İçeriğe atla

Sıcaklığa bağlı cinsiyet belirleme

Bazı sürüngenler cinsiyeti belirlemek için kuluçka sıcaklıklarını kullanır. Bazı türlerde bu durum, aşırı yüksek veya düşük sıcaklıklardaki yumurtaların erkek, orta sıcaklıklardaki yumurtaların ise dişi olması şeklinde gerçekleşir.
Bir nil timsahı (resimde). Timsahların tamamında TSD gözlendiği biliniyor.[1] Tüm timsahlar yavrularının cinsiyetini yuvanın sıcaklığına göre belirler.

Sıcaklığa bağlı cinsiyet belirleme (İngilizce: Temperature-dependent sex determination; TSD), embriyonik/larval gelişim sırasında yaşanan sıcaklıkların yavruların cinsiyetini belirlediği bir çevresel cinsiyet belirleme türüdür.[2] Sadece sürüngenlerde ve teleost balıklarda görülür.[3][4][5][6] TSD, omurgalılar arasında yaygın olan kromozomal cinsiyet belirleme sistemlerinden farklıdır. En çok çalışılan çevresel cinsiyet belirleme (ESD) türüdür. Yoğunluk, pH ve çevresel arka plan rengi gibi diğer bazı koşulların da cinsiyet oranını değiştirdiği gözlemlenmiştir, bu da ilgili mekanizmalara bağlı olarak sıcaklığa bağlı cinsiyet belirleme veya sıcaklığa bağlı cinsiyet farklılaşması olarak sınıflandırılabilir.[7] Cinsiyet belirleyici mekanizmalar olarak, TSD ve genetik cinsiyet belirleme (GSD) eşdeğer bir şekilde değerlendirilmelidir;[8] bu da, sıcaklık değişimiyle cinsiyet oranındaki değişiklikler ekolojik ve evrimsel olarak ilgili olduğundan, doğada gelişim sırasında yaşanan sıcaklık yerine aşırı sıcaklıklara maruz bırakıldığında TSD'ye sahip olduğu iddia edilen balık türlerinin durumunun yeniden gözden geçirilmesine yol açabilir, çünkü sıcaklık değişimiyle cinsiyet oranındaki değişiklikler ekolojik ve evrimsel olarak ilgilidir.[7]

TSD birçok sürüngen ve balık türünde gözlemlenmiş olsa da, cinsiyetler arasındaki genetik farklılıklar ve TSD'nin moleküler mekanizmaları belirlenmemiştir.[7] Kortizol aracılı yolak ve epigenetik düzenleyici yolağın TSD'de rol oynayan potansiyel mekanizmalar olduğu düşünülmektedir.[7][9]

