Sırrı Erinç
| Sırrı Erinç | |
|---|---|
 | |
| İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanı | |
| Görevde | |
| Makama geliş 1970 | |
| Yerine geldiği | Mazhar Şevket İpşiroğlu |
| Yerine gelen | Tahsin Yazıcı |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 24 Ocak 1918 İzmit, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 6 Şubat 2002 (84 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Bitirdiği okul | İstanbul Üniversitesi |
| Mesleği | Akademisyen |
Sırrı Erinç (24 Ocak 1918, İzmit - 6 Şubat 2002, İstanbul), Türk coğrafyacı.
Hayatı
24 Ocak 1918'de Fuat Bey ve Maide Hanım'ın dördüncü çocuğu olarak dünyaya gelen Sırrı Erinç, ailesinin İzmit'ten İstanbul'a taşınması ile birlikte, İstanbul Erkek Lisesi'ne gitmeye başladı. Okulun eğitim dili olan Almancayı öğrenen Erinç, Fransızca ve Rusça dillerinde de okuduğunu anlayacak düzeye erişti.[1] Sırrı Erinç, henüz lise öğrencisi olmasına rağmen yer bilimlerine olan merakından ötürü öğretmenleri vasıtasıyla İstanbul Üniversitesi'nde Türkiye Bölgesel Coğrafyasında isim yapacak olan Ordinaryüs Profesör Doktor Besim Darkot ve jeolojinin Türkiye'de ayrı bir disiplin olarak gelişmesi için ilk adımları atan Ordinaryüs Profesör Doktor Hamit Nafiz Pamir ile tanıştırıldı. Liseyi birincilikle bitiren Erinç, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü'ne kaydoldu ve aynı zamanda da öğretmen okulunun coğrafya branşına yazıldı. O zaman coğrafya öğretmenleri yardımcı branş olarak tarih dersleri almak zorunda olmalarına rağmen, Erinç, dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel'in özel izniyle tarih dersleri yerine jeoloji dersleri almaya başladı. Türkiye'de ilk defa coğrafya ve jeolojiyi eş zamanlı okuyarak 1940'ta mezun oldu ve aynı yıl İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü'nde asistanlığa başladı.[2]
Mesleki hayatı ve çalışmaları
1944 yılında, "Karadeniz Dağlarında Glasiyal Morfoloji" araştırmaları adlı tezi ile Pleistosen daimi kar sınırının, o dönemde günümüzdekinden daha alçakta olmasının nedeninin sadece iklim etkisi ile değil, tektonik etkisi ile de ilişkili olduğunu, yani bölgenin Pleistosenden beri tektonik olarak yükseliyor olduğunu jeomorfolojik olarak kanıtlayarak ilk keşfini gerçekleştirmiştir. 1948 yılında "Van Gölü ve Çevresinde Coğrafik Araştırmalar" adlı çalışması ile doçent unvanını elde etti. Erinç bu çalışmasını 1949 yılında zamanın en önemli uluslararası jeoloji dergilerinden olan Geologische Rundschau'da bir makale halinde yayımladı. Bu makalenin sonuna eklenen bir paragraf, zamanın büyük coğrafyacılarından Prof. Herbert Louis'nin, Erinç'in makalesinin önemini belirten bir övgüsünü içerir.[3]
1953 yılında yayınladığı "Doğu Anadolu Coğrafyası" adlı eseri ile 1950'li yıllarda daha henüz bilinmeyen levha kuramının Doğu Anadolu Bölgesi'ne uygulanmasındaki önemini anlatmış, ayrıca yine bu çalışması ile hidrografik incelemeler konusunda da çalışmalar yapmıştır. Bunun ardından klimatoloji ile ilgili çalışmaya başlamış ve "İklim Tiplerinin Sınıflaması"nı yapmıştır. 1951-1952 yıllarında ABD’de gerçekleştirdiği araştırmalarının ardından, bilinenden farklı bir Periglasiyal Süreçler ve Periglasiyal Topoğrafya kavramı ile Morfojenetik Bölge kavramını da coğrafya eğitimine yerleştirmesinin yanı sıra Ord. Prof. Dr. Besim Darkot ile "Güneybatı Anadolu’da Coğrafi Müşahadeler" ve Prof. Dr. Necdet Tunçdilek ile "Türkiye’nin Tarımsal Bölgeleri" gibi değişik konularda türünün ilk örnekleri olarak kabul edilebilecek örnekler sunmuştur. 1954 yılında temel bir kaynak olabilecek nitelikteki "Karadeniz ve Çevresinin Morfolojik Tekamülü ile Pleistosen İklim Değişiklikleri Arasındaki Münasebet" adlı eserini yayınlamasının yanında, aynı dönem içerisinde flüviyal morfoloji konusunda "Türkiye Drenaj Tipleri", "Çukurova'nın Alüvyal Morfolojisi" ve "Gediz ve Küçük Menderes Deltalarının Morfolojisi" gibi eserleri de yayımlamıştır. 1945 ve 1948 yılları arasında Van Gölü ve Sapanca’da gerçekleştirdiği limnolojik (gölbilimsel) araştırmalar, Türkiye’nin ilk göl batimetri (eşderinlik) haritalarını ve ilk termal göl çalışmalarını ortaya çıkarmıştır. Ege Rift Alanı’nın detaylı ilk tektonik sentezini 1955 yılında yine Sırrı Erinç yapmıştır.[3]
