İçeriğe atla

Sümela Manastırı

Koordinatlar: 40°41′24″K 39°39′30″D / 40.69000°K 39.65833°D / 40.69000; 39.65833
Sümela Manastırı
Παναγία Σουμελά
Sümela Manastırı'nın dış görünümü
Harita
Temel bilgiler
KonumMaçka, Trabzon, Türkiye
Koordinatlar40°41′24″K 39°39′30″D / 40.69000°K 39.65833°D / 40.69000; 39.65833
İnançHristiyanlık
MezhepRum Ortodoks Kilisesi
Web sitesisumela.gov.tr
Mimari
Mimari türManastır
Tamamlanma386
Özellikler
MalzemelerTaş
Sümela Manastırı'nın yeri
Sümela Manastırı, 1903
Sümela Manastırı, 2018

Sümela Manastırı (Yunanca: Μονή Παναγίας Σουμελά, Panagias Soumelas veya Theotokos Sumela), Trabzon'un Maçka ilçesindeki Altındere Vadisi Millî Parkı sınırları içerisinde yer alan Meryem Ana Deresi'nin (Antik Yunanca adı: Panagia) batı yamaçlarında yer alan, Kara (Antik Yunanca adı: Mela) tepesinin üzerinde ve deniz seviyesinden 1.150 m yükseklikte konumlanmış Rum Ortodoks manastır ve kilise kompleksidir. 1923 yılında Rum Kırımı ve Mübadele sorunu'ndan dolayı terk edilmek zorunda kalmıştır.

Tarihçe

Kilisenin MS 365-395 tarihleri arasında inşa edildiği sanılmaktadır. Anadolu'da sıkça rastlanılan Kapadokya kiliseleri tarzında yapılmıştır; hatta Trabzon'da Maşatlık mevkiinde benzeri bir mağara kilisesi daha vardır. Kilisenin ilk kuruluşu ile manastır haline dönüşümü arasındaki bin yıllık dönem hakkında fazla bir şey bilinmemektedir. Karadeniz Rumları arasında anlatılan bir efsaneye göre Atina'lı Barnabas ile Sophronios adlı iki keşiş aynı rüyayı görmüşler; rüyalarında, İsa’nın öğrencilerinden Aziz Luka’nın yaptığı üç Panagia ikonundan, Meryem'in bebek İsa’yı kollarında tuttuğu ikonun bulunduğu yer olarak Sümela'nın yerini görmüşler. Bunun üzerine birbirlerinden habersiz olarak deniz yoluyla Trabzon'a gelmiş, orada karşılaşıp gördükleri rüyaları birbirlerine anlatmış ve ilk kilisenin temelini atmışlardır. Bununla birlikte manastırdaki fresklerde sıkça yer alıp, özel bir önem verilen Trabzon İmparatoru III. Aleksios'un (1349-1390) manastırın gerçek kurucusu olduğu sanılmaktadır.[1]

14. yüzyılda Türkmen akınlarına maruz kalan kentin savunmasında ileri karakol görevi üstlenen manastırın statüsünde Osmanlı fethinden sonra bir değişiklik olmamıştır. Yavuz Sultan Selim'in Trabzon’daki şehzadeliği sırasında buraya iki büyük şamdan hediye ettiği bilinmektedir. Fatih Sultan Mehmed, II. Murat, I. Selim, II. Selim, III. Murad, İbrahim, IV. Mehmed, II. Süleyman ve III. Ahmed'in de manastırla ilgili birer fermanları bulunmaktadır. Osmanlı döneminde manastıra sağlanan imtiyazlar, Trabzon ve Gümüşhane bölgesinin İslamlaşması sırasında özellikle Maçka ve kuzey Gümüşhane'de Hristiyan ve gizli Hristiyan köyleri ile çevrili bir alan oluşturmuştur.[1]

