Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi 4. Kongresi

Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi (RSDİP) Dördüncü Kongresi İsveç'te, Stockholm şehrinde Nisan 1906'da toplandı. Kongrenin toplanma amacını ve toplantıdan çıkan sonuçları daha iyi anlayabilmek için, Kongre'nin hemen öncesindeki gelişmelere ve siyasi atmosfere bakmak gerekir.

Çarlık Rusyası'nın Mançurya Çin ve Kore'deki sömürgeleri uğruna girdiği "1904-1905 Rus-Japon Savaşı" Rusların yenilgisiyle sonuçlanmıştı. Port Arthur limanı düşmüş, Sahalin adasının yarısı Japonların eline geçmiş, Rusya, koşulları ağır bir barış anlaşmasına imza atmıştı. 1900-1903 arasındaki ekonomik kriz, bu savaşla birlikte halkın yaşam koşullarını çok daha ağırlaştırmış, hoşnutsuzluk toplumun ve ülkenin her köşesine hakim olmuştu. Petrol işçileri, 1904'te Bakü'de yaptıkları grevle isteklerini elde etmişler, tüm ülkeye yayılacak grev dalgasının kıvılcımını ateşlemişlerdi. Grevler isyana, geniş kitlesel eylemlere dönüştü ve Çar tarafından şiddet kullanılarak bastırılmaya çalışıldı (Kanlı Pazar (1905) ve Rus Devrimi (1905)).

RSDİP'nin II. Kongresinde ortaya çıkan, parti içi "Bolşevik" ve "Menşevik" kavgası bu olaylar karşısında daha da şiddetlenmişti. Lenin ve Bolşevikler, savaşta Çarlık hükûmetinin yenik düşmesinin Çarlığı zayıflatacağını ve devrimi güçlendireceğini savunuyordu. Lenin "Port Arthur'un düşüşü, Çarlığın çöküşünün başlangıcıdır" diye yazıyordu. Buna karşı Menşevikler ise Çarlık yanlılarının da dile getirdiği "anavatanı savunma" tezine sahip çıkıyorlardı.

Bu iki fraksiyonun 1905 yılında ortaya çıkan silahlı halk ayaklanmaları karşısındaki tutumları da farklıydı. Menşevikler silahlı ayaklanmaya karşıydılar ve daha barışçı yöntemleri savunuyorlardı. Menşevik Plehanov'un bu konudaki eleştirisine, Lenin şu yanıtı veriyordu: “Tam tersine, silaha daha kararlı, daha enerjik ve daha saldırgan bir şekilde sarılınmalıydı; kitlelere salt barışçı bir grevle yetinmenin imkansız olduğu, korkusuz ve amansız bir silahlı mücadelenin zorunluluğu kavratılmalıydı.^[1]

III. Parti Kongresi tamamen Bolşeviklerin katılımıyla yapılmış, Menşevik kanattan katılım olmamıştı. Onlar, alternatif bir konferans düzenlemeyi tercih etmişlerdi. Ancak yaşanan tarihsel ve ekonomik bu gelişmeler, parti tabanından yukarıya doğru, parti içi çekişmenin bir tarafa bırakılarak, birlik sağlanması gerektiği yönünde bir baskı oluşturmaktaydı. Bu nedenle, böyle bir siyasal ve tarihsel koşulda toplanan bu kongreye Birlik Kongresi adı da verilmektedir.

Nisan 1906'da Stockholm'de, IV. Parti Kongresi toplandı. Parti Kongresine, Partinin 57 yerel örgütünü temsilen, oy hakkına sahip 111 delege katıldı. Ayrıca bu kongrede, oy hakkı bulunmamakla birlikte, söz söyleme hakkına sahip 22 delege daha bulunmaktaydı. Diğer milletlerin sosyal demokrat parti temsilcileri de katılımcılar arasındaydı. Polonya Sosyal Demokrat Partisi, Genel Yahudi Emek Federasyonu ve Letonya Sosyal Demokrat Partisi'nden üçer; Ukrayna Sosyal Demokrat İşçi Partisi, Finlandiya İşçi Partisi ve Bulgaristan Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nden de birer temsilci bulunmaktaydı. Toplantıdaki Bolşevik delegeler şunlardı: Mikhail Frunze, Mikhail Kalinin, Nadezhda Konstantinovna Krupskaya, Vladimir Lenin, Anatoly Lunacharsky, Fyodor Sergeyev (Artyom), S. G. Shaumyan, Ivan Skvortsov-Stepanov, Joseph Stalin, Kliment Voroshilov ve V. V. Vorovsky. Kongrede tartışılan en önemli sorunlar, tarım sorunu, güncel durumun ve proletaryanın sınıf görevlerinin değerlendirilmesi, Devlet Duması'na karşı tavır ve örgütsel sorunlardı. Her bir konu üzerinde, Bolşevikler ve Menşevikler arasında sert tartışmalar yaşandı. Hiçbir konuda oydaşma yoktu. Bolşevikler tüm tarım arazilerinin kamulaştırılmasını savunurken, Menşevikler toprağın "belediyeleştirilmesini", yani belediyelere teslim edilmesini ve belediyeler tarafından köylüye kiralanmasını öngörmekteydiler. Bolşevikler roletarya hegemonyasını savunurken, Menşevikler karşı çıktı. Aynı tartışma, Duma konusunda da kendini gösterdi. Menşevikler, Duma'yı devrimin sorunlarını çözmenin, halkı Çarlıktan kurtarmanın en iyi aracı olarak görüyorlardı. Bolşevikler ise Duma'yı, Çarlığın iktidarsız bir uzantısı, işine gelmediği an Çarlığın fırlatıp atacağı bir örtü olarak görüyorlardı. Lenin de, tarım sorunundan cari duruma, silahlı ayaklanmadan Duma seçimlerine kadar tüm konularda görüşlerini savunan konuşmalar yapıp raporlar sundu.

Az bir farkla da olsa, Menşevikler kongrede çoğunluktaydı. Bu sebeple Parti Kongresi oy çoğunluğuyla Menşevik programı kabul etti. Böyle olmakla birlikte, işçileri kendilerinden uzaklaştırmamak için, parti tüzüğünün, parti üyeliğine ilişkin bölümünü, Lenin'in formüle ettiği biçimiyle kabul etmek zorunda kaldılar. Kongrede ayrıca, Polonya, Litvanya ve Letonya Sosyal Demokrat İşçi Partilerinin RSDİP'e katılmasına izin verildi ve Genel Yahudi Emek Federasyonunun da bu oluşuma katılabileceği yönünde karar alındı. Parti Merkez Komitesi'ne, üç Bolşevik ve altı Menşevik girdi. Merkez Yayın Organının yazı kuruluna ise yalnızca Menşevikler seçildi.

Görünüşte Bolşevikler ve Menşevikler uzlaşmaya varmış olsa da, parti içi mücadele şiddetlenerek artacaktı.