1957 yılında profesör olan Sırrı Erinç, aynı yıl İstanbul Üniversitesi Fiziki Coğrafya Kürsü Başkanlığına getirilmiştir. Erinç, başkan olarak bulunduğu kürsüde, öğretime o dönemde Klimatoloji dersini dahil etmiş ve klimatoloji alanında 1965 yılında "Erinç İndisi"ni geliştirmiştir. Aynı dönem içerisinde Uygulamalı Jeomorfoloji ve Jeoekoloji gibi coğrafyanın değişik branşlarında yaptığı çalışmalar dışında, 1958 yılında bölge planlaması ile ilgili de öncü nitelikte çalışmalar yapmıştır. Yine aynı dönemde "Türkiye’de Toprak Coğrafyasının Ana Çizgileri" adlı kitabı ile ilk baskısı 1958 yılında yapılan ve iki ciltten oluşan Jeomorfoloji eseri yayınlanmıştır . 1962 yılında da yayınlanan "Klimatoloji ve Metotları" adlı eseri, klimatoloji eğitiminde temel referans kitaplarından biri olarak yayınlanmıştır.[4]
1955-1960 yılları arasında Türkiye'nin genç ve faal tektoniğine el atmış, Batı Anadolu grabenlerinin gelişim tarihini belgelemiş, yakın arkadaşı İhsan Ketin'in keşfettiği Kuzey Anadolu Fayı'nın yaşının Miyosen'in belli bir döneminden genç olması gerektiğini göstererek ilk kez bu önemli yapıya bir yaş vermiştir.[5]
Sırrı Erinç, fiziki coğrafya kürsüsündeki görevi sırasında, üç kez Coğrafya Enstitüsü Müdürlüğü yapmıştır ve 1962-1985 yılları arasında kesintisiz olarak İstanbul Üniversitesi Senatörlüğü görevlerini yerine getirmiştir . 1982 yılında İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü kurulmuş ve enstitüsü kurucu müdürü olarak emekli olduğu 1985 yılına kadar bu görevini sürdürmüştür.[2]
2 Aralık 1982'de Kenan Evren'e verilen fahri hukuk doktoru unvanı için yapılan oylamada hayır oyu veren 3 akademisyenden biridir.[6]
Erinç’in birçok yabancı dergilerde çalışmalarını yayınlaması onu uluslararası bilim camiasında tanınır kılmıştır. 1956 yılında IGU (Uluslararası Coğrafya Birliği) toplantısına Türk Coğrafya Kurumunu temsilen, 1961 yılında Polonya Kuaterner Araştırmaları Toplantısı’na tebliğ vererek, gene Kuaterner Araştırmaları Birliğinin 1973 Yeni Zelanda toplantılarına katılmıştır. Aynı zamanda Avrupa Konseyi Uluslararası İnceleme Komisyonuna da seçilmiştir.[5]
103 araştırma makalesi, 8 araştırma monografisi, 1 atlası, 5 üniversite ders kitabı, 16 orta öğretim ders kitabı, sayısız bildiri özeti ve abstract ulusal-uluslararası raporları ve ders notları ile örnek bir araştırmacı, eğitmen, eş ve aile babası olan Profesör Sırrı Erinç; 1995 yılında TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi) Şeref Üyesi seçilmiş, 1997 yılında INQUA (International Quaternary Association) Türkiye Kuvaternerine katkı ödülüne ve 1998 yılında ise TÜBİTAK Hizmet Ödülüne layık görülmüştür.[7]
Ayrıca bakınız
Sırrı Erinç’in hayatı hakkında kaynaklarda gösterilenler dışında yazılmış başka yazılarda mevcuttur. Bunlar Tekmil Bir Yerbilimci' başlığıyla Celâl Şengör’ün yazısı, Bir Bilim Adamı Olarak Sırrı Erinç başlığıyla Ertuğrul Doğan’ın yazısı, Prof. Dr. Sırrı Erinç ile Bir Anı yazısıyla öğrencisi Erdoğan Sür’ün yazısı ve Prof. Korkut Ata Sungur’un hocası Sırrı Erinç’i anlattığı yazıdır.[5]
Görevleri[8]
- 1942-1948: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Enstitüsü, Fiziki Coğrafya Asistanı
- 1948-1957: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Enstitüsü, Fiziki Coğrafya Doçenti
- 1951- : İstanbul Üniversitesi, Coğrafya Enstitüsü Dergisi, Yayın Kurulu Üyesi
- 1954-1982: Review of the Geographical Institute of the University of Istanbul, Yayın Kurulu Üyesi
- 1957-1982: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğragya Enstitüsü, Fiziki Coğrafya Profesörü ve Fiziki Coğrafya Kürsüsü Başkanı