18 Nisan 1916’dan 24 Şubat 1918’e kadar süren Rus işgali sırasında Maçka civarındaki diğer manastırlar gibi bağımsız bir Pontus devleti kurmak isteyen Rum milislerin karargahı olmuş, zorunlu nüfus mübadelesi ile bölgedeki Hristiyanların Yunanistan'a gönderilmesinin ardından önemini yitirerek T.C. Kültür Bakanlığı tarafından yakın zamanda onarılana dek kaderine terk edilmiştir.[1]

Yunanistan'a mübadele ile göçen Karadenizli Rumlar Karaferye (Veria) kentinde Sümela adını verdikleri yeni bir kilise inşa etmişlerdir. Her yıl Ağustos ayında tıpkı geçmişte Trabzon Sümela'da yaptıkları gibi yeni manastırın çevresinde geniş katılımlı şenlikler düzenlemektedirler.

2010 yılında Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti'nin izni ile Hristiyanlarca Meryem Ana'nın göğe yükseliş günü olarak kabul edilen ve kutsal sayılan 15 Ağustos günü 88 yıl aradan sonra ilk ayin düzenlenmiş, ayini İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi Ekümenik Patriği I. Bartholomeos yönetmiştir.

Freskler

Sümela Manastırı'nda bir fresk

Kilisenin içi fresklerle kaplıdır:

  • Kilise içinde Meryem figürleri Gürcülerin kullandıkları Gürcü Madonna şeklinde resmedilmiştir.
  • Asıl kilisenin apsis kısmında, güney duvarında yukarıda Meryem'in doğuşu ve mabede sunuluşu, tebliğ, İsa'nın doğuşu, mabede sunuluşu ve hayatı, altta İncilden resimler.
  • Güney kapısında Meryem'in ölümü ve havariler.
  • Kilisenin doğuya bakan yukarı kısmında 2. sırada tekvin, Ademin yaratılışı, Havva'nın yaratılışı, Tanrı'ın tembihi, İsyan (Adem ile Havva'nın yasak meyveyi yemeleri), Cennetten kovulma. 3. sırada: Dirilme, Thomas'ın şüphesi, Kabirde bir melek, Nikaia (İznik) konsili.
  • Apsis kısmının dışında, yukarıda Mikâil, Cebrail bulunmaktadır[2]

Ayrıca bakınız

Galeri

  • Sümela Manastırı'nın bir dağdan görünümü
    Sümela Manastırı'nın bir dağdan görünümü
  • Farklı bir açıdan Sümela Manastırı, Temmuz 2008
    Farklı bir açıdan Sümela Manastırı, Temmuz 2008
  • Sümele Manastırı maketi (Miniatürk)
    Sümele Manastırı maketi (Miniatürk)
  • Sümela Manastırı Detay, Haziran 2013
    Sümela Manastırı Detay, Haziran 2013
  • Manastırın içinden bir görünüm
    Manastırın içinden bir görünüm

Dış bağlantılar

Vikihaber'de bu konuyla ilgili haber var:
Wikimedia Commons'ta Sümela Manastırı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ a b c Özhan Öztürk. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük. Heyamola Yayınları. İstanbul, 2005. s. 1043
  2. ^ Şamil Horuluoğlu (1978), Tarihi Eserleri ile Trabzon. Cihan Matbaası. Ankara

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ayasofya (Trabzon)</span> Türkiyenin Trabzon şehrinde yer alan bir cami

Ayasofya ya da eskiden Ayasofya Kilisesi, Trabzon'un Fatih Mahallesi'nde bulunan tarihi yapı.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Ortodoks Kilisesi</span> Bir Hristiyanlık mezhebi

Ortodoks Kiliseleri veya Bizans Ortodoks Kiliseleri, Bizans ayininin Reform öncesi kiliseleridir. Başlangıçtan itibaren hem katolik hem de havarilerin ardıllığında havariseldirler..

<span class="mw-page-title-main">Kariye Camii</span> İstanbulda camiye çevrilen bir Rum Ortodoks kilisesi

Kariye Camii veya eskiden Azize Kurtarıcı Hora Kilisesi, İstanbul'un Fatih ilçesinin Edirnekapı semtinde camiye çevrilmiş bir Rum Ortodoks kilisesi ve müze.