Yumurtalar, embriyonik gelişimin orta üçte biri sırasında inkübe edildikleri sıcaklıktan etkilenir.[10] Bu kritik inkübasyon dönemi, termosensitif dönem (TSP) olarak bilinir.[11] TSD'li kaplumbağaların gonadlarındaki cinsiyet farklılaşmasının histolojik kronolojisini çözen birkaç yazar sayesinde cinsiyet bağlılığının spesifik zamanı bilinmektedir.[10]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Sıcaklığa Bağlı Cinsiyet Belirlenmesi Nedir? Sıcaklık, Cinsiyeti Nasıl Belirler?". Evrim Ağacı. 29 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2022. 
  2. ^ Ido Pen (2010). "Climate-driven population divergence in sex-determining systems". Nature. 468 (7322): 436-439. doi:10.1038/nature09512. PMID 20981009. 
  3. ^ "The adaptive significance of temperature-dependent sex determination in a reptile". Nature. 451 (7178): 566-568. 2008. doi:10.1038/nature06519. PMID 18204437. 
  4. ^ Bachtrog (1 Temmuz 2014). "Sex determination: why so many ways of doing it?". PLOS Biology. 12 (7): e1001899. doi:10.1371/journal.pbio.1001899. ISSN 1545-7885. PMC 4077654 $2. PMID 24983465. 
  5. ^ Tree of Sex Consortium (1 Ocak 2014). "Tree of Sex: a database of sexual systems". Scientific Data. 1: 140015. doi:10.1038/sdata.2014.15. PMC 4322564 $2. PMID 25977773. 
  6. ^ Ospina-Alvarez (30 Temmuz 2008). "Temperature-dependent sex determination in fish revisited: prevalence, a single sex ratio response pattern, and possible effects of climate change". PLOS ONE. 3 (7): e2837. doi:10.1371/journal.pone.0002837. ISSN 1932-6203. PMC 2481392 $2. PMID 18665231. 
  7. ^ a b c d Shen (15 Nisan 2014). "Molecular players involved in temperature-dependent sex determination and sex differentiation in Teleost fish". Genetics Selection Evolution. 46: 26. doi:10.1186/1297-9686-46-26. ISSN 1297-9686. PMC 4108122 $2. PMID 24735220. 
  8. ^ Grossen (1 Ocak 2011). "Temperature-dependent turnovers in sex-determination mechanisms: a quantitative model". Evolution; International Journal of Organic Evolution. 65 (1): 64-78. doi:10.1111/j.1558-5646.2010.01098.x. ISSN 1558-5646. PMID 20722730. 15 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2022. 
  9. ^ "Epigenetics of sex determination and gonadogenesis". Developmental Dynamics. 242 (4): 360-370. 1 Nisan 2013. doi:10.1002/dvdy.23924. ISSN 1097-0177. PMID 23335256.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  10. ^ a b Wibbels (1991). "Chronology and morphology of temperature dependent sex determination". The Journal of Experimental Zoology. 260 (3): 371-381. doi:10.1002/jez.1402600311. PMID 1744617. 
  11. ^ Delmas (2008). "A mechanistic model of temperature-dependent sex determination in a chelonian: the European pond turtle". Functional Ecology. 22: 84-93. doi:10.1111/j.1365-2435.2007.01349.x. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ekoloji</span> Organizmaların ve çevrelerinin incelenmesi

Ekoloji ya da doğa bilimi, canlıların hem kendi aralarında hem de fiziksel çevreleri ile olan ilişkileri inceleyen bilim dalıdır. Ekoloji canlıları birey, popülasyon, komünite, ekosistem ve biyosfer düzeylerinde inceler. Ekoloji çok yakından ilişkili olduğu biyocoğrafya, evrimsel biyoloji, genetik, etoloji ve doğa tarihi dallarıyla örtüşür. Ekoloji, biyoloji biliminin bir dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kuş</span> kanatlı, iki ayaklı, sıcakkanlı, yumurtlayan ve tüylü omurgalı hayvanlar

Kuş; tüyleri, dişsiz gagaları, yumurtladıkları sert kabuklu yumurtalar yoluyla üreyen, yüksek metabolizma hızına sahip, dört odacıklı kalpleri ve hafif ama güçlü bir iskelet yapısına sahip, Aves sınıfını oluşturan sıcakkanlı omurgalı hayvanlar grubudur. Tüm dünyada yaygın olarak yaşayan kuşların boyutları arı sinek kuşunda 5 cm ila deve kuşunda 2,75 m arasında değişir. On bin kadar yaşayan kuş türü bulunur ve bunların yarısından fazlasını ötücü kuşlar oluşturur. Kuşların türlere göre farklılık gösteren kanatları vardır ve kanatsız olduğu bilinen tek grup kivi kuşu ve soyları tükenmiş olan moa ile fil kuşudur. Ön ayakların evrimleşerek kanatlara dönüşmesi kuşlara uçma yeteneği sağlamış ancak daha sonra yine evrimin devam etmesiyle penguenler, deve kuşları ve adalarda endemik olan bazı türler uçma yeteneğini kaybetmişlerdir. Kuşların sindirim ve solunum sistemleri de uçma yeteneğine uyum sağlamıştır. Özellikle deniz kuşları ve bazı su kuşları gibi kuşlar ayrıca evrimleşerek yüzme yeteneği de kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Eutheria</span> memeli kladı

Eutheria, keselilere göre etenelilerle daha yakından ilişkili olan tüm doğurgan memelileri (Theria) kapsayan bir kladdır.

