İçeriğe atla

Süyümbike

Meçhul bir ressamın fırçasından Kazan Sultanı Süyümbike ve Ödemişgiray

Süyümbike (Tatarca): Söyembikä Doğumu 1516; ölümü 1554 Moskova) Süyümbike ya da “Hanbike” sıfatıyla Kazan Hanlığı'nı yönetmiş olan Tatar Sultanı. Eşinin ölümü üzerine, oğlu Ödemişgiray han unvanı alınca, küçükyaşındaki oğlunun yerine Kazan Hanlığı’nın idaresini üstlenen, Kazan Hanlığının kadın hakimi.

Hayatı

Günümüz Tataristan’ın millî kahramanı olarak kabul edilir. Kazan şehrindeki Süyümbike Kulesi onun adını taşır.

Aslen Nogay mirzalarından Yusuf Mirza'nın soyundan gelen, Saraycık kökenli bir asilzade kızıdır (1). 12 yaşında Kazan'a gelmiştir. 1533 yılında Kazan Hanı Can Gali Han ile evlenmiştir. 1535 yılında Can Gali Han vefat eder. Bunun üzerine Süyümbüke 1536'da Safa Giray Han ile evlenir.

1549 yılında Safa Giray Han'ın da ölmesinin ardından, iki yaşındaki oğlu Ödemişgiray adına kazan tahtının idaresini üstlenir. Kazan Hanlığı'nın Rusların eline geçmesi üzerine 1553 yılında Rus Çarı IV. İvan tarafından Moskova'ya tutsak olarak getirilir. Altı yaşındaki oğlu Ödemişgiray'ı Ruslar vaftiz ederek Hristiyanlaştırırlar ve 'Aleksander' adını verirler. Süyümbike'nin babası, Nogay Hanı Yusuf Mirza Rus Çarı IV. İvan'dan kızının kendisine iadesini ister ama bu talebi cevapsız kalır.

Süyümbike bir yıl sonra 1554'te Moskova'da kahır içinde ölür. Mezarı belli değildir. Oğlu vaftiz edilerek 'Aleksander' adı verilen oğlu Ödemişgiray da annesi ve babası ile aynı kaderi paylaşır ve 19 yaşında veremden ölür.

Konuyla iligli yayınlar

  • Rizaeddin Fahreddin: Altın Orda ve Kazan Hanları. Kaknüs Yayınları, istanbul 2003. ISBN 9756698616
  • Hikmet Doğan: Siyün Bike. Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, istanbul 2005. ISBN 9757594369
  • Ilgaz Vahap Nevruzhan: Süyüm Bike (Sevim Bike), Tarihi Roman, İstanbul, 1945.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Mengli Giray</span>

I. Mengli Giray 15. yüzyıl sonlarında 1467; 1469-1475 ve 1478-1515) dönemlerinde üç kez Kırım Hanlığı tahtına oturdu.

<span class="mw-page-title-main">Nogay Ordası</span> Türk devleti

Nogay Ordası, Altın Orda yıkıldıktan sonra 14. yüzyılın sonlarında Kafkasya ve Deşt-i Kıpçak bölgesinde Cengiz Han'ın sülalesinden olmayan Moğol Mangıt boyunun önderi Edige tarafından kurulmuş bir Türk devleti.

<span class="mw-page-title-main">Şahin Giray</span> Kırım Hanlığının son hükümdarı

Şahin Giray, 47'nci ve son Kırım hanıdır. Birinci hanlık dönemi 1777-1781 ve ikinci hanlık dönemi ise 1782-1783 yılları arasında gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kırım Hanlığı</span>

Kırım Hanlığı veya Taht-i Kırım ve Deşt-i Kıpçak, 1441-1783 yılları arasında Kırım'da hüküm sürmüş Kırım Tatar devletiydi. Altın Orda Devleti'nin yerini alan dört Hanlıkların en uzun süre hüküm süreni idi. Bazı kaynaklarda 1475'ten 1774 yılında Küçük Kaynarca Antlaşması'nın imzalanışına kadar Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı kaldığı belirtilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Çarlığı</span> 1547de Korkunç İvanın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721 de I. Petronun Rusyayı imparatorluğa çevirmesiyle son bulan Rus devleti

Rusya Çarlığı, 1547 yılında Korkunç İvan'ın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721'de Çar I. Petro'nun Rus İmparatorluğu'nu kurmasıyla son bulan Rus devletinin resmî adıdır. Çarlıktan önce bu topraklarda Moskova Knezliği egemen olduğu için çarlık Batı Avrupa dillerinde Moskova olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca Rusça ve Türkçe kaynaklarda da Moskova Çarlığı olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Astrahan Hanlığı</span> Eski bir Türk hanlığı.

