İçeriğe atla

Ryukyu dilleri

Ryukyu dilleri
Coğrafi dağılımRyukyu Adaları
SınıflandırmaJapon
  • Ryukyu dilleri
Alt bölümler
  • Kuzey Ryukyu
  • Güney Ryukyu
Ryukyu Adaları'nın konumu.
Kin'de trafik güvenliği ile ilgili Japonca ve Okinawaca yazılmış afişler

Ryukyu dilleri (琉球語派 Ryūkyū-goha, 琉球諸語 Ryūkyū-shogo veya しまくとぅば Shima kutuba "ada dilleri"), Japonya'nın güneyinde bulunan Ryukyu Adaları'nda konuşulan ve Japon dillerine ait olan yerel dillerdir. Ryukyu dilleri, bazen Japoncanın lehçeleri olarak kabul edilse de Japonca ile birbirleriyle karşılıklı anlaşılamamaktadır. UNESCO tarafından dillerden dördü "kesin tehlikede",[1][2][3][4] ve diğer ikisi "kritik tehlikede"[5][6] olarak sınıflandırılmıştır.

Diller

Kuzey Ryukyu dilleri (Amami-Okinawa dilleri)
Güney Ryukyu dilleri

Kaynakça

  1. ^ "UNESCO Atlas of the World's Languages in danger". Unesco.org. Erişim tarihi: 9 Aralık 2015. 
  2. ^ "UNESCO Atlas of the World's Languages in danger". Unesco.org. Erişim tarihi: 9 Aralık 2015. 
  3. ^ "UNESCO Atlas of the World's Languages in danger". Unesco.org. Erişim tarihi: 9 Aralık 2015. 
  4. ^ "UNESCO Atlas of the World's Languages in danger". Unesco.org. 6 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2015. 
  5. ^ "UNESCO Atlas of the World's Languages in danger". Unesco.org. Erişim tarihi: 9 Aralık 2015. 
  6. ^ "UNESCO Atlas of the World's Languages in danger". Unesco.org. Erişim tarihi: 9 Aralık 2015. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ermenice</span> Hint-Avrupa dili

Ermenice, Ermeniler tarafından kullanılan Hint-Avrupa dil ailesinden bir dildir. Kendi alfabesi ve Doğu Ermenicesi ve Batı Ermenicesi olarak iki lehçesi vardır. Doğu Ermenicesi Ermenistan'ın resmî dilidir. Türkiye'de ve Ermeni diasporasında çoğunlukla Batı Ermenicesi kullanılır. Hint-Avrupa dil ailesi'nin bağımsız bir alt grubudur.

<span class="mw-page-title-main">İtalyanlar</span> İtalyaya özgü etnik grup

İtalyanlar, anayurtları İtalya ve çevre bölgelerde yaşayan bir Romen halkıdır. İtalyanların çoğu İtalyanca veya lehçelerini konuşur, ancak İtalyancadan ayrı yaklaşık 30 adet bölgesel dil de İtalyanlarca konuşulmaktadır. Bu diller bazen yanlış bir biçimde "İtalyanca lehçeleri" olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Sicilyaca</span> Sicilya ve etrafındaki adalarda konuşulan Romen dili

Sicilyaca, özellikle Sicilya ve etrafındaki adalarda konuşulan, yaklaşık 5 milyon konuşura sahip bir Latin dilidir. Sicilya Adası'nın yanı sıra dil, Orta ve Güney Calabria, Lecce ve Salerno'da da konuşulmakta olmasına rağmen bu bölgelerde konuşulan diller ile Sicilyaca, bazen daha geniş bir "Uç Güney İtalyan" dil grubunun parçası olarak görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ryukyu Adaları</span> Doğu Asyada bulunan Tropikal Ada Grubu

Ryukyu Adaları, Japonya'ya ait Büyük Okyanus üzerinde Kyūshū ile Tayvan arasında yer alan takımadalardır. Ryukyu Adaları kuzeyde Amami, ortada Okinawa ile güneyde Sakishima adalarından oluşmaktadır. Bunlardan en büyük olanı ise Okinawa Adası'dır. Ryukyu Adaları idari olarak Kagoshima (Amami) ve Okinawa prefektörlüklerine bağlıdır.

