S-400 Triumph (Rusça: С-400 "Триумф", NATO kod adı: SA-21 Growler), orta menzilli hava ve füze savunma sistemi S-300'den geliştirilmiş yeni nesil Rusya yapımı bir kısa-orta-uzun menzilli hava savunma füze sistemidir.[1]
S-400, 1979'da S-300'ün ortaya çıkmasından hemen sonra 1980'lerin başında, o zamanki adıyla Almaz Merkezi Tasarım Bürosu tarafından (günümüzde Almaz Bilimsel Endüstriyel Şirketi) Sovyetler Birliği'nde geliştirilmeye başlanmış ve gelişim süreci SSCB'nin dağılması nedeniyle uzun bir döneme yayılmıştır. S-400'ün S-300 sistemlerinden en önemli farkı, daha fazla hedefi aynı anda takip edebilmesi ve gelişmiş elektronik karşı tedbirlere sahip olmasıdır. S-400'de kullanılan radarlar hafif radar izine sahip olan ve hayalet uçak tabir edilen hedefleri takip edebilme yeteneğine sahiptir. S-400 sistemine şu ana kadar pek çok devlet ilgi göstermiş olmasına rağmen Çin ve Türkiye haricinde yabancı bir ülkeye satış gerçekleşmemiştir. 2017'de S-400, İngiliz The Economist gazetesi tarafından bir yazısında, "şu anda yapılan en iyi hava savunma sistemlerinden biri" olarak tanımlandı.[2] SIPRI Kıdemli Araştırmacısı Siemon Wezeman'a göre S-400, "mevcut en gelişmiş hava savunma sistemleri arasında yer almaktadır" demiştir.[3][4] 2007'den beri Rusya Silahlı Kuvvetleri tarafından kullanılmaktadır.
Geliştirme
S-400 sisteminin geliştirilmesi Sovyetler Birliği döneminde 1980'lerin sonunda başladı ve sistem 1993 Ocak ayında Rusya Hava Kuvvetleri tarafından duyuruldu.[5] 12 Şubat 1999'da Astrakhan'daki Kapustin Yar'da bildirildiğine göre, ilk başarılı testler yapıldı ve S400, 2001 yılında Rusya Silahlı Kuvvetleri tarafından ilgili savunma birimlerine konuşlandırılmak üzere takvime alındı.[6]
2003 yılında, sistemin dağıtım için hazır olmadığı ortaya çıktı. Ağustos ayında, iki üst düzey askeri yetkili, "S-400'ün, S-300P sisteminden kalan "eskimiş" önleyicilerle test edildiğinden endişe duyduğunu" ve "dağıtım için hazır olmadığı sonucuna vardıklarını" belirtmiştir.[6] Projenin tamamlanmasının ardından Şubat 2004'te yapılan bir açıklamada ve Nisan ayında yükseltilen 48N6DM füzesinin testinde balistik bir füzenin başarıyla vurulduğu onaylanmıştır.[7][8] 2007 yılında sistem, hizmete giriş için onaylandı.[9] İç savunma sektöründeki bir kaynağın TASS haber ajansına Ekim 2018'de verdiği bir habere göre, S-400 Hava Savunma Sistemi için 40N6 adlı uzun menzilli füzeyi Rusya hizmete kabul etti. Buna göre S-400 Triumf ve Pantsir füze sistemi iki katmanlı bir savunma sistemine entegre edileceği ifade edilmektedir.
