İçeriğe atla

Sümsük kuşugiller

Sümsük kuşugiller
Yaşadığı dönem aralığı: 47,8-0 myö
Orta Eosen-Günümüz[1] 
Sula leucogaster
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Aves
Takım:Suliformes
Familya:Sulidae
Reichenbach, 1849[2]
Cinsler
Sinonimler
Pseudosulidae

Sümsük kuşugiller (Sulidae), Suliformes takımına ait bir familya.[1] Balık ve benzeri avlarını suya dalarak avlayan, orta büyüklükte ve deniz kıyılarında yaşayan kuşlardır. Bu familyada yer alan on tür eski kaynaklarda Sula cinsi içinde sınıflandırılmıştır. Ancak Sula ve Morus cinsleri morfolojik ve davranışsal özellikleri ile kolayca birbirlerinden ayırt edilebilirler. Bu iki cinsin DNA dizilimleri de birbirinden farklıdır. Papasula abbotti türü ise muhtemelen daha eski bir ortak atadan ayrılmıştır ve diğer iki cinsten farklılık gösterdiği için monotipik Papasula cinsinde sınıflandırılmıştır.[3]

Fiziksel özellikleri

İnmeye hazırlanan sümsük kuşu (Morus bassanus).

Boyları yaklaşık 60 ila 85 cm. arasındadır ve kanat açıklıkları ise 140 ila 175 cm. arasındadır. Uçları sivri kanatları uzun ve dardır. Oldukça uzun ve kısmen baklava şeklindeki kuyruklarının dış tüyleri ortadaki tüylerinden daha kısadır. Dalış yapmak için gereken küçük kesitli vücut yapıları nedeniyle uçuş kasları oldukça küçüktür. Bu nedenle kanat düşen yükün artması sonucu sürüklemeyi azaltacak şekilde gövdeli torpido biçiminde oldukça aerodinamik bir yapıya sahiptir.[4]

Bacakları tıknaz ve ayakları perdelidir. Ayak perdeleri dört parmağı birbirine bağlar. Bazı türlerde ayak perdeleri parlak renklidir ve kur yaparken kullanılır. Genellikle dikkat çekici renklere sahip olan gaga uzun ve ucu sivridir. Kenarları testere şeklinde girintili olan gaganın tabanı derindir. Üst gaganın ucu hafifça aşağı doğru kıvrıktır ve büyük avları yakalayabilmek için yuları doğru hareket edebilir. Dalarken suyun girmemesi için burun delikleri dışarı açılacağına gagaya girer. Öne doğru açılı olarak kafada bulunan gözler diğer kuşlara göre çok daha geniş bir binoküler görüş sağlar.[4]

Tüyler kanat uçları ve kuyruk koyu renkli olmak üzere ya tamamen beyaz (ya da açık kahve veya grimsi) renklidir ya da alt kısımlar beyaz olmak üzere üst kısımlar koyu kahverengi ya da siyahtır. Morus cinsinin başında sarımsı tonda leke bulunur. Yüzde göz ile gaga arasında siyah bölgeler bulunur. Yakın akrabaları yılanboyun ve karabatakların aksine üropigial bezleri iyi gelişmiştir ve bu bezden salgılanan yağları tüylerine yayarak su geçirmezliği sağlar ve zararlılara karşı korunurlar. Kuyrukları düzensiz, kanatları da etaplar hâlinde tüy değiştirir. İlk tüy değiştirmeden itibaren üzerlerinde bazı eski tüyler, bazı yeni tüyler ve bazı yeni büyümeye başlamış tüyler bulunur. Stresli dönemlerde tüy değiştirdikleri gözlemlenmiştir.[4]

Dağılımı ve ekoloji

Asıl olarak tropikal ve subtropikal denizlere yayılmışlardır. Özellikle Morus cinsi ılıman bölgelerde de bulunur. Akraba oldukları Procellariiformes takımındaki kuşlar gibi gerçek pelajik deniz kuşları değildirler ve genellikle kıyılara yakın olmayı tercih ederler. Ancak birçok Pasifik adasında büyük kolonilerinin bulunması fırtınalarla yaşadıkları yerlerden savrulduklarında güvenli bir kara bulana kadar uzun süre uçabildiklerini göstermektedir.[4]

