İçeriğe atla

Sıkıyönetim

Polonya'da sıkıyönetim sırasında sokaklarda devriye gezen bir tank

Sıkıyönetim veya askerî adalet; askerî otoritenin, genellikle resmî bildirgesi altında, adli yönetimi kontrol altına almasıyla işleme geçen kural sistemidir.

Askerî adalet; ortaya çıkan savaş, doğal afet, sivil kargaşa, toprak işgali veya askerî darbe gibi durumlarda, normal adli kurumların yeni duruma hâkim olamayıp vazifesini yerine getiremediği veya yavaş getirdiği takdirde, askerî otoritelerin ve kurumların tercih edilmesi ile kullanıma girer.

Sıkıyönetim; tabii afet, salgın hastalık, ağır ekonomik bunalımlar ve sıkıyönetimi gerektiren hâllerin daha hafifinin meydana gelmesi durumlarında ilan edilen olağanüstü hâlden farklıdır. Sıkıyönetimde yetki, askerî makamlarda; olağanüstü hâlde ise mülki makamlardadır. Olağanüstü hâlde sıkıyönetim mahkemeleri yoktur.

Sıkıyönetim, sadece maddi düzen ve güvenin sağlanması ile ilgili olduğundan ülkenin her yerinde değil, yalnız kamu düzeni bozulan bir veya birkaç bölgesinde ilan edilir. Gerekirse tamamında da ilan edilebilir. Anayasa sınırları içinde ve önceden tespit edilen kurallara göre uygulanan, hukuka uygun bir yönetim şeklidir. Sıkıyönetimle ilgili her şey kanunla düzenlenmiş, keyfîliğe yer bırakılmamıştır. Sıkıyönetimin bütün işleri yargı denetimine tabidir. Fakat alınacak tedbir ve kararlar, 1982 Anayasası'nın 122. maddesine göre 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu'yla düzenlenmiştir. 1982 Anayasası, 1961 Anayasası'na göre sıkıyönetimin yetkisini arttırmıştır. 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu'nun bazı maddeleri 1982 Anayasası'nın emirleri doğrultusunda 1982 tarihli, 2766 sayılı Kanun ve 1983 tarihli, 2836 sayılı Kanun'la değiştirilmiştir. Sıkıyönetim Kanunu, 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumuyla Anayasa'dan çıkarılmış, 31 Temmuz 2018 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 7145 sayılı Kanun'la[1] yürürlükten kaldırılmıştır.

Türkiye'de sıkıyönetimler

Türkiye'deki farklı sıkıyönetimler farklı özellikler göstermekle birlikte birçok ortak noktaları da vardır. Bunların başında, sıkıyönetim komutanlıklarının, sıkıyönetim ilan edilme nedenleriyle tamamen ilgisiz alanlardaki tasarrufları ve yasaklamaları gelir. Örneğin toplantı yasağı konması tüm sıkıyönetim idareleri tarafından alınmıştır. Üstelik bu toplantılar siyasi toplantılarla sınırlı kalmamış, spor karşılaşmaları, nikâh, vaftiz törenleri, kooperatif toplantıları ve hatta ilkokul müsamereleri de dahil olmuştur. Trafik alanında düzenlemeler getirmek de bu ortak noktalar arasında yer alır. Korna çalmak, hız yapmak, yanlış yere park etmek, kapasite fazlası yolcu almak, yaya kaldırımını işgal ve hatta otobüse sırayla binmemek, sıkıyönetim suçları kapsamına alınabilmiştir.[2]