Yapısı
PBU 55K6E Kumanda Merkezi
30K6E, sekiz ayrı birimi (tabur) yöneten bir yönetim sistemidir.[10] 55K6E, Ural-532301 aracını temel alan bir kumanda ve kontrol merkezidir. 91N6E, bir MZKT-7930 (Belarus kuruluşu MZKT üretimi 8×8 çekici) taşıyıcısı üzerine eklenmiş, parazite karşı korumalı, geniş bakış açılı bir radar algılama sistemidir (menzili 600 km). S bantta sistem 300 hedefi birden izleyebilir. 98ZH6E (bağımsız bir savaş yönetim sistemli füze) yüzeyden havaya füze sistemlerinin altı taburu, 40 kilometrelik (25 mi) bir menzil içindeyse, ek bir iki tabur ile kendi başlarına en fazla altı hedefi takip edebilir. 92N6E (veya 92N2E; sayısal sinyal yönlendirme özellikli çok işlevli faz dizili çekici üzerine eklenmiş füze atış ve yöngüdüm radarı[11]), 100 hedefi izleyebilen 400 kilometrelik (250 mi) bir menzile sahip çok işlevli bir radardır. 5P85TE2 fırlatıcısı ve bir çekili dorsedeki 5P85SE2 (12 fırlatıcıya kadar), fırlatma için kullanılır. 48N6E, 48N6E2, 48N6E3, 48N6DM, 9M96E, 9M96E2 ve ultra uzun menzilli 40N6E füzeleri, bir Rusya başkanlık kararnamesi ile yetkilendirilmiştir. Rusya hükûmetine göre, S-400, AESA radarı kullanmaktadır.
S-400 92N2 radarı ve 5P85T2
S-400'ün (98ZH6E)[12][13] isteğe bağlı elemanları, 30K6E füzelerinin kapsamasının ötesinde, 30, 60 ve 90 km'lik koruma alanı olan 15I6ME–98ZH6E'yi de içerir. 96L6E, 300 kilometrelik (190 mi) bir algılama aralığına sahiptir. 40B6M, 92N6E veya 96L6E[14] radarı için bir muhafazadır. Protivnik-GE, 400 kilometre (250 mi) menzilli gizli bir UHF radarıdır. Moskova-1 pasif sensörü, Protivnik'ten 2 ila 250 kat daha etkilidir; 400 kilometrelik (250 mi) menzilli[15] bir hedef hava savunma sistemi için Orion[16] ile Avtobaza-M (yer tabanlı ESM/ELINT sistemi, pasif sensör (konumlandırıcı))[17] ve Orion+ Avtobaza yüksek hassasiyetli algılama sağlar (girişim/parazit önleme için kullanılır). 1RL220BE[12][18] sürümlerinin parazit yayını (jamming) için kullanıldığı bildirilmiştir.[19] 400 kilometrelik (250 mi) menzilli S-200D Dubna (SA-5c) füzeleri ve S-300 P-ailesi radar sistemleri, ek komuta ve kontrol merkezleri olmadan kullanılabilir.[20] S-300 (SA-20A, SA-20B) füzeleri de yönlendirilebilir.[21]A-50 ve A-50U[10] uçakları erken uyarı ve komuta ve kontrolle hedef belirlemesi sağlar.[22]
30К6Е kontrol sistemi S-400 Triumph 98ZH6E sistemi ile bütünleştirilebilir;[12] S-300PMU2 (83М6Е2 kontrol sistemi aracılığıyla); S-300PMU1 (83М6Е kontrol sistemi aracılığıyla); Tor-M1, Ranzhir-M batarya komuta merkezi; Pantsir-S1 ana batarya aracı sayesinde eklemlenir. 92H6E radar sistemi ile bütünleşen Protivnik-GE ve Gamma-DE radarları, Baykal-E üst komuta direkleri ve benzeri tiplerle her batarya arasında iletişim sağlar; yakındaki 30К6Е, 83М6Е ve 83М6Е2 yönetim sistemleri; Polyana-D4М1 komuta merkezi; avcı uçağı komuta merkezi ve seyyar uzun menzilli radarlar ile bütünleşik olabilir. Sistemin VHF bileşeni, hassas izleme yeteneği sağlayan X ve L bandı bileşenleriyle alan odaklı arama ve izleme yapar. Radarların tehdit eksenine göre iyi yerleştirilmesi, L ve X bandı bileşenlerinin gelen hedefi, hedef RCS değerinin uygun olan düşük açılardan belirginleştirilmesini sağlar. RLM-S ve RLM-D, RLM-M'den daha iyi bir yükseklik izleme doğruluğuna sahiptir ve Nebo M radar kompleksi, modern yüzeyden havaya füzelerin orta alan rehberliği ve eski yüzeyden havaya füzelerin yörünge kılavuzları için uygun yüksek kaliteli iz üretme yeteneğine sahip olmaktadır.[23]
