İçeriğe atla

Sâmirî

İsrailoğullarının altın buzağıya tapınmaları

Sâmirî (Arapçaالسامري, āl-Sāmry), Kur'an'da Musa Tûr Dağı'na çıkmışken İsrailoğulları'na ziynet eşyalarından bir buzağı heykeli yaparak putperestliğe teşvik etmesi ile bahsi geçen bir şahıstır. Yahudilik'in kutsal kitabı Tevrat'ta geçen altın buzağı anlatısında Sâmirî şahsı yer almamakta olup, heykeli yapan kişi Harun olarak bahsedilmiştir.

Anlatı

Musa, Sina Çölü'nde Rab ile görüşmek için Tûr Dağı'na çıktığında Sâmirî de İsrailoğulları için bir takım mücevherleri eriterek bir buzağı heykeli yapar ve Mısırlıların Apis'ine benzeyen bu sembole tapmalarını ister. Gerekçe olarak da asıl tanrılarının bu olduğunu peygamberleri Musa'nın bunu unutarak tanrıyı dağa aramaya gittiğini söyler.

Kutsal Kitap'ın aksine olarak Kur'an'da buzağı yapımı ile ilgili olarak Harun'a suçlama yapılmaz. Kur'an'da adı 4 ayrı surede geçer fakat hakkında mevcut bir hadis yoktur. Tevrat'ta da bu konuda bazı bilgiler bulunsa da Müslüman din bilimciler tarafından İsrâîliyyât'tan sayıldığı için fazla itibar edilmemiştir.

Kimliği

Kur'an'da adı geçmesine rağmen hakkında detaylı bir bilgi bulunmayan Sâmirî'nin, olasılıkla Mısır'da doğduğu ve firavunun köleleştirdiği İsrailoğullarına mensup olduğu, Musa'nın halkını Mısır'dan çıkarmasıyla onun da bu topluluğun içinde bulunduğu ve Kızıldeniz'in bölünmesi olayına şahit olduğu Kur'an'dan anlaşılmaktadır.[]

Sâmirî genellikle Sâmirî halkının üyesi bir birey olarak ele alınır ve bölüm, Samirîler ve Sâmirî olmayan halklar arasındaki ayrışmanın bir açıklaması olarak görülür.

Diğer yorumcular Sâmirî'yi Mezopotamya şehri Samarra'ya bağlar ve onun ineğe tapan bir halktan geldiğini ve adını Musa bin Zafar olarak verdiğini öne sürer.[1] Hikâye, Samiriyeli I. Yarovam tarafından yaptırılan altın buzağıların Kutsal Kitap'taki anlatımıyla paralellik göstermektedir. Sâmirî, benzer isimleri ve Musa'nın otoritesine karşı ortak bir isyan teması temelinde asi İbrani lider Zimri ile de ilişkilendirilmiştir.

Kaynakça

  1. ^ Ibn Kathir (2000). Quran Tafsir Ibn Kathir. Dar-us-Salam Publications. 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bakara Suresi</span> Kuranın 2. suresi

Bakara Suresi, Kur'an'ın ikinci suresidir. Kur'an'ın en uzun suresi olan Bakara Suresi, 286 ayetten oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Tevrat</span> Tanahın ilk beş kitabı

Tevrat, İbrani Kutsal Kitabı'nın ilk beş kitabının, yani Tekvin, Çıkış, Levililer, Sayılar ve Tesniye kitaplarının derlemesidir.

<span class="mw-page-title-main">Eski Ahit</span> Kitâb-ı Mukaddesin ilk kısmı

Eski Ahit veya Eski Antlaşma, Kutsal Kitap'ın İbranice kaleme alınmış olan ilk kısmına Hristiyanların verdiği isimdir. Yahudilerin Tanah ve Müslümanların Tevrat ve Zebur olarak kabul ettikleri kitapları içinde barındırır. Kutsal Kitap'ın birinci yüzyılda Grekçe kaleme alınan yazılarına "Yeni Ahit" adı verildi. İnançlı Yahudilerce "Yeni Ahit" kabul edilmez. Toplam 39 bölümden oluşur. Eski Ahit; Tevrat, Tarihsel Kitaplar, Şiirsel Kitaplar, Peygamberlik Kitapları olarak 4 temel bölüme ayrılır.

<span class="mw-page-title-main">Şuayb</span> İslamda bir peygamber

Şuayb,, Tanah'taki Yitro olduğu sanılan Yahudi din büyüğüydü. Yahudilik ve Hristiyanlık'ta aziz, İslam'da ise bir peygamber olduğuna inanılır.