Tüm türleri çoğunlukla orta boyda balıklar ve deniz omurgasızları ile beslenir. Türlerin çoğu toplu hâlde beslenir. Bazı türler balıkçı teknelerini takip ederek atıkları yerler. Karakteristik avlanma davranışı havadan suya dalmaktır. Bir dalışta suyun bir ila iki metre altına inebilirler. Eğer ilk seferinde avları kaçarsa ayak ve kanatlarını kullanarak su altında yüzerek avlarını kovalayabilirler.[4]

Yukarıda belirtildiği gibi Morus ve Sula cinsinin davranışları birbirinden farklı olsa da genel olarak bazı sinapomorfik davranışları vardır. Uçmaya başlamadan önce gagalarını yukarı (Morus cinsi) ya da ileri (Sula cinsi) uzatırlar. Uçtuktan sonra yere inerken ise gagalarını aşağı doğru uzatırlar. Tehdit karşısında ise saldırmadan kafalarını sallayarak gagalarını tehdide karşı uzatırlar.[5]

Mavi ayaklı sümsük kuşu (Sula nebouxii) kuluçka sırasında.

Üreme

Familyanın tüm üyeleri koloniler hâlinde ürer. Koloni alanını uçarak gözden geçiren erkek kuş uygun bir yuva yeri seçer ve seçtiği yeri gerekirse kavga ederek korur. Daha sonra erkek özel bir nümayiş ve çağrı ile dişileri çağırır. Nümayiş davranışı karabataklarda görüldüğü kadar çeşitli olmasa da karakteristiktir ve genellikle erkek kuşun başını sallamasından oluşur. dişi kuş uçarak ya da yürüyerek koloniyi dolaşır ve uygun bir eş arar. Eşler seçildikten sonra kuşlar birbirlerini temizleyerek ve sık sık çiftleşerek eş bağını korurlar.[6]

Üzerinde hav tüyleri olan Sula leucogaster] türü palazlanmış yavru.

Tipik yumurta sayısı ikidir. Yumurtala beyazımsı, soluk mavi, yeşil ya da pembe renkli, lekesizdir ancak yuvadaki pisliklerden üzerleri kaplanabilir. Kuluçka süresi türe göre 42 ila 55 gün arasında değişir. Erkek ve dişi birlikte kuluçkaya yatar. Kuluçka sırasında perdeli ayaklarınde damarlar artar ve yumurtaları sıcak ayak perdelerinin altında tutarlar. Kuluçkanın ilk yarısında kaybolan yumurtaların yerine yenisi yumurtlanır.[4]

Yumurtalar çatlamadan önce ayak perdelerinin üzerine alınır. Tüysüz doğan yavrular kısa sürede beyaz hav tüylere kavuşur. Yavrular ebeveynlerinin gagalarına dokunarak besin ister ve ebeveynlerinin midelerinden çıkarttıkları besinleri doğrudan ağzından alırlar. Başlangıçta ebeveynlerden biri mutlaka yavruların yanındadır ancak iki haftadan sonra ebeveynlerin ikisi birden avlanmaya giderek yuvayı korunmasız bırakırlar. Yavruların palazlanması ve bağımsız olabilmesi büyük oranda besin kaynağına bağlıdır. İki ila dört yumurta yumurtlayan Peru sümsük kuşu (Sula variegata) türü dışındaki diğer türlerde nadiren birden fazla yavru erginliğe erişir. İki yavrudan güçlü olanının diğerini öldürmesi yaygındır.[4]

Türler

Kaynakça

Özel

  1. ^ a b "Mindat.org". www.mindat.org. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2021. 
  2. ^ "Sulidae". Mindat.org. 
  3. ^ Kennedy et al. (1996), Friesen et al. (2000)
  4. ^ a b c d e f g Nelson (2003)
  5. ^ Kennedy et al. (1996)
  6. ^ Kennedy et al. (1996), Nelson (2003)