Gamma-C1E SHF seyyar radar istasyonu, 300 kilometrelik (190 mi) bir algılama aralığına sahiptir.[24] Nebo VHF seyyar radar istasyonu ve Resonance-NE radar istasyonu, 500 metre (1,600 ft) yüksekliğe kadar, 1,200 kilometre (750 mi) ve 65 kilometre (40 mi) arası bir algılama menziline sahiptir. Tüm Nebo ailesi yer belirleyicileri ordu hava savunması için iki katına çıkarılmıştır.[25] 1970'lerde, uzun menzilli seyyar UHF 5H87 ve SHF 5H69 düşük irtifa konumlandırıcıları kullanılmıştı.[26][27] 1980'lerde hedef, 40 km (25 mil) mesafede 10 metre (33 ft) yükseklikte tespit edildi.[28] Elbrus-90 bilgisayarı sistemi kontrol etmek için kullanılır.[29]
Yabancı müşterilere ihracata yönelik, mevcut müşteri hava savunma sistemlerini bütünleştirmek amacıyla, anti-kets ile bilgi teknolojisi eşleştirmesi için 30K6E komuta sisteminin geliştirilmesi üzerine ek çalışmalar devam etmektedir.
96L6E radar ve teçhizatları ayrı ayrı çalışır (100 metre), 96L6E2 ihracat sürümü en çok 100 hedefi takip etme yeteneğine sahiptir. Dağlık arazide sistem yanlış dalga dönüşlerine veya yığılmaya karşı dayanıklıdır. Sistem düşük seviyeli radar hedefleri belirleme ve radar sektör incelemesi yapmak üzere radar değiştirir. Düşük gözlemlenebilirler (balistik füzelere karşı değil) dahil olmak üzere tüm uçak türlerini tespit etmek için çok yönlüdür. S-300 (SA20/20A/20B)[34] veya S-400 taburları için bir komuta bölümü işlevlerini yerine getirebilir. 96L6-1 radarı,[35] S-400 ve S-500 içindir. Hedefin tespiti için en fazla yükseklik her yönden ve 100 km uzaklıkta olabilir. 966AA14 adlı özel bir anten kulesi kullanabilir. Seyir füzelerine ve gizli hedeflere karşı algılama yeteneği vardır. Taburlar için komuta merkezi olarak görev yapabilir. Faz dizi radarlı ve çok yolludur.[34]
Otomatik işleyişlidir, tüm sistem için komuta merkezi olarak görev yapar (tüm taburlar ve edilgenler dâhil tüm dış kaynaklar). Kumanda merkezi ile 98ZH6E'nin taburu arasında vericilerin yeniden kullanımıyla birlikte azami mesafe 100 km'ye kadardır.
BAZ-64022 veya MAZ-543M çekili dorsesi ile birlikte dorsedeki 5P85TE2 lançerleri ve/veya 5P85SE2 lançerleri. 2014 yılında, sistemin hareketliliğini artıran yeni bir taşıyıcı tipi üretildi. Yakıt tüketimi %35 oranında azaltıldı. Fırlatıcı toplam maliyeti aslında %25 düşmüştür (2014 yılında taşıyıcıların maliyeti 8,7 milyon ruble idi (yaklaşık 240 bin dolar).[37]
Füzeler
S-400'ün kullandığı füzeler Rusya Hava Kuvvetleri'nin mevcut hava savunma sistemlerini azaltma programına paralel olarak kısa, orta ve uzun menzillerde aynı anda kullanılabilecek değişik füzelerden seçilmiştir.