<span class="mw-page-title-main">Zırhlı balıklar</span> soyu tükenmiş balık sınıfı

Zırhlı balıklar, yalnızca fosilleriyle bilinen omurgalı hayvan sınıfı. İlk tanımlanabilir zırhlı balıklar, erken Silüryen'in geç Llandovery devresinde fosil kayıtlarında ortaya çıkar. Zırhlı balık grupları Devoniyen döneminde çeşitli ve boldu, ancak 358.9 milyon yıl önce Devoniyen Hangenberg olayının sonunda soyu tükendi.

<span class="mw-page-title-main">Ateş (tıp)</span> vücut sıcaklığının yükselmesi ile karakterize olan yaygın tıbbi belirti

Ateş veya pireksi insanlarda, organizmanın enfeksiyona karşı savunma mekanizmasının bir belirtisidir ve vücut sıcaklığının hipotalamustaki sıcaklık set noktasının artması nedeniyle normal aralığı aşmasıyla ortaya çıkar. Normal sıcaklık için üzerinde mutabık kalınmış tek bir üst sınır yoktur: Kaynaklar insanlarda 37,2 ve 38,3 °C aralığında değerler kullanmaktadır. Set noktasındaki artış, artan kas kasılmalarını tetikler ve soğuk veya üşüme hissine neden olur. Bu durum, daha fazla ısı üretimine ve ısıyı koruma çabalarına yol açar. Set noktası sıcaklığı normale döndüğünde, kişi sıcak hisseder, kızarır ve terleme başlayabilir. Nadir olarak, ateş ateşli nöbeti tetikleyebilir, bu durum özellikle küçük çocuklarda daha yaygındır. Ateşler genellikle 41 ila 42 °C aralığını geçmez.

<span class="mw-page-title-main">Homolog rekombinasyon</span>

Homolog rekombinasyon, benzer veya aynı dizilere sahip DNA iplikleri arasında nükleotit dizilerinin birbiriyle yer değiştirdiği bir genetik rekombinasyon tipidir. Bu süreç sırasında DNA birkaç kere kesilir, sonra da birleştirilir. Homolog rekombinasyon, DNA'daki çift iplikli kırıkların hatasız tamirinde kullanılmanın yanı sıra, mayoz sırasında krosover yoluyla yeni DNA dizi bileşimlerinin (kombinezonlarının) oluşumunu da sağlar. DNA'daki yeni bileşimler genetik varyasyonlar oluşturur. Genetik varyasyonlar yeni, bir olasılıkla yararlı olabilecek alel kombinasyonlarıdır, bunların üreyen canlı topluluklarda oluşmaları, bu değişiklikleri taşıyan bireylerin değişen çevresel şartlara evrimsel adaptasyon göstermelerini sağlar.

Çevre ve cinsel yönelim insanların cinsel yöneliminin gelişimindeki olası çevresel faktörleri konu alır. Bazı araştırmacılar çevresel faktörleri hormonal faktörlerden ayırırken diğerleri doğum öncesi hormonlar gibi biyolojik faktörleri çevresel faktörlerin bir parçası olarak görür.

<span class="mw-page-title-main">Biyolojik cinsiyet belirleme sistemi</span>

Biyolojik cinsiyet belirleme sistemi, bir canlıdaki cinsel karakteristiklerin gelişimini belirleyen bir biyolojik sistem. Çoğu cinsel (eşeyli) canlı iki biyolojik cinsiyete sahiptir. Zaman zaman, bir veya her iki cinsiyet yerine hermafroditler bulunabilir. Döllenmenin olmadığı bir dişi üreme davranışı olan partenogenez sayesinde, yalnızca tek bir cinsiyetin olduğu türler de bulunabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kriyojenik elektron mikroskopisi</span>

Kriyojenik elektron mikroskobu (kriyo-EM), kriyojenik sıcaklıklara soğutulmuş ve vitröz bir su ortamına gömülü numunelere uygulanan bir elektron mikroskobu (EM) tekniği. Bir ızgaraya bir sulu numune çözeltisi uygulanmakta ve sıvı etan içinde dalma ile dondurulmaktadır. Tekniğin gelişimi 1970'lerde başlarken, dedektör teknolojisindeki ve yazılım algoritmalarındaki son gelişmeler, yakın atomik çözünürlükte biyomoleküler yapıların belirlenmesine olanak sağlamıştır. Bu, kristalizasyona ihtiyaç duymadan makromoleküler yapı tayini için X ışını kristalografisi veya NMR spektroskopisi seçeneğine alternatif olarak yaklaşıma büyük dikkat çekmiştir.