Genel

  • Christidis, Les & Boles, Walter E. (2008): Systematics and Taxonomy of Australian Birds. CSIRO Publishing, CollingwoodVictoria, Australia. ISBN 978-0-643-06511-6 Excerpt1 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at Google Books
  • Friesen, V.L.; Anderson, D.J.; Steeves, T.E.; Jones, H. & Schreiber, E.A. (2002): Molecular Support for Species Status of the Nazca Booby (Sula granti). Auk 119(3): 820-826. [English with Spanish abstract] DOI: 10.1642/0004-8038(2002)119[0820:MSFSSO]2.0.CO;2 PDF fulltext
  • Göhlich, Ursula B. (2003): The avifauna of the Grund Beds (Middle Miocene, Early Badenian, northern Austria). Annalen des Naturhistorischen Museums Wien A 104: 237-249 [English with German abstract]. PDF fulltext[]
  • Kennedy, Martyn; Spencer, Hamish G. & Gray, Russell D. (1996): Hop, step and gape: do the social displays of the Pelecaniformes reflect phylogeny? Animal Behaviour 51(2): 273-291. DOI:10.1006/anbe.1996.0028 (HTML abstract) Erratum: Animal Behaviour 51(5): 1197. DOI:10.1006/anbe.1996.0124
  • Lambrecht, Kálmán (1933): Familia Sulidae. In: Handbuch der Palaeornithologie: 284-287 [German]. Gebrüder Bornträger, Berlin.
  • Mayr, Gerald (2009): 7.1.3 Sulidae (Gannets and Boobies). In: Paleogene Fossil Birds: 64-65. Springer-Verlag, Heidelberg & New York. ISBN 3-540-89627-9 Excerpt 1 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at Google Books
  • Mlíkovský, Jirí (2002): Cenozoic Birds of the World (Part 1: Europe). Ninox Press, Prague. Şablon:Listed Invalid ISBN PDF fulltext
  • Mlíkovský, Jirí (2007): Taxonomic identity of Eostega lebedinskyi LAMBRECHT, 1929 (Aves) from the middle Eocene of Romania. Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien A 109: 19-27 [English with German abstract]. PDF fulltext20 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Nelson, J. Bryan (2003): Gannets and Boobies. In: Perrins, C. (ed.): The Firefly Encyclopedia of Birds: 82–87. Firefly Books, Oxford.
  • Olson, Storrs L. (1985): Section X.G.5.a. Sulidae. In: The Fossil Record of Birds. Avian Biology 8: 203-204. PDF fulltext18 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kartal</span> Görece büyük etobur kuş cinsi

Kartallar, atmacagiller (Accipitridae) familyasına üyedir. Kartal türleri çok geniş bir yelpazede dağılan yırtıcı kuşları kapsar. Türkiye'de genellikle dağlık bölgelerde yaşarlar.

<span class="mw-page-title-main">Ak pelikan</span> kuş türü

Ak pelikan, beyaz pelikan ya da ak kutan, pelikangiller (Pelecanidae), familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Avrupa'nın güneydoğusundan Asya'ya yayılan bölgede ve Afrika'da bataklıklarda ve sığ göllerde yaşar.

<span class="mw-page-title-main">İmparator penguen</span> En büyük penguen türü

İmparator penguen, penguengiller (Spheniscidae) familyasının en büyük türü. Kral penguen ile beraber büyük penguenler (Aptenodytes) cinsine dahil edilir.