Orta menzilli 9M96 füzesi aktif radar güdümlü bir füze olup 120 km menzile sahiptir ve hedefi vurma kabiliyeti uçaklara karşı 1 üzerinden 0.9 ve insansız uçaklara karşı 0.8 olarak hesaplanmıştır. Bu füzenin bir üst türevi olan 48N6DM füzesi 30 Nisan 2004 tarihinde Kapustin Yar test merkezinde test edilmiştir.
Uzun menzilli yeni bir füze olan 40N6 füzesi 400 km menzile sahiptir (MIM-104 Patriot ve S-300'ün iki katı) ve yarı aktif - aktif güdümle hedefe yönlendirilebilir. Bu füzenin hedefleri AWACS erken uyarı uçakları, sinyal karıştırıcı uçaklar ve balistik füzelerdir. Füzenin hızı olan 4.8 km/saniye (17280 km/saat) aynı hızda hareket eden hedefleri vurmasını sağlar.
Sekiz bölümden (tabur) oluşan bir sistem, en çok 384 füze[38] (250 km'den (160 mil) daha az menzilli füzeler dahil) ile 72 fırlatıcıyı kontrol edebilir.[39][40] Füzeler, roket motoru ateşlenmeden önce fırlatma tüplerinden havaya 30 metreye kadar bir gaz sistemi ile ateşlenir, bu da en uzun seviyeyi arttırır ve en düşük mesafeleri azaltır.[21] Nisan 2015'te, füzenin başarılı bir şekilde ateşlenmesi, 400 km (250 mil)[41][42] menzilli bir mesafeden gerçekleştirilmiş; uzun menzilli 40N6 füzesini taşıyan DFT'ler (dikey fırlatıcılı taşıyıcı), büyüklüğü nedeniyle tipik dört yerine sadece iki füze barındırabilir.[43] Bir başka denemede, etkin bir radar güdümlü başlık kullanılarak 9M96 füzesi ile kaydedildi ve 56 km yüksekliğe ulaştı.[44][45] Tüm füzeler, hedeflerin tam imha olasılığını artıran yönlendirilmiş patlayıcılı savaş başlığı ile donatılmıştır.[46] 2016 yılında, Rusya uçaksavar füze birlikleri, S-300 ve S-400 savunma sistemleri için yeni güdümlü füzeler teslim aldı.[47] Uçaklar, seyir füzesi ve balistik füzeleri yok etmek için tasarlanmış uçaksavar füze sistemi, yer hedeflerine karşı da kullanılabilir.[48] S-400, düşük irtifa uçuş seyrinden dolayı, seyir füzelerini yaklaşık 40 km mesafeden durdurabilir.[49]
Hızlı, manevralı hedeflerine karşı bir füze ile yüksek isabet olasılığı. Uçak = 0.9; İHA = 0.8; Füze = 0.7.[54][55] 30 km yükseklikte 20 g'dan daha fazla yük faktörü, kısa ile orta menzilli balistik füzeleri imha etme olasılığını büyük ölçüde artırıyor.[20]
Uzun mesafeden alçaktan uçan hedeflerin yakalanmasına yardımcı olacak yuvalama eylemi ile radyo ufku için işaretçilik. Uzun dalga boylu radarlardan elde edilen yaklaşık rakamlarla birleştirilmiş 9M96 füzesi türlerinin optik ve kızılötesi menzili, hayalet hedefleri tespit edebilir ve hedeflere kilitlenebilir.[58]
S-400 sisteminin ABF yetenekleri (şu anda geçersiz olan) Anti-Balistik Füze Antlaşması kapsamında izin verilen en üst değere yakındır.