Rutulca, Rusya'ya bağlı Dağıstan Cumhuriyeti'nde ve Kuzey Azerbaycan'da yaşayan küçük bir yerli halk olan Rutullar′ın konuştuğu dil. Rutulca, Kuzeydoğu Kafkas dillerinin Samur öbeğinde yer alır ve bugün Dağıstan Anayasası tarafından tanınmış 14 dilden biridir.UNESCO'nun Tehlike Altındaki Dünya Dilleri Atlası'na göre dil, "kesinlikle tehlike altında" kategorisinde sınıflandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Talışça</span>

Talışça veya Talişçe, İran ve Azerbaycan'da konuşulan bir Kuzeybatı İran dilidir. Tatça ve Zazaca ile yakından ilişkili dil, İran'ın Hazar Denizi kıyılarındaki Gilan ve Erdebil eyaletleri ile Azerbaycan'ın güney illerinde yaklaşık 220.000 kişi tarafından konuşulmaktadır. Konuşurlar Hazar Denizi'nin batı ve güneybatı kıyı bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Glottolog Talişçeyi Türkiye'de konuşulan Zazaca ile Hazar Denizi'nin güney kıyılarında konuşulan Tatça ve lehçeleri ile birlikte Eski Azerice'den türeyen Azeri dilleri grubu içinde sınıflandırmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Batı Ermenicesi</span> Ermenice dilinin iki standart biçiminden biri

Batı Ermenicesi, Türkiye Ermenicesi veya İstanbul Ermenicesi, bir Hint-Avrupa dili olan çağdaş Ermenicenin iki standartlaşmış biçiminden birisidir. 1915'e kadar İç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde konuşulmaktaydı. Ermeni Kırımı ve dış ülkelere yapılan göçlerden dolayı bugün daha çok Ermeni diasporası tarafından konuşulmaktadır. Türkiye'de ise ancak İstanbul şehrindeki Ermenilerin küçük bir bölümü konuşmaktadır. Batı Ermenicesi Türkiye'deki Ermeni toplumunda sadece küçük bir azınlık tarafından konuşulmaktadır. Ana dili olarak Türkçenin Batı Ermenicesinin yerini almasından dolayı Türkiye'de yok olma sürecine girmiştir ve UNESCO, Türkiye'de Ermeni dilini Dünya yıllık "Atlas of the World's Languages in Danger" na eklemiştir ve burada Türkiye'de Batı Ermeni dilini "definitely endangered language" olarak tanımlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tehlike Altındaki Dünya Dilleri Atlası</span>

Tehlike Altındaki Dünya Dillerinin Atlası veya Tehlike Altındaki Dillerin Kırmızı Kitabı; UNESCO tarafından yayımlanan, yeryüzündeki tehlike altındaki dillerin kapsamlı bir listesini içeren bir kitaptır. Kitabın ilk çıktığındaki adı "Tehlike Altındaki Dillerin Kırmızı Kitabı" iken sonraları "Tehlikedeki Dünya Dillerinin Atlası" olarak değiştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Okinawaca</span>

Okinawaca, Japonya'ya bağlı Okinawa Adası'nın güney kesiminde ve çevresindeki Keraman, Kume-jiman, Tonakin, Aguni ve diğer küçük adalarda konuşulan bir Kuzey Ryukyu dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Tatça</span> Dağıstan ve Azerbaycanda konuşulan bir dil

Tatça, Kafkas Farsçası, Tat Farsçası ya da Kafkas Tatçası Dağıstan ve Azerbaycan'da konuşulan bir Batı İran dilidir. Dil, Tatlar ve Dağ Yahudileri tarafından konuşulmaktadır. Dağ Yahudileri tarafından konuşulan bir diğer İran dili olan Yahudi Tatçasından farklıdır. Tatça Farsçaya oldukça benzer olmakla birlikte tamamen karşılıklı anlaşılabilir değildir.

<span class="mw-page-title-main">Ryukyu Krallığı</span>

Ryukyu Krallığı, 15 ve 19. yüzyıl arasında Ryukyu Adaları'nda yer alan bir krallık idi. Krallık küçük topraklarına rağmen Orta Çağ'da Doğu ve Güneydoğu Asya'daki deniz ticaret ağlarının merkezi rolünü oynadı.

<span class="mw-page-title-main">Japon dilleri</span>

Japon dilleri, Japonya'nın ana adalarında konuşulan Japonca ile Ryukyu Adaları'nda konuşulan Ryukyu dillerini içeren bir dil grubudur. Japon dillerin ortak atasının Proto-Japonca olduğu ve bunların Yamato döneminde (250-710) ayrılmaya başlandığı tahmin edilmektedir. Günümüzde Japon dillerinin toplam 130 milyondan fazla kişi tarafından konuşulduğu tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Aynuca</span>

