İçeriğe atla

Rusçuklu Ali Fethi Efendi

Ruscuklu Osman Beyzade Mehmet Ali Fethi Efendi, (d. 1809, Rusçuk – 1857, İstanbul) Osmanlı bilim insanı, öğretmen, kütüphaneci, mutasavvıf, çevirmen, şair.

19. yüzyılda yaşamış ve devrinin önemli ilim adamları arasında yer almış bir kişidir. Muallimlik, müderrislik, kadılık yapmış; Encümen-i Daniş üyeliğine seçilmiştir. Kütüphaneciliği ve jeoloji alanındaki çalışmaları ile tanınır. Çoğunluğu İslami konularda, bir kısmı jeoloji ve felsefe alanında olmak üzere çevirileri vardır.

Yaşamı

1809’da Rusçuk’ta dünyaya geldi. Genç yaşta öğrenim için Edirne’ye gitti. 1824’te İstanbul’a giderek öğrenimine devam etti. 1830’da Rusçuk’a döndü. 1836’da tekrar İstanbul’a dönen Ali Fethi Efendi, müderrislik yaptı. Tasavvuf eğitimini Kuşadalı Şeyh İbrahim Efendi’nin yanında yaptı. Halvetiye tarikatının Şabaniye kolunun “İbrâhimiye” veya “Kuşadaviyye” denilen alt kolunun kurucusu olan Şeyh İbrahim Efendi’nin dört halifesinde biri oldu.[1]

1840 yılında Mekteb-i Maarif-i Adliye muallimi olarak görev yapmaya başladı ve bu görevi 8 yıl sürdürdükten sonra istifa etti. 3 sene boyunca Fatih Camii’nde tefsir dersleri verdi.

Devrinin önemli ilim adamları arasında kabul edilen Ali Fethi Efendi, 1851’de Meclis-i Maarif, ertesi yıl Encümen-i Daniş üyesi olarak görevlendirildi.

Encümen-i Daniş üyesi seçilmesine şükran ifadesi olarak tercüme ettiği “İlm-i Tabakâtü’l-Arz” isimli eser Türkiye’de basılmış ilk jeoloji kitabı olma özelliğini taşır. Eserin tam adı “Küre-i Arzın Evvel ve Ahirinden ve bi'l-cümle Mevâdd-ı Dâhiliye ve Hâriciyyesindne Bahs ü Beyan Eden İlm-i Tabakaâtü'l-Arz”'dır.[1] Fransız yer bilimci Elie De Beaumont’un bir eserinin çevirisidir. Jeoloji teriminin ilk kez kullanıldığı bu eser, yirmi beş sene jeoloji derslerinde kullanıldı[1]

Maarif Nezareti’ne bağlı vakıf kütüphanelerindeki kitapların incelenmesi, isimlerinin ve hangi bilim dalı ile ilgili olduklarının tespit edilmesi görevini tek başına üstlendi. Böylece Türkiye’de kütüphanelere dair yapılan katalog çalışmalarının ilkini gerçekleştirdi. 4,5 yıl çalışarak “el-Âsârü'l-âliyye fî Hazâini'l-Kütübi'l-Osmaâniyye” adlı eserini tamamladı. Bu çalışmada İstanbul’da bulunan 47 kütüphanedeki eserleri sistematik bir tasnife soktu. Hazırladığı fihristin ilk cildini tamamlayıp padişaha sunduğunda tekrar terfi ettirildi ve kısa bir süre sonra Halep mollası olarak atandı.

“Fethî” ve “Alî” mahlaslarıyla şiirler yazmış olan Ruscçuklu, şiirdeki iddiasını manzum ve mensur bir eser olan “Hilye-i Sultani” ‘deki manzumelerinde ortaya koyar.[1] 1840’tan itibaren 34 ayda yazdığı bu eseri padişah Sultan Abdülmecit’e sunmuştur.

1857’de İstanbul’da hayatını kaybetti. Mezarı, Eyüpsultan'daki Mihrişah Valide Sultan Türbesi haziresindedir.

Eserleri

  • İlm-i Tabakâtü’l-Arz
  • Terceme-i Kelâm-ı Erbaîn-i Hazret-i Ali el-Murtazavî (1859)
  • Terceme-i Nesâyih-i Eflâtun-ı İlâhî (1863)
  • Hilye-i Sultani
  • el-Âsârü'l-âliyye fî Hazâini'l-Kütübi'l-Osmaâniyye
  • Risâle-i Sermâye-i Necât li-Kesbi Merâbihü'd-derecât
  • Hayrü'l-hasen fî şerhi'l müsteşâri'l-mü temen
  • Risâle-i Feyz-i Fezâil ve Nûr-ı Nevâfil

Kaynakça

  1. ^ a b c d Sira, Hüseyin. "Rusçuklu Ali Fethi Efendi hayatı eserleri ve Hilyesi". tez.yok.gov.tr/. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2008. 22 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Cevdet Paşa</span> Osmanlı devlet adamı

Ahmed Cevdet Paşa veya Lofçalı Ahmed Cevdet Paşa, Osmanlı Devleti'nde on dokuzuncu asırda yetişen Türk devlet ve ilim adamı, tarihçi, hukukçu, şair.