2014 yılında hizmete girecek olan yeni anti-balistik füzeler 77N6-N ve 77N6-N1, sözde sisteme atıl/kinetik anti-balistik yetenek katar.[59] Aynı füzeler, açıkça belirtilmiş bir anti-ICBM rolü olan S-500 sistemi tarafından da kullanılacaktır.[60]
S-400'ün radarları S-300 sisteminde kullanılan 64N6 ve 76N6 radarlarının gelişmiş bir türevi olan 96L6'dır. S-400 komuta merkezi aynı anda 6 bataryaya komut verebilir ve her batarya 12 fırlatma aracına komuta eden bir 96L6 adlı radara sahiptir. Bu radarlar hayalet uçak tabir edilen hedefleri izleme ve bu hedeflere kilitlenme yeteneğine sahiptir. Gelecekte 96L6 radarların daha da geliştirilmesiyle 500-600 kilometreye kadar etkili olacakları düşünülmektedir.
Morpheus savunma sistemi
Ayrı bir bağımsız hava savunma sistemi olan 42S6 Morfey (Morpheus) halen geliştirilmektedir. Bu sistem, S-400'ü terminal aşamada çeşitli tehditlerden korumak için kısa mesafeli bir hava savunma sistemi olarak belirlenmiştir ve S-350E ile birlikte S-400'ün bir takviyesi olarak da hareket edecek şekilde kullanılacaktır. Birlikte, bu sistemler Hava ve Uzay Savunma Kuvvetleri'nin bir parçasını oluşturur.[61]
Morfey'in geliştirilmesi 2007'de başlamıştı ve 2013'te tanıtılması planlanmıştı, ancak en az 2015 yılına kadar tanıtımı ertelenmiştir.[62][63][64][65] Füze sistemi çok yönlü 29YA6 radarı, kızılötesi algılayıcıları ve 36 füzeden oluşur.[61][66] Füzeler 10 km menzile ve 3500 m'ye kadar bir irtifaya sahiptir.
Dış hedef göstergesi bağımsız RLS'ye sahip olan "Niobium"'dur. Hareketlilik durumuna geçişi 5 dakika sürer. Frekans bandı S bandı ve UHF'dir. 600 km'lik algılama menziline (Radar kesiti 1 metrekare ile 430 km'ye kadardır), 8000 km/s hedef hızı, 4791 mil, Mach 6.35'dir. Algılama için, konum sahibi hedefleme öğelerinin komutunu aktarır (bu uygulamada, sistemlerde en yüksek hız astları büyür). Tasarımcısı "NNIIRT"'dir.
Çok amaçlı en yüksek radyal hız, saniyede 4.8 kilometredir (170.000 km/h; 110.000 mph; Mach 140); mutlak limit saniyede 5 kilometre (18.000 km/h; 11.000 mph; Mach 15),[56] en düşük sıfırdır.[12]
Araçlar, 25 km/s hıza kadar yollarda (60 km/h) ve arazide (karada) hareket edebilir.[72]
Pravda gazetesinin bir makalesine göre, bir taburun (yaklaşık 7-8 fırlatıcı) fiyatı 200 milyon dolardır.[85]
Uygulanabilir başarı olasılığı %83.3 (1 füze için, 2 değil). Bir günde 1500 km üstündeki, işgal bölgesinde, 10 hedef yok edildi, 12 füze kulanılarak.[86] Hedefler çok yüksek ve çok düşük irtifalarda idi.[87] Güçlü girişim koşullarında ve en uzun mesafeden (250 km) küçük bir hedef (Çin) imha edildi, hedef hızı 3 km/s (balistik füze) idi.[88]
Kullanıldığı yerler
S-400 sistemi ilk olarak 2007 yılında başkent Moskova'ya yerleştirildi. 2009 senesi itibarıyla iki tabur (bir S-400 taburu minimum 8 fırlatıcı ve 32 füzeden oluşur) konuşlandırıldı. 2011 yılında Moskova'nın kuzeyine iki tabur daha yerleştirilmiştir.
Suriye İç Savaşı'nın ardından 2015 yılında Tartus kentinde bulunan Rusya'nın kontrolünde olan hava üssüne yerleştirildi.
Kasım 2016'da Kaliningrad'a füze savunma sistemi ve İskender füzeleri konuşlandırdı.