Cinsiyet kimliği, kişinin kendi cinsiyetine ilişkin kişisel duygusudur. Cinsiyet kimliği, bir kişinin atanmış cinsiyetiyle ilişkili olabilir veya ondan farklı olabilir. Çoğu bireyde, cinsiyetin çeşitli biyolojik belirleyicileri, bireyin cinsiyet kimliğiyle uyumludur ve tutarlıdır. Cinsiyet ifadesi tipik olarak bir kişinin cinsiyet kimliğini yansıtır, ancak bu her zaman böyle değildir. Bir kişi, belirli bir toplumsal cinsiyet rolüyle tutarlı davranışlar, tutumlar ve görünümler ifade etse de, bu tür ifadeler mutlaka cinsiyet kimliklerini yansıtmayabilir. Cinsiyet kimliği terimi, 1964 yılında psikiyatri profesörü Robert J. Stoller tarafından icat edildi ve psikolog John Money tarafından popüler hale getirildi.

<span class="mw-page-title-main">Cinsiyet steroidi</span> Steroid yapılı hormon

Gonadokortikoidler ve gonadal steroidler olarak da bilinen cinsiyet steroidleri, omurgalı steroid hormon reseptörleri ile etkileşime giren steroid hormonlardır. Cinsiyet steroidleri arasında androjenler, östrojenler ve progestojenler bulunur. Etkilerine, nükleer reseptörler aracılığıyla yavaş genomik mekanizmaların yanı sıra, zarla ilişkili reseptörler ve sinyal kaskadları yoluyla hızlı genomik olmayan mekanizmalar aracılık eder. Cinsiyet hormonu terimi neredeyse her zaman cinsiyet steroidi ile eş anlamlıdır. Polipeptit hormonları, luteinleştirici hormon, folikül uyarıcı hormon ve gonadotropin salgılayan hormon, cinsiyetle ilgili önemli roller oynamasına rağmen, genellikle cinsiyet hormonları olarak görülmez.

<span class="mw-page-title-main">Ecdysozoa</span>

Ecdysozoa, bir protostom hayvan grubu olup Arthropoda'nın da içinde bulunduğu, Nematoda ile birkaç küçük şubeyi içerir. İlk olarak Aguinaldo ve ark. 1997'de, esas olarak 18S ribozomal RNA genleri kullanılarak inşa edilen filogenetik ağaçlara dayanıyordu. Dunn ve ark. tarafından 2008'de yapılan büyük bir çalışma, Ecdysozoa'yı bir klad, yani ortak bir atadan ve onun tüm soyundan gelen bir grup olarak güçlü bir şekilde destekledi.

<span class="mw-page-title-main">Sauria</span> diapsid kladı

Sauria, arkozorların ve lepidosaurların en son ortak atalarını ve tüm soyundan gelenleri içeren bir sürüngen kladıdır. Kaplumbağaların Sauria içinde bulunduğunu varsayarsak, grup diapsidlerin taç grubu veya genel olarak sürüngenler olarak düşünülebilir. Son genomik çalışmalar ve fosil kayıtlarındaki kapsamlı araştırmalar ile kaplumbağaların daha önce düşünüldüğü gibi Saurian öncesi parareptillerle değil, arkozorlarla yakından ilişkili olduğu öne sürülüyor. Sauria, tüm modern sürüngenleri ve çeşitli soyu tükenmiş grupları içerir. Sauria, sürüngenlere memelilerden daha yakın akraba olan çeşitli kök sürüngenleri de içeren Sauropsida grubu içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Opisthokont</span>

Opisthokontlar, hem hayvan hem de mantar alemlerini içeren geniş bir ökaryot grubudur. Daha önce "Fungi / Metazoa grubu" olarak adlandırılan opisthokontlar, genellikle bir sınıf olarak tanınır. Opisthokontlar, Apusomonadida ve Breviata ile birlikte daha büyük Obazoa kladını oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Viridiplantae</span>