Aynuca, Japonya'nın kuzeyindeki Hokkaidō adasında ve geçmişte Kuril Adaları ile Sahalin Adası'nda konuşulmuş izole bir dildir. Aynuca, Japonya'daki Aynu halkının ana dili olup, günümüzde tehlike altındaki diller arasında yer almaktadır. Bu dilin kökeni diğer dillerle net bir şekilde ilişkilendirilememiştir ve izole bir dil olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından 1972 yılında yayımlanan Dünya Mirası Sözleşmesi'nin 11.4 maddesine uygun olarak Dünya Miras Komitesi tarafından Dünya Mirası Alanları'nı belirlemek ve yönetmek amacıyla derlenmiştir. Listelenen alanlar, korunması için büyük operasyonların gerekli olduğu ve "yardım talep edilen" Dünya Mirası Alanları'ndan oluşmaktadır. Listenin amacı uluslararası farkındalığı artırmak ve tehditlere karşı önlemler almaktır. Alana yönelik tehditler arasında yakın zamanlı, gerçekleşmesi kesinleşmiş tehditler veya alanda olumsuz etkilere neden olabilecek potansiyel tehlikeler sayılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Ryukyu Krallığı'nın Gusuku Alanları ve İlgili Varlıkları</span>

Ryukyu Krallığı'nın Gusuku Alanları ve İlgili Varlıkları, tümü Okinawa Prefektörlüğü, Japonya'da bulunan dokuz alandan oluşan UNESCO Dünya Mirası listesindeki bir UNESCO Dünya Mirası alanıdır. Miras alanları arasında iki utaki, Tamaudun mozolesi, bir bahçe ve dört tanesi yıkılmış ve bir tanesi yeniden inşa edilmiş olan beş gusuku kalesi bulunmaktadır. Alanlar, Japon ve Çin etkisinin benzersiz karışımı olduğu ve komşu devletler arasında önemli ekonomik ve kültürel birleşim haline getiren Ryūkyū Krallığı kültürünün en iyi temsil edilen örnekleri olduğu için listelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'da konuşulan diller</span> Azerbaycan ülkesinde kullanılan dil aileleri

Azerbaycan dilleri dört dil ailesinde sınıflandırılmaktadır: Hint-Avrupa, Altay, Güney Kafkas, Nahçı-Dağıstan. Azerbaycan'da en yaygın dil Azerbaycan dilidir. 2009 itibarıyla toplam nüfusun %98,6'sı bu dilde konuşmaktadır. Rusça ve İngilizce en çok konuşulan yabancı dillerdir. Buna ek olarak, az sayıda Talışça, Avarca, Lezgice, Sahursa, Tatça, Kürtçe, Gürcüce, Udince konuşulmaktadır. Dağ Yahudileri, Dağ Yahudileri dilini kullansalar da göç ve modernleşme nedeniyle son zamanlarda bu dil unutulmaya yüz tutmuştur.

Şugnanca Şugnanların konuştuğu dildir. Doğu İran dillerinin Pamir alt grubuna aittir. Tarihî Şugnan bölgesi çapında, yani Tacikistan'ın Dağlık Badahşan Özerk Bölgesi'nde ve Afganistan'ın Bedahşan İli'nde konuşulur. Tacikçeyle paylaştığı coğrafî yakınlık ve akraba bağından dolayı özellikle fonetik, gramer ve söz varlığı bakımlarından Tacikçeden önemli ölçüde etkilenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Amami-Ōshima Adası, Tokunoshima Adası, Okinawa Adası'nın kuzey kesimleri ve Iriomote Adası</span>

Amami-Ōshima Adası, Tokunoshima Adası, Okinawa Adası'nın kuzey kesimleri ve Iriomote Adası (奄美大島、徳之島、沖縄島北部及び西表島), Ryukyu (Nansei) ada zincirindeki Japon adaları içinde yer alan ve beş bileşenden oluşan bir dizi UNESCO Dünya Mirası alanıdır. Bölge, bölgeye özgü farklı bitki ve hayvan türleri ekosistemine sahip biyoçeşitliliği gerekçe gösterilerek Dünya Mirası seçilmiştir.

Amami dilleri, çoğunlukla Amami Adaları'nın kuzeyini kapsayan Ryukyu dillerinin kuzey kolunu kapsayan bir dil ailesidir. Kuzey ve Güney Amami Ōshima dillerini içeren Amami Ōshima ile Kikai, Okinoerabu ve Yoron dillerini kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Emilian-Romanyol</span>

Emilian-Romanynol Kuzey İtalya'nın Emilia-Romagna bölgesinde konuşulan Gallo-İtalik dillerin bir parçası olan dil. Emilian ve Romanyol olmak üzere iki ana çeşide ayrılır.