^Sudakov, Dmitry (25 Eylül 2017). "Russia's S-400 air defence systems for NATO armies" [NATO orduları için Rusya'nın S-400 hava savunma sistemleri]. Pravda Report. 27 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2019. S-400, 360 derecelik etkinlik alanında eşit derecede iyi çalışır. Elbrus-90 bilgisayarlı faz dizili radar anteni, 600 kilometreye kadar algılama menzili sağlar. (The S-400 works equally well in 360 degrees of activity area. Its phased array radar antenna with Elbrus-90 computer ensures the detection range of up to 600 kilometres.)
^Vladimir Tuchkov (28 Nisan 2015). "С-400 vs Patriot: в чем американцы уступают нашим ЗРС" [S-400'e karşı Patriot: Amerikalılar FSS'mizden nasıl daha düşük?]. svpressa.ru. SvobodnayaPressa. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2017.
^"ЗРС С-500 начнут поступать в войска в 2016" [S-500 FSS 2016 yılında birliklere gelecek]. arms-expo.ru (Rusça). CJSC "Fuar şirketleri birliği" BIZON. 10 Ağustos 2014. 8 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2015.
^abcd"Характеристики зенитной управляемой ракеты большой дальности 40Н6" [40N6 uzun menzilli hava savunma füzesinin özellikleri] (Rusça). LiveJournal. 24 Ağustos 2018. 12 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2019. Kubinka’da düzenlenen Ordu-2018 Uluslararası Askeri Teknik Forumu'nda S-400 ve S-500 hava savunma sistemlerinin uzun süredir devam eden 40N6 uzun menzilli uçaksavar güdümlü füzelerinin özelliklerini içeren birçokluortam sunumu EKR Almaz-Antey Kuruluşu’nda gerçekleşti. (На проходящем в Кубинке Международном военно-техническом форуме "Армия-2018" в экспозиции АО "Концерн ВКО "Алмаз-Антей" была замечена мультимедийная презентация с характеристиками многострадальной долгостройной зенитной управляемой ракеты большой дальности 40Н6 для зенитных ракетных систем С-400 и С-500.)
^"40N6" (İngilizce). Deagel.com. 27 Ağustos 2018. 25 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2018.
^ab"Триумф "Ворчуна"" [Triumf "Huysuz"]. s400.tass.ru (Rusça). ITAR TASS. 10 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2017.
^Andrei Kislyakov, özellikle RIR için (18 Aralık 2012). "Russia to roll out new hypersonic missiles" [Rusya yeni hipersonik füzeler sunacak] (İngilizce). Indrus.in. Erişim tarihi: 29 Ekim 2013.[]
^"S-500 Prometheus" (İngilizce). MissileThreat.com. 26 Nisan 2013. 1 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2013.
^"С-400 против MEADS" [S-400'ler MEADS'e karşı]. pravda.ru (Rusça). Pravda. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2014.
AIM-120, savaş uçaklarından fırlatılan yeni nesil bir orta menzilli görüş ötesi havadan havaya füzedir.
Füze, genellikle bir sevk maddesi, jet motoru veya roket motoruyla desteklenen, kendi kendine hareket edebilen, havada giden menzilli bir silahtır.
RIM-7, NATO Donanmasının standart Gemi Konuşlu Kısa Menzilli Hava Savunma Füzesi'dir
S-125 Neva\Pechora,, yüksek performanslı uçaklara, diğer hava hedeflerine angajman yetenekli, çok kanallı, her hava şartında faaliyet kabiliyetine sahip olan, Rus yapımı orta menzilli karadan havaya füze savunma düzeneğidir.
HQ-9,, Çin'in yeni kuşak uzun menzilli savunma sistemlerinin, aktif radar hedef aramalı, orta menzilden uzun menzile kadar değişken bir dizi hava savunma füzesi ile donatılabilen türüdür.