<span class="mw-page-title-main">Maçka</span> Trabzonun ilçesi

Maçka, Trabzon iline bağlı bir ilçedir. Doğusunda Yomra, batısında Tonya, kuzeyinde Düzköy, Akçaabat, Ortahisar, güneyinde ise Gümüşhane'ye bağlı Torul ve merkez ilçe ile çevrilidir. Gümüşhane kara yolu üzerinde ve Trabzon'a 29 km uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Altındere Vadisi Millî Parkı</span>

Altındere Millî Parkı, Trabzon'un güneyinde Maçka yakınlarındadır. Bu millî parkın içinde, neredeyse bulutların bile üzerinde yer alan muhteşem Sümela Manastırı bulunur. 270 m yükseklikteki bir uçurum fasadında bulunan manastır en görkemli konuma Trabzon İmparatoru Alexius III. Komnenos döneminde getirilmiştir. III. Alexius'un taç giyme töreni (1349) burada yapılmıştır. Manastırın içinde kütüphane, kilise, rahip odaları, şapel, ayazma ve mutfak bölümleri bulunmaktadır.

Türkiye'de tescilli 1388 adet kilise mevcuttur. Türkiye'nin en çok kilise bulunan ili 158 kilise bulunduran İstanbul'dur. İstanbul ilini 92 kilise ile Nevşehir, 78 kilise ile Gümüşhane ve 69 kilise ile Mardin takip etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kuştul Manastırı</span> Maçkada tarihi bir manastır

Kuştul veya Hızır İlyas Manastırı, Trabzon ili Maçka ilçesi Esiroğlu Beldesi Şimşirli sınırları içerisinde bulunan; turizm açısından önem taşıyan bir manastır. 1923 yılında Rum Kırımı ve Mübadele sorunu'ndan dolayı terk edilmek zorunda kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Surp Hıreşdagabed Kilisesi</span> Türkiyedeki Ermeni Kilisesi

Surp Hıreşdagabed Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Fatih ilçesi Ayvansaray mahallesinde bulunan Ermeni kilisesi.

<span class="mw-page-title-main">Marko Manastırı</span> Makedonyada bir manastır.

Marko Manastırı, Kuzey Makedonya'da, Üsküp'ün güneybatısında, şehre yaklaşık 18 km uzaklıktaki Markova Sušica köyünde bulunan manastırdır. Manastırın inşasına Sırp Kral Vukašin önderliğinde 1345 yılında başlanmış olsa da, içindeki freskler dönemde yaşanan Osmanlı akınları ve iç karışıklıklar nedeniyle oğlu Prens Marko tarafından yaklaşık 30 yıl sonra tamamlanabilmiştir. Manastırın Katholikon'u Aziz Dimitrios kilisesidir ve bu kilise manastır kompleksinin merkezini oluştur.

<span class="mw-page-title-main">Lesnovo Manastırı</span> Makedonyada bir manastır

Lesnova Manastırı ya da resmi adıyla Başmelek Mikail ve Lesnova'lı keşiş aziz Gabriel manastırı Orta Çağ Makedonya'sının en önemli anıtlarından biridir. günümüze ulaşan yapı bir 14. yüzyıl bir Sırp soylusu olan Jovan Oliver tarafından yaptırılmıştır. Manastırın katholikonu genel olarak iyi korunmuş freskleri ile ünlüdür ve bugün hala Makedon Ortodoks Kilisesi'ne bağlı olarak aktifliğini sürdürmektedir.