- 1960-1966: Avrupa Konseyi, Avrupa Coğrafya Kitapları İnceleme Komisyonu Türkiye Temsilcisi,
- 1970 : İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dekanı
- 1979-1987: Dışişleri Bakanlığını temsilen Coğrafi İsimler Komisyonu (ECOSOC) Türkiye Temsilcisi
- 1982-1985: İstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Kurucu Müdürü
- 1962-1985: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Senatörü
- 1985- : Emekli
Eserleri[9]
Eserlerinden bazıları
- Doğu Anadolu Coğrafyası (1953)
- Tatbikî Klimatoloji ve Türkiye'nin İklim Şartları (1956)
- Türkiye Atlası (1961)
- Klimatoloji ve Metodları (1962)
- Yağış müessiriyeti Üzerine Bir Deneme ve Yeni Bir İndis (1964)
- 12 Mayıs 1971 Burdur Depremi (1971)
- Elli Yılda Coğrafya (1973)
- Vejetasyon Coğrafyası (1977)
- Jeomorfoloji cilt 1
- jeomorfoloji cilt 2
En önemli on yayını
- 1949. Eiszeitlische Formen und gegenwärtige Vergletscherung im nordostanatolischen Randgebirge: Geologische Rundschau v. 27, ss.75-84
- 1950. Climatic types and the variations of moisture regions in Turkey: The Geographical Review v. 40. pp. 224–235
- 1953 Doğu Anadolu Coğrafyası: İstanbul Üniversitesi Yayınları no. 572; İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Enstitüsü Yayınları, no. 15,[II]+124 ss.
- 1954. The Pleistocene history o f the Black Sea and the adjacent countries with special reference to the climatic changes. Review of the Geographical Institute of the University of Istanbul no. 1 ss. 84-133.
- 1961. (T. Bilgin ve M. Bener ile) Gerede civarında akarsu şebekesi: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, Sayı:12, ss. 90-99.
- 1965. Yağış Müessiriyeti Üzerine Bir Deneme ve Yeni Bir İndis: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Enstitüsü Yayınları, no. 41, 51 ss.
- 1968-1971. Jeomorfoloji I, 2. baskı: İstanbul Üniversitesi Yayınları no. 789; İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Enstitüsü Yayınları, no. 23, XIV+[II]+539 ss. (3. baskısı 1982'de, 1. baskı 1958); Jeomorfoloji II, 2. baskı: İstanbul Üniversitesi Yayınları no. 1628; İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Enstitüsü Yayınları, no. 23, [VI]+489 ss. + 1 katlanır harita (1. baskı 1960).
- 1969. Klimatoloji ve Metodları, 2. baskı: İstanbul Üniversitesi Yayınları no.994; İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Enstitüsü Yayınları, no. 35, IX+[VII]+538 ss. (1. baskı 1962)
- 1970. Kula ve Adala arasında genç volkan reliefi: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi sayı 17, ss. 7-32.
- 1978. Changes in the physical environment in Turkey since the end of the last glacial: in Brice, W. C., ed., The Environmental History of the Near and Middle East, Academic Press, London, ss. 87-110.
Bu çalışma TÜBİTAK BİDEB 2209/A kodlu 2014 tarihli proje tarafından desteklenmiştir.
Kaynakça
- ^ https://www.youtube.com/watch?v=KP92Z2S0QFA&feature=youtube.com&t=7m35s []
- ^ a b Kurter, A. 1985, Sırrı Erinç’in öyküsü, İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 2/2, 3-10.
- ^ a b Tan, G., Atlas Dergisi, Mayıs 2002, Sayı 110: Coğrafya Hocamız: Sırrı Erinç
- ^ Şengör, A.M.C, Ağustos 2002, ‘’Modern Türk Yerbilimlerinin Kurucularından Prof. Dr. Sırrı Erinç Vefat Etti’’ Günce Dergisi, sayı:23, syf. 17-19.
- ^ a b c TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, 1996, Eylül, ‘’Bir Bilim Adamının Coğrafyası. Sırrı Erinç.’’, sayı: 346, cilt 29, syf. 70-78.
- ^ [1] bianet
- ^ Şengör, A.M.C, Ağustos 2002, ‘’Modern Türk Yerbilimlerinin Kurucularından Prof. Dr. Sırrı Erinç Vefat Etti’’ Günce Dergisi, sayı:23, syf. 17-19
- ^ Yılmaz, Y. 2002, Prof. Dr. Sırrı Erinç, Türkiye Bilimler Akademisi Faaliyet Raporu, 1 Ocak 2002-31 Aralık 2002, 54-60.
- ^ Tuncel, H, Yiğit, A, Çelikbağ, S., 2010, Türkiye Coğrafya Bibliyografyası, Kitaplar ve Makaleler, Bilecik Üniv Yay. No: 2, Ankara.