Seyir füzesi kaldırıcı kuvvet olarak kanatçıklarının yardımıyla havanın dinamik yapısından, sürüklenmeyi dengelemek için de çekiş kuvvetlerinden bunun içinde jet motorundan faydalanan güdümlü bir füze sistemidir. Kruz füzesi genel olarak içerisinde klasik patlayıcı veya nükleer bomba bulunan savaş başlıklarını yüzlerce kilometre taşımak üzere tasarlanmıştır. Gelişmiş kruz füzeleri süpersonik veya yüksek sesaltı hızla ilerleyen, kendi kendine sevk edebilen, radara yakalanmamak için çok alçak irtifadan uçabilen araçlardır. Genel olarak bu araçlar savaş başlığı taşımaları ayrıca keşif veya gözetleme değil saldırı amacı taşıdıklarından insansız hava aracı sınıfına girmezler.
9M123Khrizantema Rusya tarafından üretilen NATO rapor adı AT-15 olan radar veya lazer güdümlü bir tür tanksavar füzesidir. Füze sistemi günümüz modern tankları olan M1A2 ve Leopard 2 tanklarına karşı kullanılabilir. Ayrıca alçaktan uçan helikopterlere karşıda etkilidir.
9K114 Shturm SSCB tarafından geliştirilen SACLOS sınıfı radyo güdümlü bir tanksavar füzesidir. GRAU tarafından verilen ad ise 9K114. Füzenin NATO rapor adı ise AT-6 Spiraldir. Füzenin bilinen adı ise 9M114Kokon.
9A1472 Vikhr Rusya tarafından geliştirilen lazer ışın güdümlü tanksavar füzesidir. GRAU adı "9K121",NATO rapor adı ise AT-16 Scalliondur. Füze Ka-50, Ka-52 helikopterleri ve Su-25T savaş uçağından fırlatılır. 1990 yılında Rus Ordusunda kullanılmaya başlandığı düşünülen füze ilk olarak 1992 yılındaki Farnborough Hava Gösterisi sırasında halka izlettirilmiştir.
BisnovatR-40 1960'larda geliştirilmiş Sovyetler Birliği'ne ait uzun menzilli füzedir. İlk olarak Rusya tarafından kullanılmıştır. İki model olarak kullanılmaktadır:
R-40 R: Yarı aktif radar başlıklı, 500 kg. menzili 2–70 km.
R-40 T: Kızıl ötesi ısı arayıcılı, 500 kg. menzili 1,5–50 km.
MIM-104 Patriot, uçaklara, seyir füzelerine ve taktik balistik füzelere karşı koruma sağlamak üzere tasarlanmış uzun menzilli, her irtifada, her türlü hava koşuluna uygun bir hava savunma sistemidir. Amerika Birleşik Devletleri merkezli bir savunma ve havacılık şirketi olan Raytheon Technologies tarafından üretilmektedir. Öncelikle Amerika Birleşik Devletleri ve dünyadaki diğer bazı ülkeler tarafından kullanılmaktadır.
S-300 S-300, ilk S-300P versiyonuna dayalı olarak Almaz-Antey tarafından üretilen bir dizi başlangıçta Sovyet ve daha sonra Rus uzun menzilli Karadan Havaya Füze sistemleridir. S-300 sistemi, Sovyet Hava Savunma Kuvvetleri için uçak ve seyir füzelerine karşı savunma yapmak üzere geliştirildi. Balistik füzeleri durdurmak için sonraki varyasyonlar geliştirildi. S-300 sistemi ilk olarak 1979'da Sovyetler Birliği tarafından büyük endüstriyel ve idari tesislerin, askeri üslerin hava savunması ve düşman saldırı uçaklarına karşı hava sahasının kontrolü için tasarlanmıştı. Sistem tamamen otomatiktir, ancak manuel gözlem ve çalıştırma da mümkündür. Bileşenler, merkezi komuta karakolunun yakınında veya 40 km kadar uzakta olabilir. Her radar, merkezi komuta noktası için hedef belirleme sağlar. Komuta merkezi, 80 km mesafeye kadar olan hedefleme radarlarından alınan verileri karşılaştırarak yanlış hedefleri filtreler. Merkezi komuta yeri hem aktif hem de pasif hedef tespit modlarına sahiptir. Hedefi vuruş kabiliyeti oldukça yüksek olan bu füzeler aralarında NATO üyesi Bulgaristan, Slovakya ve Yunanistan'ın da bulunduğu birçok ülke tarafından kullanılmaktadır.