<span class="mw-page-title-main">Bayağı deniz papağanı</span>

Bayağı deniz papağanı, dalıcımartıgiller (Alcidae) familyasından bir kuş türüdür. Başlıca olarak İzlanda ve Faroe Adaları'nda yaşayan deniz papağanları, Kanada, Kuzey Avrupa ve Arktik Daire gibi diğer bölgelerin de yerli canlısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Pelikansılar</span>

Pelikansılar ya da Pelecaniformes orta ve büyük boyda su kuşlarının oluşturduğu kuşlar sınıfına ait bir takımdır. Geleneksel olarak dört parmakları arasında perde bulunan tüm kuşları içeren takım olarak tanımlanmış olsa da bu tanım doğru değildir. Daha önceleri kullanılan kürek ayaklılar ya da kürek ayaklı kuşlar adlandırması da bu yanlış tanımlamadan gelir. Çoğunun boğazlarındaki deri tüysüzdür ve burun delikleri işlevi olmayan yarıklar hâline dönüşmüş ve bu nedenle ağızdan soluma yapmaktadırlar. Balık, kalamar benzeri deniz hayvanlarıyla beslenirler. Koloniler hâlinde yuva yaparlar ancak bireysel çiftler tek eşlidir. Yavruları yumurtadan tüysüz ve gözleri açılmamış olarak çıkar, bakıma ihtiyaçları vardır.

<span class="mw-page-title-main">Sümsük kuşu</span>

Sümsük kuşu, önceden Sula bassana olarak isimlendirilmekte olan, Sümsük kuşugiller (Sulidae) familyasından bir su kuşu türü.

<span class="mw-page-title-main">Kahverengi pelikan</span> pelikangiller (Pelecanidae) familyasından 8 pelikan türünün en küçüğü olan bir su kuşu

Kahverengi pelikan, pelikangiller (Pelecanidae) familyasından 8 pelikan türünün en küçüğü olan bir su kuşu türüdür. Amerika'da yaşayan bu kuş türü ABD'nin güney ve batı sahillerinde en iyi bilinen kuş türlerinden biridir. Batı Yarımkürede bulunan üç pelikan türünden biri olduğu gibi balıkları denize dalarak avlayan iki pelikan türünden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Pabuç gagalı</span>

Pabuç gagalı ya da pabuç gagalı leylek, leyleğe benzeyen çok büyük bir kuş türüdür. Adını çok büyük ve ayakkabıya benzeyen gagasından alır. Genel biçim itibarıyla leyleğe benzese ve daha önceden leyleksiler (Ciconiiformes) takımında sınıflandırılmış olsa da diğer yaşayan kuşlarla olan akrabalık ilişkisi tam olarak belirlenememiştir. Bazı otoriteler pelikansılar (Pelecaniformes) takımı içinde sınıflandırmaya başlamıştır. Monotipik Balaenicipitidae familyasındaki monotipik Balaeniceps cinsinin tek türüdür. Erişkin kuşlar genel olarak gri tüylere sahip iken genç kuşlar daha kahverengi tüylere sahiptir. Afrika'nın tropikal doğu bölgesinde, Sudan'dan Zambiya'ya kadar büyük bataklıklarda yaşarlar.

<span class="mw-page-title-main">Amerika ak pelikanı</span>

Amerika ak pelikanı, pelikangiller (Pelecanidae) familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Üreme dönemini Kuzey Amerika'nın iç su havzalarında geçirir, kışları güneye ve kıyılara Orta ve Güney Amerika'ya kadar göç eder.

<span class="mw-page-title-main">Ak aynak</span>

Ak aynak Threskiornithidae familyasında yer alan bir aynak türüdür. ABD'nin doğu kıyılarının kuzeyinden güneye doğru Meksika Körfezi boyunca Yeni Dünya tropik kıyılarının çoğunda yaşar. Orta boyda bir kuş olan bu aynağın tüyleri beyaz, aşağıya doğru kıvrık uzun gagası ve uzun ayakları parlak kızıl-turuncu ve yalnızca uçuş sırasında görülen kanat tüylerinin ucu da siyah renklidir. Erkekler dişilerden daha büyüktür ve gagaları daha uzundur. Üreme döneminde ABD'nin Atlantik kıyısı boyunca Meksika ve Orta Amerika'nın doğu kıyılarında bulunurlar. Üreme dönemi dışında yaşadıkları alan Kuzey Amerika'nın içlerine ve Karayipler'e kadar uzanır. Ayrıca Güney Amerika'da Kolombiya ve Venezuela kıyılarında da bulunur. Venezuela'nın ortasındaki popülasyon kızıl aynak ile birlikte bulunur ve bu iki tür kendi aralarında çiftleşebilmektedir. Ak aynak ile kızıl aynak bazı otoriteler tarafından tek tür olarak sınıflandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Suliformes</span>

Suliformes kuşlar sınıfına ait bir takımdır. Geleneksel Pelecaniformes takımının polifiletik olduğuna dair bulunan kanıtlara istinaden bölünerek oluşturulması Uluslararası Ornitoloji Kongresi tarafından önerilmiştir.