  • Doğu'da Şeyh Said İsyanı üzerine (Muş, Bingöl, Elâzığ, Siirt, Diyarbakır, Mardin, Tunceli, Urfa, Bitlis, Van, Hakkâri, Malatya, Erzurum illerinde) 24 Şubat 1925-23 Aralık 1927
  • Kubilay olayı üzerine (Menemen, Manisa ve Balıkesir'de) 1 Ocak 1931 - 9 Mart 1931
  • İkinci Dünya Savaşı üzerine (İstanbul, Kırklareli, Edirne, Tekirdağ, Çanakkale ve Kocaeli'de) 20 Ekim 1940-23 Aralık 1947
  • 6-7 Eylül Olayları üzerine (İstanbul, Ankara ve İzmir'de) 7 Eylül 1955-7 Haziran 1956
  • 1960 öğrenci olayları 27 Mayıs hareketi üzerine (İstanbul ve Ankara'da) 28 Nisan 1960-1 Aralık 1961
  • 20 Mayıs 1963 ayaklanması ve darbe girişimi üzerine (İstanbul, Ankara ve İzmir'de) 21 Mayıs 1963-20 Temmuz 1964
  • 15-16 Haziran Olayları üzerine (İstanbul, Kocaeli Merkez ve Gebze'de) 16 Haziran 1970-16 Eylül 1970
  • 12 Mart Muhtırası ardından (İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Zonguldak, İzmir, Eskişehir, Ankara, Adana, Hatay, Diyarbakır ve Siirt illerinde) 26 Nisan 1971 - 26 Eylül 1973
  • Kıbrıs Harekâtı üzerine (İstanbul, Ankara, Tekirdağ, Kırklareli, Edirne, Çanakkale, Balıkesir, Manisa, İzmir, Aydın, Antalya, Muğla, Adana, İçel ve Hatay illerinde) 20 Temmuz 1974-2 Eylül 1975
  • II. Irak-Kürt İç Savaşı sebebiyle (Diyarbakır, Hakkâri, Mardin ve Siirt illerinde. TBMM onaylamadı.) 27 Mart 1975-27 Mart 1975
  • Yaygın şiddet hareketleri üzerine (Adana, Ankara, Bingöl, Elâzığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, İstanbul, Kahramanmaraş, Kars, Malatya, Sivas, Urfa, Adıyaman, Hakkâri, Diyarbakır, Mardin, Siirt, Tunceli, İzmir, Hatay, Ağrı illerinde) 26 Aralık 1978-12 Eylül 1980
  • 12 Eylül Darbesi üzerine (bütün yurtta) 12 Eylül 1980-19 Temmuz 1987

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2021. 
  2. ^ Üskül, Zafer. Bildirileriyle 1950-1970 Dönemi Sıkıyönetimleri. Tarih Vakfı Yurt Yayınları. s. 181. 

Ayrıca bakınız

  • Olağanüstü hâl

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Maden Mühendisleri Odası</span>

Maden Mühendisleri Odası, 1954 yılında 6235 Sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Kanunu ve Ana Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak kurulan kamu tüzel kişiliğine sahip, Anayasa'nın 135. Maddesinde tanımlanan, kamu kurumu niteliğinde bir meslek kuruluşudur. Genel merkezi Ankara'da bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">2004 Türkiye yerel seçimleri</span> Türkiyenin yerel yöneticilerini belirleyen seçim

2004 Türkiye yerel seçimleri, 28 Mart 2004 tarihinde beş yıllık bir dönem için yerel yönetimleri belirlemek üzere yapılan seçimlerdir.

Türkiye biteyinde Plantago cinsine bağlı 27 takson bulunmaktadır. Bunlar 22 türe ve 5 alt türe ayrılır. Endemik takson sayısı 2'dir.

Türkiye biteyinde Fraxinus cinsine bağlı 11 takson bulunmaktadır. Bunlar 4 türe ve 7 alt türe ayrılır. Endemik takson sayısı 1'dir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de büyükşehir belediyeleri</span> Türkiyede bulunan 30 büyükşehir belediyesi