<span class="mw-page-title-main">Kitâb-ı Mukaddes</span> Yahudiliğin ve Hristiyanlığın kutsal metinlerini oluşturan kitapların kanonik bir koleksiyonu

Kitâb-ı Mukaddes, Mukaddes Kitap veya Kutsal Kitap, Eski Ahit ve Yeni Ahit'i kapsayan, Hristiyan inanışının temelini oluşturan ve Hristiyanlarca kutsal sayılan kitaptır.

<span class="mw-page-title-main">Kızıldeniz</span> Afrika ile Asya arasında yer alan, Hint Okyanusuna bağlı bir deniz

Kızıldeniz, Afrika ile Asya arasında yer alan, Hint Okyanusu'na bağlı bir denizdir. Kızıldeniz, adını, Yunanca Ερυθρά Θάλασσα ve Latince "Mare Rubrum"un çevirisinden almıştır. Kızıldeniz, yerel halk tarafından şap denilen mercan kayalıklarından dolayı "Şap Denizi" olarak da bilinmektedir. Uzunluğu yaklaşık 2000 km olup, bazı kaynaklarda 1900 km ya da 2350 km diye geçmektedir. Kuzeyde Mısır'daki Süveyş Kanalı ile doğal olmayan yoldan Akdeniz'e bağlanmıştır; güneyde ise Arap Yarımadası ucunda Babü'l Mendep Boğazı ile Hint Okyanusu'na bağlanır. Kızıldeniz kuzeyde Sina Yarımadası ile ikiye ayrılır; kuzeydoğuya doğru Akabe Körfezi, kuzeybatıda ise Süveyş Körfezi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Tanah</span> Yahudiliğin ana kutsal metinlerini oluşturan kitapların kanonik bir koleksiyonu

Tanah/Tanak, Yahudiliğin ana mukaddes metinlerini oluşturan kitapların kanonik bir koleksiyonudur. Hristiyanlar tarafından İbranice Mukaddes Kitap ya da Eski Ahit denir. Metinlerin neredeyse tamamı Kutsal İbranice ile yazılmış olup, ufak bir bölümü de Kutsal Aramiceyle yazılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sâmirîler</span> etno-dinsel bir topluluk

Sâmirîler, Eski Yakın Doğu'daki İbrani İsrailoğullarından köken alan etno-dinî gruptur.

<span class="mw-page-title-main">Musa</span> İbranî peygamber ve din büyüğü

Musa, Hristiyanlık, İslam ve Bahâîlik gibi İbrahimî dinlerde önemli bir peygamber, Yahudilikte ise en büyük peygamber kabul edilen İbrani din büyüğüdür. İsrail'in on iki oğlundan biri olan Levi'nin soyundan geldiğine inanılır. Tanah'taki anlatımlara göre İsrailoğulları'nın önderi ve kanun koyucusu olan Musa, Tanah'ın ilk beş kitabının birleşimi olan Tevrat'ın gökten indiricisi olarak atfedilir.

<span class="mw-page-title-main">Ahit Sandığı</span>

Ahit Sandığı veya Sözleşme Sandığı ya da İslam'da geçen adıyla Tâbutu Sekîne, Çıkış Kitabı'nda sözü geçen On Emir'in yazılı olduğu iki orijinal taş tableti barındıran, kapaklı ve altın kaplamalı ahşap bir sandıktır. İbraniler'in Yeni Ahit kitabına göre, sandığın içinde aynı zamanda Harun'un asası ve bir tencere man meyvesi bulunuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Sina Dağı</span> Musa Dağı

Sina Dağı, Mısır'da Sina Yarımadası'nda yer alan 2.285 metre yükseklikte bir dağdır. Dinler tarihinde de önemli yeri vardır. Kurak yarımadadaki 2,629 metrelik Aziz Katerina Dağı'ndan sonraki en yüksek ikinci dağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Harun</span> İbrani peygamber ve din büyüğü

Harun, Musa'nın ağabeyi olan Yahudi kâhin ve din büyüğü.

Tahrif, Müslümanlar tarafından kullanılan Arapça bir sözcüktür ve Yahudiler ile Hristiyanların, kendi kutsal yazılarını değişiklikleri iddiasına atıfta bulunur. Kur'an’ı ve diğer hadisleri temel alan Gelenekçi Müslüman âlimler, Yahudilerin ve Hristiyanların, Tanrı Kelamını değiştirdiklerini iddia ederler.