Viridiplantae, yaklaşık 450.000-500.000 tür içeren ve hem karasal hem de sucul ekosistemlerde önemli roller oynayan ökaryotik canlılar grubudur. Öncelikle sucul olan yeşil algler ve içlerinden çıkan kara bitkilerinden oluşurlar. Yeşil algler, geleneksel sınıflandırmada kara bitkilerini içermez ve bu da yeşil algleri parafiletik bir grup yapar. Kara bitkilerinin yeşil alglerin içinden çıktığının anlaşılmasından bu yana, bazı yazarlar bitkileri de yeşil alglere atıyorlar. Hücre duvarlarında selüloz bulunan hücrelere ve klorofil a ve b içeren ve fikobilin içermeyen siyanobakterilerle endosimbiyozdan türetilen birincil kloroplastlara sahiptirler.

<span class="mw-page-title-main">Avetheropoda</span> Coelurosaurları ve carnosaurları içeren dinozor kladı

Avetheropoda veya "kuş teropodlar", Carnosauria ve Coelurosauria kladlarını içeren bir teropod dinozor kladıdır.

<span class="mw-page-title-main">Asgard (archaea)</span>

Asgard veya Asgardarchaeota, Lokiarchaeota, Thorarchaeota, Odinarchaeota ve Heimdallarchaeota'yı içeren bir arke üst şubesidir. Grubun bir temsilcisi yetiştirildi. Asgard üst şubesi, ökaryotların en yakın prokaryotik akrabalarını temsil eder. Ökaryotlar, muhtemelen simbiyogenez süreci boyunca bakterileri asimile ettikten sonra Asgardarchaeota'nın atalarının soyundan ortaya çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Crenarchaeota</span> arke filumu

Crenarchaeota, Archaea âlemine bağlı ökaryotlarla ilişkili bir algae şubesidir. Başlangıçta, Crenarchaeota'nın kükürt bağımlı ekstremofiller olduğu düşünülüyordu, ancak son çalışmalar, organizmaların deniz ortamında en bol bulunan arke olabileceğini gösteren karakteristik Crenarchaeota çevresel rRNA'sını tanımladı. Başlangıçta, rRNA dizilerine dayalı olarak diğer arkelerden ayrılmışlardı; bazı crenarchaea'ların histonlara sahip olduğu tespit edilmesine rağmen, histon eksikliği gibi diğer fizyolojik özellikler bu bölünmeyi desteklemiştir. Yakın zamana kadar kültürlenmiş tüm Crenarchaealar, bazıları 113 °C'ye kadar büyüme yeteneğine sahip olan termofilik veya hipertermofilik organizmaların. Bu organizmalar gram negatif boyanır ve morfolojik olarak çeşitlidir; çubuk, kok, ipliksi ve tuhaf şekilli hücrelere sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Holomycota</span>

Holomycota veya Nucletmycea, Holozoa'nın kardeş grubu olan temel bir Opisthokont klanıdır. Cristidiscoidea ve mantar (fungi) aleminden oluşur. Holomycota'nın en eski soyu olarak nükleeriidlerin, tek hücreli serbest yaşayan fagotrofik amiplerin konumu, hayvanların ve mantarların bağımsız olarak ortak bir tek hücreli atadan karmaşık çok hücreliliği edindiğini ve ozmotrofik yaşam tarzının daha sonra ortaya çıktığını göstermektedir. bu ökaryotik soyun ayrışmasında. Opisthosporidians, aphelidleri, Microsporidia ve Cryptomycota, üç endoparazit grubunu içeren yakın zamanda önerilen bir taksonomik gruptur.

<span class="mw-page-title-main">Modern insanın yakın zamanlı Afrika kökeni</span>

Paleoantropolojide, "Afrika'dan Çıkış" teorisi, yeni tek köken hipotezi, yer değiştirme hipotezi veya yakın zamanlı Afrika kökeni modeli olarak da adlandırılan modern insanın yakın zamanlı Afrika kökeni, anatomik olarak modern insanların, coğrafi kökeni ve ilk göçlerinin bilim dünyasında yaygın kabul gören modelidir. Homo erectus ve daha sonra da Homo neanderthalensis'in, kısaca homininlerin Afrika dışına ilk yayılışlarının izini süren bir modeldir.