İçeriğe atla

Rusçanın romanizasyonu

Rusya'da, sokağın adının Kiril ve Latin karakterleriyle gösterildiği bir sokak tabelası

Rusça'nın romanizasyonu, rus ses sisteminin Latin alfabesine çevrilmesidir. Bir Latin alfabesiyle yazılmış metinde Rusça adları ve kelimeleri dahil etmek için birincil kullanımının yanı sıra, bilgisayar kullanıcılarının Rusça girmesi için de gereklidir. Kiril alfabesini girmek için ayarlanmış bir klavyesi veya kelime işlemcisi olmayan veya yerel bir Rusça klavye düzenini (JCUKEN) kullanarak hızlı bir şekilde yazamayan metinler . İkinci durumda, İngilizce QWERTY klavyeler gibi klavye düzenlerine uygun bir harf çevirisi sistemi kullanarak yazarlar ve ardından metni Kiril alfabesine dönüştürmek için otomatik bir araç kullanırlar.

Harf çevirisi tablosu

Rusça'yı romanize etmek için sistemler
Kirilik Bilimsel

ISO/R 9:1968 GOST 16876-71(1);

UNGEGN (1987)
GOST 16876-71(2) ISO 9:1995; GOST 7.79-2000(A) GOST 7.79-2000(B) Yol işaretleri ALA-LC BS 2979:1958 BGN/PCGN Pasaport (1997) Pasaport (2010) Pasaport (2013), ICAO
А а a a a a a a a a a a a a a
Б б b b b b b b b b b b b b b
В в v v v v v v v v v v v v v
Г г g g g g g g g g g g g g g
Д д d d d d d d d d d d d d d
Е е e e e e e e e (ye) e e e (ye) e (ye) e e
Ё ё ë ë ë jo ë yo e (ye, yo) ë ë ë (yë) e (ye) e e
Ж ж ž ž ž zh ž zh zh zh zh zh zh zh zh
З з z z z z z z z z z z z z z
И и i i i i i i i i i i i i i
Й й j j j j (jj) j j y ĭ ĭ y y i i
К к k k k k k k k k k k k k k
Л л l l l l l l l l l l l l l
М м m m m m m m m m m m m m m
Н н n n n n n n n n n n n n n
О о o o o o o o o o o o o o o
П п p p p p p p p p p p p p p
Р р r r r r r r r r r r r r r
С с s s s s s s s s s s s s s
Т т t t t t t t t t t t t t t
У у u u u u u u u u u u u u u
Ф ф f f f f f f f f f f f f f
Х х x (ch) ch h kh h x kh kh kh kh kh kh kh
Ц ц c c c c c cz (c) ts t͡s ts ts ts tc ts
Ч ч č č č ch č ch ch ch ch ch ch ch ch
Ш ш š š š sh š sh sh sh sh sh sh sh sh
Щ щ šč šč ŝ shh ŝ shh shch shch shch shch shch shch shch
Ъ ъ ʺ ʺ ʺ ʺ ʺ ʺ ' ʺ ˮ (") ˮ ʺ ie
Ы ы y y y y y y' y y ȳ (ui) y y y y
Ь ь ʹ ʹ ʹ ʹ ʹ ʹ ' ʹ ' (') '
Э э è è ė eh è e' e ė é e e e e
Ю ю ju ju ju ju û yu yu i͡u yu yu yu iu iu
Я я ja ja ja ja â ya ya i͡a ya ya ya ia ia
1918 öncesi
І і i i i ì i (i') ī ī
Ѳ ѳ f (th) fh
Ѣ ѣ ě ě ě ě ye i͡e ê
Ѵ ѵ i (ü) yh
18. yüzyıl öncesi
Є є (j)e - ē
Ѥ ѥ je - i͡e
Ѕ ѕ dz (ʒ) - js ż
u - ū
Ѡ ѡ ô (o) - ō
Ѿ ѿ ôt (ot) - ō͡t
Ѫ ѫ ǫ (u) - ǎ ǫ
Ѧ ѧ ę (ja) - ę
Ѭ ѭ jǫ (ju) - i͡ǫ
Ѩ ѩ ję (ja) - i͡ę
Ѯ ѯ ks - k͡s
Ѱ ѱ ps - p͡s
Kirilik Bilimsel ISO/R 9:1968 GOST 1971(1);

UNGEGN (1987)
GOST 1971(2) ISO9:1995; GOST 2002(A) GOST 2002(B) Yol işaretleri ALA-LC BS 2979:1958 BGN/PCGN Pasaport (1997) Pasaport (2010) Pasaport (2013), ICAO

Latin alfabesi

İkinci bir anlamda, Rusçanın Latinleştirilmesi veya Latinleştirilmesi,[3] Rus dilini yazmak için özel bir Latin alfabesinin girişini de gösterebilir. Böyle bir alfabe mutlaka geleneksel Kiril imlasına sıkı sıkıya bağlı olmayacaktır. Kiril'den Latinceye geçiş tarih boyunca birkaç kez önerildi (özellikle Sovyet döneminde), ancak grafemik (Volapuk gibi) ve fonemik (translit gibi) ad hoc transkripsiyonlar dışında hiçbir zaman büyük ölçekte gerçekleştirilmedi.