Close-in weapon system (CIWS), bir çeşit kısa menzilli gemi hava savunma sistemidir. Neredeyse bütün modern sınıf savaş gemileri bir çeşit CIWS taşımaktadır.
MEADS, Orta Menzilli Hava Savunma Sistemi NATO tarafından yönetilen geliştirilme yolunda Patriot füze sisteminin yerini alması düşünülen bir yer tabanlı taşınabilir hava ve füze savunma sistemidir. Program ABD, Almanya ve İtalya'nın geliştiriciliğinde ilerleyen üç uluslu bir projedir.
S-500 Prometey şu anda Almaz-Antey Hava Savunma Kuruluşu tarafından geliştirilmekte olan bir Rus yüzeyden-havaya füze sistemidir. Ayrıca 55R6M "Triumfator-M" olarak bilinir.
Karadan havaya füze veya uçaksavar füzesi, karadan fırlatılan ve hava araçları veya diğer füzelere karşı kullanılan füzelere verilen genel addır.
HİSAR, karadan havaya füze savunma sistemi grubudur. Grup içinde, alçak irtifa hava savunma füzesi sistemi HİSAR-A/HİSAR-A +, orta irtifa hava savunma füzesi sistemi HİSAR-O/HİSAR-O + ve uzun menzilli hava ve füze savunma sistemi HİSAR-U yer alır. Sistemler, Aselsan ve Roketsan liderliğinde 2007'den itibaren geliştirilmektedir.
Güney Kıbrıs füze krizi Güney Kıbrıs ile Türkiye Cumhuriyeti arasında 1997 başından 1998 sonlarına kadar yaşanan siyasi gerginliktir. Olaylar, Kıbrıs yönetiminin iki Rus yapımı S-300 hava savunma füzesini satın almasıyla başladı. Rusya ile yapılan füze anlaşması, Güney Kıbrıs'ın uzun yıllardır var olan Türk hava üstünlüğünü sona erdirmek için attığı ilk somut adımdı. Türkiye füzelerin gelmesi durumunda bunları imha etme ve hatta topyekün savaşa girişme tehdidinde bulundu. Kriz 1998 yılının Aralık ayında Güney Kıbrıs yönetiminin S-300'leri Yunanistan Hava Kuvvetleri'ne bazı silahlar karşılığında devretmesiyle resmen sona erdi. Kriz Güney Kıbrıs koalisyon hükûmetinin düşmesine de sebep oldu. Yunan Hava Kuvvetleri füzeleri Girit adasına yerleştirdi ve 2013 yılı itibarıyla etkinleştirdi.
Kooperatif Katılım Yeteneği, CEC donanımlı birimlerdeki birden fazla muharebe kuvveti hava arama sensöründen gelen verileri tek bir gerçek zamanlı olarak birleştirerek muharebe kuvveti hava ve füze savunma yeteneklerini önemli ölçüde geliştirmeyi amaçlayan entegre atış kontrol kabiliyetine sahip bir sensör ağıdır. Bu, elektronik karıştırmayı daha zor hale getirerek ve savaş grubu bazında savunma füzeleri tahsis ederek filo hava savunmasını büyük ölçüde artıracaktır.
İlk başlarda Aster 15 ve Aster 30'dan oluşan Aster füze serisi, bir Fransız-İtalyan ortak yapımı dikey olarak fırlatılan karadan havaya füze ailesidir. "Aster" adı, "Aérospatiale Terminale" ve Asterion adlı efsanevi Yunan okçudan gelmektedir. Aster, bir Avrupa konsorsiyumu olan Eurosam tarafından üretilmektedir.
Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır. Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir. Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.