Ruhbani kaynak (P) (veya Ruhbani metin, Priestly source), Belgesel hipotez'e göre Tora'yı oluşturan dört kaynaktan biri olup Wellhausen formülasyonuna göre kaynakların sonuncusudur. Harun rahiplerinin bir ürünü olup rahiplerin karakteristik özellikleri, nüfus ve soyağaçlarıyla ilgili bilgiler sunar. Babil Sürgünü süresince ve sonrasındaki (M.Ö. 550-400) durumları anlattığından Tora'nın M.Ö. 400 civarından derlendiği düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Altın buzağı</span> Eski Ahitte bahsi geçen bir put

Altın buzağı, Eski Ahit'e göre, Musa Sina Dağı'na çıktığında isyan başlatan İsrailoğullarını memnun etmek için Samiri tarafından yapılmış bir puttur. Buzağı, Mısır'ın Tanrısının fizikselleştirilmiş haliydi, dolayısıyla hem puta tapıldığından hem de Tanrı görselleştirildiğinden çifte hata yapılmıştır. Çıkış 32:7-14 RAB Musa'ya, “Aşağı in” dedi, “Mısır'dan çıkardığın halkın baştan çıktı. Buyurduğum yoldan hemen saptılar. Kendilerine dökme bir buzağı yaparak önünde tapındılar, kurban kestiler. ‘Ey İsrailliler, sizi Mısır'dan çıkaran ilahınız budur!’ dediler.”RAB Musa'ya, “Bu halkın ne inatçı olduğunu biliyorum” dedi, “Şimdi bana engel olma, bırak öfkem alevlensin, onları yok edeyim. Sonra seni büyük bir ulus yapacağım.”Musa Tanrısı RAB'be yalvardı: “Ya RAB, niçin kendi halkına karşı öfken alevlensin? Onları Mısır'dan büyük kudretinle, güçlü elinle çıkardın. Neden Mısırlılar, ‘Tanrı kötü amaçla, dağlarda öldürmek, yeryüzünden silmek için onları Mısır'dan çıkardı’ desinler? Öfkelenme, vazgeç halkına yapacağın kötülükten.Kulların İbrahim'i, İshak'ı, İsrail'i anımsa. Onlara kendi üzerine ant içtin, ‘Soyunuzu gökteki yıldızlar kadar çoğaltacağım. Söz verdiğim bu ülkenin tümünü soyunuza vereceğim. Sonsuza dek onlara miras olacak’ dedin.” Böylece RAB halkına yapacağını söylediği kötülükten vazgeçti.

<span class="mw-page-title-main">On Bela</span> Tanah/Eski Ahitte anlatılan ve İsrailoğullarının azat edilmesi için YHVH tarafından Mısır firavununa gönderilen belalar dizisi

On Bela veya Mısır Belaları, Tevrat'ta Çıkış kitabının 7 ila 12. bölümleri altında anlatılan, köle olan İsrailoğullarının serbest bırakılması için YHVH tarafından Mısır firavununa gönderilen belalar dizisidir. Firavun, İsrailoğullarının gitmesine, onuncu bela gerçekleşene kadar izin vermemiştir. Bu belalar, İsrail Tanrı'sının gerçekliğini ve Mısır tanrılarının güçsüzlüğünü betimlemektedir. Bazı yorumcular bu belaların bazılarını Nil tanrılarına verilen yargı, bereket ve doğal fenomenlerle bağdaştırırlar. Çıkış kitabına göre Tanrı, Mısır tanrılarını yargılayacağını bildirmektedir: "O gece Mısır'dan geçeceğim. Hem insanların hem de hayvanların bütün ilk doğanlarını öldüreceğim. Mısır'ın bütün ilahlarını yargılayacağım. Ben RAB'bim."

<span class="mw-page-title-main">Sippora</span> Musanın eşi

Sippora veya Tziporah Midyanlı rahip veya prens olan Yetro'nun kızı olup Çıkış kitabında Musa'nın karısı olduğu anlatılır. Tarihler Kitabı'nda torunları, Gerşom oğlu Şevuel ve Eliezer oğlu Rehavya'nın adı geçmektedir.

Miryam veya Meryem Amram ile Yochebed'in kızı ve Musa ile Harun'un ablasıdır. Adından ilk defa Tevrat'ın Çıkış kitabında bahsedilir.

<span class="mw-page-title-main">Medyen</span> Tevratta Midianlılar olarak anılan ve Musa, Mısırdan kaçtığında yanlarına sığınarak 40 yıl beraber yaşadığı antik halk

Medyen halkı Tevrat'ta Midian'lılar adıyla anılan kavimdir. Bugünkü Suriye'nin güneyi ile Ürdün ve Hicaz'ın kuzeyine denk gelen alanda oturdular.

<span class="mw-page-title-main">Hur (İncil)</span>

Hur İbranice İncil'de Musa ve Harun'un bir arkadaşıydı. Yahuda Kabilesinin bir üyesiydi. Kimliği Tevrat'ın kendisinde belirsizliğini korumaktadır ancak haham tefsirlerinde detaylandırılır.