Türkiye'de büyükşehir belediyeleri, Türk belediyeciliğine 1984 yılında girmiş olan üst kademe belediyelerdir. Bu belediyeler 1982 anayasasının 127. maddesindeki "büyük yerleşim yerlerinde özel yönetim biçimleri oluşturulabilir" hükmüne dayanılarak 1984 yılında kurulmaya başlanmıştır. O tarihe kadar, Türkiye’de belediyelerin hizmet alanları iç içe geçmezdi. Büyükşehir belediyeciliğinde ise, büyükşehir hizmet alanı içinde birden çok ilçe veya birinci kademe belediyesi vardı. 2014'ten sonra ise büyükşehir belediyelerinin sorumluluk alanı il sınırlarına genişletildi ve belde belediyelerinin kapatılmasıyla yalnızca ildeki tüm ilçe belediyelerini kapsar hâle geldi. Dolayısıyla belediye hizmeti aynı zamanda hem büyükşehir, hem de ilçe belediyesi eliyle yürütülür. Ancak, yasa büyükşehir ve ilçe belediyelerinin yürüttükleri hizmet türlerini birbirinden ayırmıştır. Ayrıca büyükşehir belediyesi ile ilçe belediyeleri birbirinden bağımsız kuruluşlardır. Bunlar arasında astlık ve üstlük ilişkisi yoktur.

<span class="mw-page-title-main">Olağanüstü Hâl Bölge Valiliği</span> Terörle mücadele için kurulmuş valilik

Olağanüstü Hâl Bölge Valiliği, Türkiye'nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki 8 ilde başlayan ve bu illerde terörle mücadele ederek güvenliği sağlamak amacıyla 19 Temmuz 1987 tarihinde göreve başlayan bölge valiliğidir. Bu valiliğin kurulmasıyla birlikte bu illerde olağanüstü hâl uygulanmaya başlandı. Olağanüstü hâl uygulanan iller zamanla değişmekle birlikte 30 Kasım 2002 tarihinde kaldırıldı. Valiliğin merkezi Diyarbakır'da yer almaktaydı.

Türkiye biteyinde Clinopodium cinsine bağlı toplam 11 takson bulunmaktadır. Bunlar 15 tür ve 8 alt türe ayrılır. Endemik takson sayısı 3'dür.

Türkiye florasında, Nepeta cinsine bağlı toplam 44 takson bulunmaktadır. Bunlar 32 türe, 9 alt türe ve 2 varyeteye ayrılmaktadır. Endemik takson sayısı 19 kadardır.

Türkiye florasında, Achillea cinsine bağlı toplam 53 takson bulunmaktadır. Bunlar 38 türe, 12 alt türe ve 2 varyeteye ayrılmaktadır. Endemik takson sayısı 28 kadardır.

Türkiye biteyinde, Iris cinsine bağlı toplam 45 takson bulunmaktadır. Bunlar 29 türe, 7 alt türe, 6 varyeteye ve 3 forma ayrılmaktadır. Endemik takson sayısı 18'dir. Türkçede Iris cinsi üyelerine süsen adı verilmektedir. Bu liste son halidir.

Türkiye biteyinde, Viola cinsine bağlı toplam 34 takson bulunmaktadır. Bunlar 29 tür ve 4 alt türe ayrılmaktadır. Endemik takson sayısı 11'dir. Türkçede Viola cinsi üyelerine Menekşe adı verilmektedir. Bu liste son halidir.

Türkiye biteyinde, Myosotis cinsine bağlı toplam 26 takson bulunmaktadır. Bunlar 23 tür ve 11 alt türe ayrılmaktadır. Endemik takson sayısı 2'dir. Türkçede Myosotis cinsi üyelerine Unutmabeni adı verilmektedir. Bu liste son halidir.

Türkiye biteyinde, Cota cinsine bağlı toplam 22 takson bulunmaktadır. Bunlar 14 tür, 2 alt tür ve 6 varyeteye ayrılır. Endemik takson sayısı 8'dir. Bu liste son halidir.

Türkiye florasında, Crepis cinsine bağlı 46 takson bulunmaktadır. Bunlar 42 türe ve 16 alt türe ayrılır. Endemik takson sayısı 8'dir. 4 Nisan 2021 tarihinde güncellenmiştir. Bitki taksonları kronolojik sıralanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye hükûmeti</span> Hükûmet

Türkiye Hükûmeti, Türkiye'nin ulusal hükûmetidir. Başkanlık temsilî demokrasisi altında üniter bir devlet ve çok partili bir sistem içinde Anayasal bir cumhuriyet olarak yönetilir. Hükûmet terimi, toplu kurumlar kümesi veya özellikle Kabine (yürütme) anlamına gelebilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.