Rus Ortodoksluğu

Rus Ortodoksluğu (Rusça: Русское православие), Doğu Ortodoks Hristiyanlığının daha büyük cemaati içinde yer alan ve ayinleri geleneksel olarak Kilise Slavcası dilinde yapılan veya yapılmış olan çeşitli Kiliselerin bütünüdür.^[1]

Kökeni

Tarihsel olarak, "Rum Ortodoks” kavramı tüm Doğu Ortodoks kiliselerine hitap etmek için kullanılmıştır zira “Rum” kelimesi Bizans İmparatorluğu’nu ve mirasını ifade eder^[2]^[3]. Fakat, İstanbul Ekümenik Patrikhanesi, 1439’da Roma ile birleşmesinin ardından Ortodoksların gözünde yavaş yavaş otoritesini kaybetmiştir. 1448 yılının Aralık ayında, Rus Ortodoks kilisesi İstanbul Patriki 3. Gregory’ye sormadan Jonas’ı Kiev ve Rusya başpiskoposu olarak atayarak de facto olarak ayrıldığını ilan etmiştir^[4]. İstanbul’un Türkler tarafından fethinin ve Ortodoks-Katolik birliğinin bozulmasının ardından, Rus Kilisesinin vaziyetiyle alakalı problemler Doğu Ortodoksları arasında bir ayrılmaya sebep olmuştur^[5]. İstanbul’un fethinden sonra, Moskova’nın yöneticileri kendilerini gerçek Çar olarak görmeye başlamışlar, bu sebeple de Doğu Ortodoks Kilisesi’nin Moskova’ya taşınarak merkezinin de Moskova olması gerektiği fikrinde kani olmuşlardır^[6]. Bazı Doğu Ortodoksların Rusya’yı “Yeni Roma” olarak da görmesiyle birlikte, Rus Ortodoks Kilisesi Osmanlı İmparatorluğu dışındaki ortodoks dünyasında etkisini arttırdı^[7].

Kilise Vücudu

Doğu Ortodoksları ile Komünyonda Olanlar

Otosefal Kiliseler:
- Rus Ortodoks Kilisesi
  - (Tanınan) Otonomik Kiliseler:
    - Belarus Ortodoks Kilisesi
    - Letonya Ortodoks Kilisesi
    - Rusya Dışındaki Ortodoks Kilise
  - (Kısmen tanınan) Otonomik Kiliseler:
    - Moskova Patrikhanesinin Estonya Ortodoks Kilisesi
    - Moldova Ortodoks Kilisesi
    - Çin Ortodoks Kilisesi
    - Japon Ortodoks Kilisesi
  - Egzarklıklar:
    - Batı Avrupadaki Rus Ortodoks Kiliseleri Başpiskoposluğu
    - Batı Avrupa Patrik Egzarklığı
    - Güneydoğu Asya Patrik Egzarklığı
    - Finlandiyada Rus Ortodoks Kilisesi
    - ABD ve Meksika Rus Ortodoks Patrik Kiliseleri
    - Kanada Rus Ortodoks Patrik Kiliseleri
    - Kazakistanda Rus Ortodoks Kilisesinin Metropolitlik Bölgesi
    - Orta Asyada Rus Ortodoks Kilisesinin Metropolitlik Bölgesi
  - Rusya'nın Dışında Direkt Olarak Moskova'ya Bağlı Olan Piskoposluklar:
    - Arjantin ve Güney Amerika Piskoposluğu
    - Bakü ve Azerbaycan Piskoposluğu
    - Berlin ve Almanya Piskoposluğu
    - Budapeşte ve Macaristan Piskoposluğu
    - Vilnius ve Litvanya Piskoposluğu
    - Viyana ve Avusturya Piskoposluğu
- Polonya Ortodoks Kilisesi
- Çek Toprakları ve Slovakya Ortodoks Kilisesi
- Amerikadaki Ortodoks Kilise (Rumen, Bulgar ve Arnavut Piskoposluklar haricinde)
(Rus Ortodoksluğu'nun parçası olmayan) Konstantinniye Patrikhanesi'nin yönetimi altındaki Kiliseler:
- (Tanınan) Otonomik Kiliseler:
  - Finlandiya Ortodoks Kilisesi
- (Kısmen tanınan) Otonomik Kiliseler:
  - Estonya Resuli Ortodoks Kilisesi
- Egzarklıklar:
  - Amerikan Karpato-Rus Ortodoks Piskoposluğu
- Belirsiz Durumdaki Kiliseler:
  - Ukrayna Ortodoks Kilisesi (Moskova Patrikhânesi)
  - Ukrayna Ortodoks Kilisesi

Doğu Ortodoksları ile Komünyonda Olmayanlar

Rus Ortodoks Kilisesi ve otonomik kiliselerinden ayrılan gayrıkanonik kilise vücutları:
- Amerika Ortodoks Katolik Kilisesi (feshedilmiş)
- Belarus Otosefal Ortodoks Kilisesi
- Eski İnananlar
  - Bezpopovtsy
    - Pomorya Eski Ortodoks Kilisesi
  - Popovtsy
    - Belokrinitskaya Hiyerarşisi
      - Rus Eski Rit Ortodoks Kilisesi
      - Lipova Eski Rit Ortodoks Kilisesi
    - Rus Eski Ortodoks Kilisesi
    - Edinoverie
- Rus Gerçek Ortodoks Kilisesi
- Rus Ortodoks Otonomik Kilisesi

Kaynakça

^ Boyd, Kelly (8 Ağustos 1999). Encyclopedia of Historians and Historical Writing. Taylor & Francis. ISBN 9781884964336 – Google Books vasıtasıyla.
^ Boyd, Kelly, (Ed.) (1999). Encyclopedia of historians and historical writing. Londra: Fitzroy Dearborn. ISBN 978-1-884964-33-6.
^ Millar, Fergus (2006). A Greek Roman Empire: power and belief under Theodosius II (408-450). Sather classical lectures. Berkeley (Calif.): University of California press. ISBN 978-0-520-24703-1.
^ "Primacy and Synodality from an Orthodox Perspective". The Russian Orthodox Church. Department for External Church Relations. (İngilizce). 2 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2024.
^ "ИОНА". web.archive.org. 29 Mart 2015. 29 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2024.
^ Strémooukhoff, Dimitri (Ocak 1953). "Moscow the Third Rome: Sources of the Doctrine". Speculum (İngilizce). 28 (1): 84-101. doi:10.2307/2847182. ISSN 0038-7134. 11 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2024.
^ Parry, Kenneth; Hinnells, John R., (Ed.) (2007). The Blackwell dictionary of Eastern Christianity. 4. publ. Oxford: Blackwell Publishing. ISBN 978-0-631-23203-2.