Rusudan

Kraliçe Rusudan (Gürcüce: რუსუდანი) (c. 1194 – 1245), Bagrationi hanedanına mensuptur, Gürcü Krallığını 1223-1245 yılları arasında yönetmiştir.

Hayatı

Tahta çıkışı

Gürcü Kraliçesi Tamar ile Davit Soslan’ın kızıdır. Kardeşi IV. Giorgi’den sonra 18 Ocak 1223 tarihinde tahta çıkmıştır. Kral IV. Giorgi’nin Moğollara Khunan Muharebesinde yenilerek hayatını kaybetmesinden sonra Gürcü Krallığının altın çağı kapanır. Rusudan, kendisinden önce tahta geçen öncüllerinin ele geçirdiği toprakları koruyabilecek kadar güçlü değildir.

Harezmşahlar ve Moğollar arasında

1225 yılında Moğol komutanı Sübedey’den kaçan Harezmşahlar Devleti kralı Celaleddin Harezmşah Moğollara karşı işbirliği teklif ettiği Gürcü Krallığı teklifi reddince buraya saldırır. Garni Muharebesinde Gürcüleri yenen Celaleddin Harezmşah Tiflis’e doğru ilerler. Kraliçe Rusudan ve saray erkanı Tiflis’den Kutaisi’ye kaçar. Başkent 9 Mart 1226’de Celaleddin Harezmşah’in eline geçer. Hanedan tarafından kaderine terk edilen Tiflisliler sonuna kadar savaşacak ve muhasara sırasında 100 bin Gürcü ölecektir. Celaleddin Harezmşah şehri aldıktan sonra halkı din değiştirip müslüman olmaya zorlayınca Gürcüler tarafından reddedilecektir. Tiflis’te bunun üzerine katliam yapıldığına dair iddialar vardır. Şubat 1227’de Celaleddin Harezmşah’ın Ermenistan’daki başarısız seferini fırsat bilen Gürcüler şehri tekrar ele geçirdiler. Ancak şehir yeniden terk edilmek zorunda kalacak ve düşmana herhangi bir kaynak bırakmamak için yakılacaktır. Rusudan Anadolu Selçuklu Devleti ile ittifak yapsa da 1228 yılında Harezmşahlara Bolnisi Muharebesinde yeniden yenilir.

Moğol boyunduruğunda

Gürcü topraklarında Harezmşahların yarattığı kaos ortamının üzerine Moğollar gelir. IV. Giorgi zamanında Gürcü topraklarına saldırmış olan Moğollar 1235 yılında daha kuvvetli şekilde gelirler. Harezmşah işgalinden sonra yağmalanmış ve talan edilmiş durumda olan Gürcü Krallığı ciddi bir direniş göstermeden teslim olacaktır. 1240 yılına gelindiğinde neredeyse tüm Gürcü toprakları Moğol işgalindedir. Moğol boyunduruğunu 1242 yılında kabul etmek zorunda kalan Rusudan yıllık 50 bin altın vergi vermek ve Moğol seferleri için asker sağlamak zorunda kalır. İlhanlıların Anadolu'ya düzenledikleri seferlere destek vermek durumunda olan Rusudan ilk başta Anadolu Selçuklu Devleti ile çatışmalar yaşasa da Selçuklu sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev'e kızı Tamar'ı gelin olarak vererek iki ülke arasındaki ilişkilerin kopmasını önleyecektir.

Hanedanın sürekliliği

Kendisinden sonra oğlu VI. Davit Narin’in tahta geçmesini isteyen kraliçe bu sürece engel olacağını düşündüğü yeğeni VII. Davit Ulu’yu Anadolu Selçuklu hükümdarı II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in sarayına esir olarak gönderir. Kendi oğlunu da Moğollar tarafından yasal kral olarak tanınmak üzere Altın Orda hükümdarı Batu Han'ın sarayına gönderir^[1] Oğlunun dönüşünü beklerken 1245 yılında ölür.

Evliliği

Rusudan 1224'te evlendiğinde Hristiyanlığı benimseyen II. Kılıç Arslan’ın torunu olan Selçuklu Prensi Muhammed Gıyâseddin Türkanşah ile evlenir. Oğulları VI. Davit Narin kral olacak, kızları Tamar ise önce Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev ile, onun 1246 yılında ölümünden sonra ise baş vezir Pervâne Muineddin ile evlenmiştir.^[2]

Kaynakça

^ Moğol hanedanında yaşanan çekişme Gürcü tahtını da etkiler. Batu Han, VI. Davit Narin'i desteklerken, yeğeni Güyük, VII. Davit Ulu'yu desteklemektedir. [1] 22 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Wilhelm Baum 02 Ocak 2010 tarihinde erişilmiştir.
^ Tamar, Selçuklu sarayında Gürcü Hatun olarak çağrılacak, belirli bir süre sonra İslamiyeti benimseyecektir. Konya’da dönemin bilginleri ve önde gelen aydınlarıyla temasları olacaktır. Bu sırada Mevlâna Celaleddin-i Rumi ile tanışacak ve görüşecektir. Mevlâna öldükten sonra Konya’daki mezarının yapımını üstlenecektir. H. Crane Notes on Saldjūq Architectural Patronage in Thirteenth Century Anatolia Journal of the Economic and Social History of the Orient içinde, cilt. 36, n.1 (1993), s.18