlemevi'nde gözlemlenmiştir. Cadılar Bayramı tarihine yakın bir tarihte keşfedilmiş olması ve geçici adlandırması olan 2015 TG387'de yer alan harflere dayanarak, kaşifleri tarafından gayri resmi olarak "Goblin" olarak adlandırılmış ve daha sonra yörüngesini Pasifik altın yağmur kuşunun uçuşuna benzemesi sebebiyle Leleākūhonua adını almıştır. Sedna ve 2012 VP113'ten sonra keşfedilen üçüncü sednoiddir ve yaklaşık 220 kilometre (140 mil) çapındadır.

<span class="mw-page-title-main">Xiangliu (uydu)</span>

Tam adı 225088 Gonggong I Xiangliu olan Xiangliu, Güneş Sistemi'nin dağınık disk kısmında bulunması muhtemel cüce gezegen 225088 Gonggong'un bilinen tek uydusudur. Gonggong'un Hubble Uzay Teleskobu arşiv görüntülerinin analizi sırasında, Csaba Kiss liderliğindeki bir gökbilim araştırması ekibi tarafından keşfedilmiştir. Keşif ekibi, Gonggong'un yavaş dönüşünün, yörüngedeki bir uydunun uyguladığı gelgit kuvvetlerinden kaynaklandığından şüpheleniyordu. Xiangliu'nun kimliği ilk kez 18 Eylül 2010'da Hubble'ın Geniş Alan Kamerası 3 ile çekilen arşiv görüntülerinde tespit edilmiştir. Keşfi, Gábor Marton, Csaba Kiss ve Thomas Müller tarafından 17 Ekim 2016'da Uluslararası Astronomi Birliği Gezegen Bilimleri Bölümü'nün 48. Toplantısında rapor edilerek duyurulmuştur. Uydu, adını Çin mitolojisinde su tanrısı Gonggong'un yaveri olarak görev yaptığı dokuz başlı zehirli yılan canavarı Xiangliu'dan almıştır.