Ortodoks Hristiyanlık, Doğu Ortodoks Kilisesi ve Oryantal Ortodoksluk için kullanılan ortak adlandırma. Hristiyanlığın bu iki mezhebi de antik Hristiyan Kilisesi'nin inancı, doktrini ve uygulamalarına olan bozulmaz bağı vurgulamak için ortodoks kavramını kullanır. Bu iki mezhebin üyeleri kendilerine sadece "Ortodoks Hristiyan" dese de "Doğu" ve "Oryantal" sıfatları bu grupların dışındakiler tarafından bu iki grubu ayırmak için kullanılır. Bu iki grup 451 yılındaki Kalkedon Konsili'nin ortodoksisi hakkında görüş ayrılığı yaşamışlardır ve hala aralarında bir komünyon yoktur; ancak hala birçok aynı doktrine, benzer kilise yapılanmasına ve benzer ibadetlere sahiptirler. İki inancın birleşmesi için yakın zamanda birçok görüşme yapılmış, birçok konuda uzlaşı sağlanmışsa da resmi bir birlik için henüz somut adımlar atılmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Vazelon Manastırı</span> Maçkada tarihi bir manastır

Vazelon Manastırı ya da diğer adıyla Aziz John Vazelon Manastırı Trabzon'un Maçka ilçesinde bulunan manastırdır. Rum Kırımı ve Mübadele sorunu'ndan dolayı terk edilmek zorunda kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mğvimevi Manastırı</span>

Mğvimevi Manastırı, Batı Gürcistan'ın İmereti bölgesindeki Çiatura kentinin yakınlarında konumlanmış, kısmen kayaya oyulmuş bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. Meryem'in doğuşunu adanmış olan kilise, 13. yüzyılda kalma iki nefli bir bazilikadır. Kompleks ayrıca küçük bir kilise, çan kulesi ve bir savunma duvarı içermektedir. Manastır günümüzde rahibe manastırı olarak kullanılmaktadır. Kilisenin dışını birçok mimari heykel süslemektedir. Mğvimevi kompleksi, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Panayia tis Asinu</span> Kıbrısta bir Bizans kilisesi

Panagia tis Asinou ya da Panagia Forviotissa Kıbrıs'ta Kıbrıs Kilisesi'ne bağlı hizmet veren kilisedir. 1985 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası ilan edilen Trodos Bölgesi'ndeki Boyalı Kiliselerinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Panagia Vlaherna Meryem Ana Ayazması</span>

Panagia Vlaherna Meryem Ana Ayazması, İstanbul Fatih'te bulunan bir Bizans kilisesi ve ayazmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kızlar Manastırı</span>

Kızlar Manastırı veya Panagia Theoskepastos Manastırı, Trabzon'un Ortahisar ilçesinde bulunan, Trabzon İmparatorluğu döneminde inşa edilmiş eski bir kadın manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Küçük Ayvasıl Kilisesi</span>

Küçük Ayvasıl Kilisesi veya Azize Anna Kilisesi Trabzon'daki en eski kiliselerden biridir. Üç nefli olan yapı, yığma taşlardan yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Guverneto Manastırı</span> Giritte bir manastır

Guverneto Manastırı Batı Girit'te Akrotiri Yarımadasında bir Rum Ortodoks manastırı. Hanya'dan 30 km uzakta olan manastır, Aya Triada Manastırının 5 km kuzeyindedir.

<span class="mw-page-title-main">Panagia tis Podithou</span>

Panagia tis Poditho, ayrıca Panagia Eleousa tis Poditho, Kıbrıs'taki Kıbrıs Ortodoks Kilisesi'ne bağlı bir kilisedir. Kilise, 1985 yılında Trodos Bölgesi Boyalı Kiliseler Dünya Mirası Alanı'nın bir parçası olarak UNESCO Dünya Mirasları Listesi'nde listelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yalı Kilisesi</span> Ünyede bir Rum Ortodoks kilisesi

Yalı Kilisesi, Ordu ili Ünye kentinde bulunan eski bir Rum Ortodoks kilisesidir. Yalı semtinde bulunduğu için bu adla anılır. Şehirde Meryem Ana'ya adanmış iki Rum Ortodoks kilisesinden biridir. Ortadan kalkmış olan diğer kilise, şehrin "Kilise Tepe" olarak bilinen yüksekçe yerinde bulunuyordu. Yalı Kilisesi, Meryem Ana'ya adandığı için Panagia Rum Ortodoks Kilisesi veya Meryem Ana Rum Ortodoks Kilisesi olarak da bilinir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.