İçeriğe atla

Sülüs

Mehmed İzzet Efendi'den (1841–1904) bir Sülüs tarzında talebelerin ilk öğrendiği hat yazısı
İbn Mukle zamanından kalma bir Sülüs tarzı yazı

Sülüs, (Arapça: ثلث, "bir-üç") Arap alfabesiyle yazılan bir tür süslü yazı[1] veya Hicrî IV. yüzyıl sonlarında ortaya çıkan, nesihe benzer, kalınca bir yazı türüne verilen ad olarak tanımlanır.[2]

Orta Çağ'da camilerde iç mimaride süsleme olarak çok kullanılmıştır. Osmanlı mimarisinde de camilerde, kervansaray ve medrese kitabelerinde sülüs yazı türünün celîsi (büyük yazılanı) yaygındır. Günümüzde evlerde, iş yerlerinde ve camilerin duvarlarını süsleyen ve küçük ve büyük levhalarda, kitabelerde ve birçok mezar taşında sülüs yazı görülür.

Sülüsün en önemli yazı türü hareke tarzıdır.

Gelişim aşamaları

En büyük katkıları sülüs el yazısı evrimine, Osmanlı İmparatorluğu zamanında, Osmanlı hat sanatçıları yapmıştır. İlk devrim 15. yüzyılda oluştu ve Şeyh Hamdullah (1436 – 1520) tarafından başlatıldı.[3][4] İkinci devrim 17. yüzyılda oluştu, bir Osmanlı hattatı olan Hâfız Osman (1642-1698) tarafından başlatıldı.[5][6] Sonunda, Mehmed Şevki Efendi 19. yüzyılın sonlarında, el yazısına bugünkü biçimini verdi.[7][8][9]

Ünlü hattatlar

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ TDK Güncel Türkçe Sözlük[]
  2. ^ TDK BSTS / Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü[]
  3. ^ "Hüseyin Kutlu: Hat sanatı kalemi şevk edebilmektir - Kalem Güzeli". 8 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2008. 
  4. ^ "hamdullah1500s". 22 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2008. 
  5. ^ "Kitap Sanatı". 30 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2008. 
  6. ^ Ali, Wijdan. "From the Literal to the Spiritual: The Development of Prophet Muhammad's Portrayal from 13th Century Ilkhanid Miniatures to 17th Century Ottoman Art 3 Aralık 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". In Proceedings of the 11th International Congress of Turkish Art, eds. M. Kiel, N. Landman, and H. Theunissen. No. 7, 1–24. Utrecht, The Netherlands, August 23-28, 1999, sayfa 7
  7. ^ "Mehmed Şevki Efendi « Sanat Tarihi". 28 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2008. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2020. 
  9. ^ "Türk İslam Sanatları - Tezyini Sanatlar". 30 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2008. 
  10. ^ "Journal of Ottoman Calligraphy :: RAKIM: 'Mustafa Rakim" (1757 - 1826) :: April :: 2006". 6 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2008. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hüsn-i hat</span> İslâm medeniyetinde teşekkül eden güzel yazı sanatı.

Hüsn-i hat, Arap harfleri çevresinde oluşmuş güzel yazı sanatıdır. "İnce, uzun, doğru yol, birçok noktannın birbirine bitişerek sıralanmasından meydana gelen çizgi, çizgiye benzeyen şeyler ve yazı" anlamlarına gelen hat; İslam kültüründe "yazı" ve "güzel yazı" manalarında kullanılmıştır. Hat sanatkarına verilen isim olan "hattat" tahminen 4. - 5. yüzyıldan sonra kullanılmaya başlanmıştır. İlk hattat Hz. Ali, hat sanatını kullanarak Kur'an-ı Kerim'in güzel biçimde yazılmasını sağlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Şeyh Hamdullah</span> Resul Küttab

Şeyh Hamdullah veya bir Türk hattatıdır. Sühreverdiyye tarikatı şeyhlerinden Mustafa Dede Efendi’nin oğludur.

Rika, rıka veya rik’â, Nesih'in dendansız, yuvarlak ve kıvrak bir türüne verilen ad ve Arap harflerinin en çok kullanılan el yazısı biçimidir.

<span class="mw-page-title-main">Ayazma Camii</span>

Ayazma Camii, İstanbul'un Üsküdar ilçesinin Aziz Mahmud Hüdayi Mahallesi'nde yer alan, Osmanlı Dönemi'nden kalma tarihi bir camidir. 26. Osmanlı Padişahı III. Mustafa tarafından, annesi Mihrişah Emine Sultan ve ağabeyi Şehzade Süleyman adına yaptırılmıştır. Mimarı Mehmed Tahir Ağa'dır. Yapımına 1758 yılında başlanan cami, 2 yıllık inşaat sürecinden sonra 1760 yılında ibadete açılmıştır. Cami mimari olarak Osmanlı ve Barok esintilerini yansıtmaktadır.

Yesarizade Mustafa İzzet, Türk hattat ve Osmanlı kazaskeri. Babası hattat Mehmed Esad Efendi'dir. İstanbul'da doğdu. Hat sanatını babasından öğrendi. Osmanlı Devleti'nde yüksek makamlara çıkan Mustafa İzzet, 1842 yılında Rumeli Kazasker'i oldu.