<i>Morus</i> (kuş)

Morus, Sulidae familyasında sınıflandırılan bir kuş cinsidir. Başları sarımsı, kanat uçları siyah olan, uzun gagalı, büyük beyaz deniz kuşlarından oluşur. Morus bassanus yaklaşık 2 m.'ye varan kanat açıklıklarıyla Kuzey Atlantik Okyanusu'nun en büyük deniz kuşu türüdür. Diğer iki türü ise Afrika'nın güneyi, Avustralya'nın güneyi ve Yeni Zelanda'da ılıman denizlerde yaşar.

<i>Morus serrator</i>

Morus serrator, Sulidae familyasından bir kuş türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl ayaklı sümsük kuşu</span>

Kızıl ayaklı sümsük kuşu, Sulidae familyasından bir kuş türüdür. Perdeli ayakları kırmızı renklidir. Kuvvetlidirlir ve uçarken çeviktirler ancak kalkış ve inişleri beceriksizdir. Tropiklerde yaygın olarak bulunurlar. Özellikle adalarda olmak üzere kıyılarda koloni hâlinde ürerler.

<span class="mw-page-title-main">Maskeli sümsük kuşu</span>

Maskeli sümsük kuşu, Sulidae familyasından bir kuş türüdür. Atlantik Okyanusu'nun doğusu haricinde tropik okyanuslarda adalarda yaşarlar.

<span class="mw-page-title-main">Mavi ayaklı sümsük kuşu</span>

Mavi ayaklı sümsük kuşu, Sulidae familyasından bir kuş türüdür. Perdeli ayakları parlak mavi renklidir.

<i>Papasula abbotti</i>

Papasula abbotti, Sulidae familyasında yer alan monotipik kuş cinsi olan Papasula içinde sınıflandırılan bir kuş türüdür. Yalnızca Hint Okyanusu'nun doğusunda Christmas Adası'nda yaşar.

<i>Phalacrocorax gaimardi</i>

Phalacrocorax gaimardi karabatakgiller (Phalacrocoracidae) familyasından bir kuş türüdür. Güney Amerika'nın kıyılarında yaşar. Çoğu deniz kuşu türünün aksine koloni hâlinde yaşamaz. Karabataklarda görülen kanatlarını açarak tüneme duruşunu sergilediği gözlemlenmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Pelagornithidae</span> Kuş familyası

Pelagornithidae tarih öncesinde yaşamış büyük deniz kuşları familyasıdır. Fosil kalıntılarına dünyanın her yerinde Paleosen'in sonu ile Pliosen-Pleistosen sınırında rastlanır.

<span class="mw-page-title-main">Fregata</span> deniz kuşu ailesi

Fregat kuşları, bütün tropik ve subtropik okyanuslarda bulunan ve monotipik Fregat kuşugiller (Fregatidae) familyasında sınıflandırılan deniz kuşlarıdır. Yaşayan beş türün tamamı Fregata cinsinde yer alır. Tamamının tüyleri ana olarak siyah renklidir, kuyrukları uzun ve çatallıdır, gagaları ise uzun kanca şeklindedir. Dişilerin karınaltı tüyleri beyaz renklidir. Erkekler çok belirgin kızıl boğaz derilerini üreme mevsiminde dişileri çekmek için şişirirler. Uzun kanatlarının açıklığı 2,3 m.'ye kadar uzanabilir. Kuşlar arasında vücut ağırlığına göre en büyük kanar alanına sahiptirler.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.