<span class="mw-page-title-main">Ali Kuşçu</span> Türk astronom ve matematikçi (1403–1474)

Ali Kuşçu veya asıl adıyla Ali bin Muhammed, Timur İmparatorluğu ile Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşamış olan astronom, matematikçi, fizikçi, filozof ve dil bilimcidir.

Molla Hüsrev d. Karkın - ö. 1480, İstanbul) Fıkıh alimi ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Ebussuud Efendi</span> Osmanlı şeyhülislamı ve hukukçusu (1490–1574)

Muhammed Ebussuud Efendi veya Hoca Çelebi, Osmanlı şeyhülislamı. Ailesi İskilip civarındaki İmâdlı olduğu için "İmadi" olarak da anılır.

<span class="mw-page-title-main">Musa Kazım Onar</span>

Musa Kazım Onar, Türk siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Ali Emîrî</span> Türk tarihçi ve yazar

Ali Emîrî ya da Ali Emîrî Efendi, araştırmacı ve tezkire yazarı.

Mehmet Ali Ayni, Türk bürokrat.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Ziya Akbulut</span> Türk asker, ressam ve hattat

Ahmet Ziya Akbulut, Türk ressam ve hattat.

<span class="mw-page-title-main">Sümbül Efendi</span>

Sünbül Sinan Efendi, İstanbul’un büyük velîlerinden, Halvetiyye'nin Sünbüliyye kolunun kurucusu mutasavvıf, medrese kökenli müfessir ve vâiz.

<span class="mw-page-title-main">Ömer Ziyaüddin ed-Dağıstanî</span>

Ömer Ziyaüddin ed-Dağıstanî, İslam âlimi, yazar, din adamı, vaiz, Nakşibendi şeyhi.

Encümen-i Daniş, Osmanlı Devleti’nde 1851-1862 yıllarında hizmet vermiş bir bilim kuruludur. Kurucusu Mustafa Reşit Paşa’dır. Fransız İlimler Akademisi’ni örnek alarak kurulan bu kurulun başardığı en önemli iş, Ahmet Cevdet Paşa’ya yazdırılmış “Tarih-i Cevdet” adlı eserdir.

<span class="mw-page-title-main">Kemalpaşazâde</span> Şeyhülislam ve tarihçi

Kemalpaşazâde veya İbn-i Kemal, Osmanlı devleti şeyhülislamı ve tarihçidir.

Meşrepzâde Mehmed Arif Efendi, Osmanlı ilim ve devlet adamıdır.

<i>Târîh-i Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye</i>

Tarih-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, tıp ve ilahiyat âlimi Hayrullah Bey tarafından yazılan ve 1854-1864 yılları arasında yayımlanan Osmanlı tarihi kitabıdır.

Hasan Fehmi Efendi Osmanlı Devleti 149. şeyhülislamı, kazasker, müderris.

Hoca Sinan Paşa, 15. yüzyıl Osmanlı kelam alimi, matematikçi ve devlet adamı.

İsmâil Rusûhî Dede ya da Ankaravî İsmâil Rusûhî Efendi, Galata Mevlevîhânesi şeyhlerindendir. Mutasavvıf kimliğinin yanında devrinin önemli ilim adamlarından olan Ankaravî, değişik konularda yirmi dört adet eser yazmıştır. Bazı kaynaklarda eser sayısı 28 olarak belirtilir. Mesnevi hakkındaki çalışmalarıyla da Anadolu tasavvuf hareketinin önde gelen isimleri arasında yer alır.

Taşköprülüzade Ahmed, Taşköprüzade Ahmed Efendi ya da tam adıyla Taşköprülüzade İsameddin Ahmed bin Mustafa, Osmanlı Devleti'nin ilk bilim tarihçisi ve ilk ansiklopedi yazarıdır. Osmanlı ulemasından olan Taşköprülüzade Ahmet Efendi, Biri "ilimler"i, diğeri ise "bilginler"i konu edinen eserleri kaleme almıştır. İlimleri ele alan cildi Miftâhü’s-Sa‘âde, bilginleri konu edinen cildi ise Şakâyık-i Nu’mâniyye adını taşımaktadır.

Atıfzade Hüsameddin Efendi, Osmanlı şeyhülislamı.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Refet Efendi</span> Türk Hattat.

Ahmet Refet Efendi, Türk hattat.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.