<span class="mw-page-title-main">Nesih</span>

Nesih, neshi veya neshî, özellikle Osmanlılar tarafından yazmalarda kullanılan, yumuşak, köşeleri yuvarlaklaşmış, işlek bir yazı türü ve Arap harflerinin, basımda ve yazma kitaplarda en çok kullanılan çeşidi olarak tanımlanır. Nasaḫ terim kökü "kaldırma, hükümsüz kılma" ve "kopya" anlamına gelen nesih yazı türü, Osmanlı İmparatorluğu'nda da özellikle kitap kopyalamak için kullanılmıştır.

Divanî, bir bakıma tevkie, bir bakıma ta'like benzeyen son derece hareketli, karmaşık, özel bir yazı türü. Tâlik yazı türünün Osmanlı Türkleri ve Mısırlılar tarafından benimsenmesi ve yayılması sonrası, kendi zevklerine uyacak şekilde çeşitli değişiklikler yaptılar. Onların geliştirdiği bu özel yazı türü Dîvân-ı Hümâyun’daki resmi yazışmalarda kullanımı nedeniyle adına Divanî denilmiştir. Divanî, Arap ülkelerinde ise hala, jalī "büyük-boy" ve ḵafī "küçük-boy" iki biçimi kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Muhakkak</span>

Muhakkak, Sülüs yazının yatkın ve yatay bölümleri daha uzun olan türüne verilen ad. Muhakkak yazı türünde, yuvarlak çizgilerin düz çizgilere göre oranı ortalama 1,5: 4,5 veya 2:4'tür, dik harflerin boyları ile Sīn, Šīn, Ṣād, Ḍād ve Fāʾ gibi harflerin sola doğru uzayan kısımları sülüs yazı türüne oranla daha uzun olduğu gibi, dönüş noktaları veya yerleri de sertçe bir görünüş sunmaktadır. Muhakkak, ağız genişliği ortalama 2 mm. olan kamış kalemle, harfler ve kelimeler açık yazılır.

“Mehmed Hulusi Yazgan”, “İstanbullu Hulusi Efendi”, Türk hattat.

<span class="mw-page-title-main">Kazasker Mustafa İzzet Efendi</span> Osmanlı hattatı (1801-1876)

Adaşı ve ustası olan bir diğer ünlü hattat Yeserizade Kazasker Mustafa İzzet Efendi ile karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Rakım Efendi</span> Osmanlı hattat

Mustafa Rakım Efendi, Osmanlı hattat, ressam.

Tavaşi Hasan Ağa Camii ya da İnadiye Camii, İstanbul'un Üsküdar ilçesinin Ahmediye Mahallesi'nde yer alan, Osmanlı Dönemi'nden kalma tarihi bir cami. Sokullu Mehmet Paşa'nın hazinedarı olan Tavaşi Hasan Ağa tarafından yaptırılmıştır. Yapımına 1587 yılında başlanan cami, 1 yıllık inşaat sürecinden sonra 1588 yılında ibadete açılmıştır. Cami mimari olarak Osmanlı esintilerini yansıtmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hattat Aziz Efendi</span> Osmanlı hattat

Hattat Aziz Efendi, Şeyh Mehmet Abdülaziz (Aktuğ) Efendi, Türk hattat.

<span class="mw-page-title-main">Hâfız Osman</span> Osmanlı hattat

Adaşı ve sonra gelen Kayışzade Hafız Osman ile karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Şevki Efendi</span>

Mehmed Şevki Efendi (d. 1244/1829, Kastamonu - ö. Hicri 25 Nisan 1303 - M. 7 Mayıs 1887, İstanbul, Osmanlı hattat. Yazı sanatına "Şevki Mektebi" adlı üslûbu kazandırmış, sülüs-nesih hat meşkleriyle bilinmektedir.

Hamdullah (Ahmed) el-Ensârî, Sahabe-i Kiram’dan bir zattır. Medine’li olduğu için Ensârî adını almıştır. Eyüp Sultan ile birlikte Konstantinopolis’in kuşatmasına katılmış ve can vermiştir.

Laz Ömer Efendi veya doğum adıyla Ömer Vasfi Efendi, Osmanlı hattatı. 54 yıl boyunca sanatla uğraşan Laz Ömer Efendi, yaşadığı dönemde "hattatları şeyhi" anlamına gelen Şeyhül-Hattatin adıyla bilinmekteydi.

Yahya Hilmi Efendi, 19-20. Yüzyıl Hattatlarındandır. Nesih yazıda gerçekten başarılı bir hattat olan Yahya Hilmi Efendi’nin ismi, dönemin iki büyük nesih hocası olan Kazasker Mustafa İzzet Efendi ve Şevkî Efendi’den sonra anılır. Onların günümüzdeki üslûbu karşısında, kendine özgü bir şiveyle dikkati çeker.

<span class="mw-page-title-main">Celî</span>

Celî, hat sanatında bir yazı cinsi meşkedilirken kullanılan meşk kaleminden daha geniş bir kalemle yazılan iri şekline verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Refet Efendi</span> Türk Hattat.

Ahmet Refet Efendi, Türk hattat.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.