Astrahan Hanlığı, Altın Orda'nın yıkılmasından sonra başkenti Astrahan olmak üzere Cengiz Han'ın oğlu Cuci'nin ulusuna bağlı Toka Temür sülalesinden Kasım Han tarafından kurulmuş ve 1466-1554 yılları arasında hüküm sürmüş bir Türk hanlığıdır. Zaman zaman Kırım Hanlığı vasıtasıyla Osmanlı Devleti'nin nüfuz alanına girmiştir. Astrahan Hanlığı'nın arazisi batıda Kuban ve Don nehrine, doğuda Nogay Orda'sı ile sınırdı. Güneyde Terek Nehri'ne, kuzeyde ise Volga ile Don nehrinin arasında uzanmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Kazan Hanlığı</span>

Kazan Hanlığı, Altın Orda'nın çöküşünden sonra, Cengiz Han'ın oğlu Cuci'nin ulusuna bağlı Toka Temür sülalesinden Uluğ Muhammed Han tarafından bugünkü Rusya topraklarında kurulmuş olan Türk devletidir. Farklı zamanlarda yaklaşık 750.000 km² alana hakim olmuştur. Ağırlık merkezi bugünkü Tataristan, Başkırdistan, Çuvaş, Mari El (Çirmişistan), Mordovya ve Udmurt (Aristan) Cumhuriyetlerinin toprakları idi.

<span class="mw-page-title-main">Kasım Hanlığı</span>

Kasım Hanlığı, Oka Nehri'nın kuzey kıyısında Ryazan kenti yakınında bugünkü Kasimov'da Kasım Han tarafından kurulmuş Tatar hanlığı. Hanlık adını, ilk hanı olan Kasım Han'dan almıştır.

I. Selim Giray, Kırım Tatar hanı. 1671-1678, 1684-1691, 1692-1699, 1702-1704, yılları arasında olmak üzere dört kez Kırım tahtında bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Moskova Knezliği</span>

Moskova Knezliği ya da Moskova Dukalığı, Rusya toprakları içerisinde kurulmuş Moskova merkezli devlettir. Başlangıçta Altın Orda Devleti'ne bağlı olan Moskova Prensliği Vladimir-Suzdal Knezliği'nin halefi olup 1340-1547 yılları arasında hüküm sürmüştür. Çar III. İvan'ın reformları ile knezlik gelişmiş ve Rusya Çarlığı adını almıştır. Çar olarak bilinen ilk hükümdar IV. İvan olmuştur.

Hayder veya Haydar, I. Hacı Giray'ın oğludur. 1456'da Kırım Hanlığı tahtına oturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">I. Mehmed Giray</span> 1515-1523 arasında Kırım hanı

I. Mehmed Giray, 1515-1523 döneminde sekiz yıl Kırım Hanlığı yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">I. Devlet Giray</span>

I. Devlet Giray Han, 1551-1577 yılları hüküm süren Kırım hanıdır. I. Devlet Giray döneminde Kırım Hanlığı Osmanlı ile birlikte yükseliş devrini yaşadı. Temel siyasetini Moskova merkezli bir gelişme politikası izleyen Rusların Karadeniz'e inmelerine karşı mücadele oluşturuyordu.

IV. Devlet Giray Han Arslan Giray’ın küçük oğludur. İlki 1769 ila 1770, ikincisi 1775 ila 1777 yılları arasında olmak üzere iki kez saltanat sürmüştür. Amcası Kırım Giray Han'ın vefatı üzerine tahta geçmiştir. Kırım Hanlarının 38.'sidir.

Nur Devlet Giray 4. Kırım Hanı. 1466-1467, 1467-1469, 1475-1476 olmak üzere toplam üç kez saltanat sürmüştür. 1486 ile 1490 yılları arasında Kasım Hanlığı'nı yönetmiştir.

I. Gazi Giray, 1523-1524 yılları arasında altı ay hüküm süren Kırım hanıdır.

I. Saadet Giray, 1524 ile 1532 yılları arasında sekiz yıl Kırım Hanı olarak hüküm sürmüștür.

Kazan Hanları, Kazan Hanlığı'nı yöneten hanlardır, listeleri aşağıdaki gibidir:

Yadigar Muhammed Han, 1552 yılında hüküm sürmüş son Kazan Hanı.

<span class="mw-page-title-main">Kırım Seferi (1584)</span>

Kırım Seferi, Osmanlı İmparatorluğu'nun isyan eden Kırım Hanı II. Mehmed Giray'ı cezalandırmak, Kırım Hanlığı'nda hakimiyetini tesis etmek ve yeni Han II. İslam Giray'ı tahta çıkarmak amacıyla 1584 yılında düzenlediği iki askerî harekât.