Rus dili için bir Latin alfabesinin benimsenmesinin en ciddi düşünülen dönem, 1929–30'da, Rusya için bir latinizasyon sistemi önermek üzere özel bir komisyonun oluşturulduğu SSCB dillerinin Latinleştirilmesi kampanyası sırasında tartışıldı.[4]

Kaynakça

  1. ^ Grey, Horace (2001). Old Church Slavonic Grammar. 7. Berlin, New York: Walter de Gruyter. ss. 17-18. ISBN 3-11-016284-9. 30 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2015. 
  2. ^ Alan, . (2004). A Reference Grammar of Russian. New York: Cambridge University Press. ISBN 9780521772921. 28 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2015. 
  3. ^ H., Hans (1978). The Conversion of Scripts, Its Nature, History, and Utilization. New York: Wiley. ISBN 0471016209. 
  4. ^ ""О латинизации русского алфавита"". 18 Ocak 2010. 30 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2013. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Özbekçe</span> Özbekistanın resmî dili olan Türk dili

Özbekçe veya Özbek Türkçesi, Özbekistan'ın resmî dilidir. Türk dillerinin içerisinde sınıflanan Karluk grubuna bağlı bir dil ve tarihî Çağataycanın çağdaş devamı olan Türk yazı dillerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Kazakça</span> Kazakistanın resmî dili olan Türk dili

Kazakça veya Kazak Türkçesi, Kıpçak öbeğine ait, Kazakistan'da konuşulan çağdaş Türk dillerinden biridir. Nogayca ve Kırgızcaya yakındır.

<span class="mw-page-title-main">Rusça</span> Doğu Slav dili

Rusça, Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri koluna bağlı bir dil. Rusça, Belarus ve Ukrayna dilleri ile yaşayan üç Doğu Slav dilinden biridir. Yaklaşık 260 milyon konuşanı olan Rusça dünyanın en çok konuşulan dillerinden biri olup Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova (Gagavuzya) ile kısmî olarak tanınan Abhazya, Güney Osetya, Transdinyester'de resmî dil statüsündedir. Aynı zamanda Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biri ve Uluslararası Uzay İstasyonu'nun İngilizce ile birlikte kullanılan iki dilinden biridir. Orta Asya, Kafkasya, Ukrayna ve kısmen Baltık devletlerinde lingua franca olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kiril alfabesi</span> Slav dillerinin kullanımında rol oynayan bir alfabe

Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kazak alfabesi</span>

Kazak alfabesi, Kazakistan'ın resmî dili olan ve Türk dilleri ailesinde yer alan Kazakçayı yazarken kullanılan yazı sistemidir. Kazak alfabesinde tarih boyunca; Kiril alfabesi, Latin alfabesi ve Arap alfabesi olmak üzere üç farklı alfabe türü kullanılmıştır. 2017 yılında, dönemin Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından 2025 yılına kadar Kiril alfabesinden Latin alfabesine kademeli olarak geçileceği belirtilmiştir. Arap alfabesi ile yazılan Kazakça, günümüzde Çin, İran ve Afganistan'da yerel olarak kullanılmaya devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Lakça</span>

Lakça. Dağıstan'da, Lakların konuştuğu bir Kuzeydoğu Kafkas dilidir. Dağıstan Cumhuriyeti'ndeki altı yazılı dilden biridir. Yaklaşık 160.000 kişi tarafından konuşulur. Eskiden Rusça adlandırmadan (Кази-Кумук /Kazi-Kumuk veya Каси-Кумук / Kasi-Kumuk) dolayı Gazi Kumuk (ГЬази-КЬумукь) olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Nogayca</span>

Nogayca, Türk dillerinin Kıpçak öbeğine bağlı, Nogaylar tarafından konuşulan dildir. Ağırlıklı olarak Rusya'nın güney kesiminde konuşulur. Günümüzde Kiril alfabesiyle yazılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çeçence</span> Kuzeydoğu Kafkas dili

Çeçence, çoğunluğu Çeçenya’da ve başka ülkelerde yaşayan Çeçenlerin konuştuğu bir Kuzeydoğu Kafkas dilidir. Yaklaşık olarak 1.300.000 kişi tarafından konuşulduğu tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tacik alfabesi</span> Tacik dilinde yazmak için kullanılan alfabe

Tacikçe, tarih boyunca Arap, Latin ve Kiril alfabelerinin farklı sürümleri ile toplam üç ayrı yazı sistemi ile yazılmıştır. Tacikçeye ait kullanılan herhangi bir sürüm, Tacik alfabesi olarak tanımlandırılabilir; bunlar Tacikçede اﻟﻔﺒﺎﯼ تاجيكی, , olarak gösterilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ə</span> Latin alfabesinde bir harf

Əə Latin alfabesine eklenmiş bir harftir. Bu harf Azerbaycan alfabesinde açığa yakın ön düz ünlüyü göstermek için kullanılır. 1991 yılında kabul edilen Azerbaycan alfabesinde bu ses için Ä harfi kullanılmışsa da bu ünlü Azerbaycancadaki en yaygın ünlü olduğundan ve mähäbbät örneğinde olduğu gibi nokta çokluğuna yol açtığından bir sonraki yıl Ä'nin yerine Kiril alfabesinde kullanılan Ә harfiyle aynı görünüşteki Ə harfi kabul edilmiştir. Kazan Tatarcasında ise tersi yaşanmış, başlangıçta Ə harfi kabul edilmesine karşın o dönem bu harfi pek çok yazı tipi ve bilgisayar sistemleri desteklemediğinden Ä harfine dönüş yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bulgarcanın romanizasyonu</span>

Bulgarcanın Latin harflerine transliterasyonu, Kiril alfabesiyle yazılmış metinlerin Latin alfabesiyle gösterilmesi şeklinde olur. Bu işlem sayesinde söz konusu metnin herhangi bir ses ve anlam kaybına uğramadan okunması ve anlaşılması hedeflenir. Latin harflerine olduğu kadar diğer alfabe sistemlerine de transliterasyon mümkündür. Bulgaristan, günümüze kadar aşamalar hâlinde çeşitli Latinleştirme teknikleri denemiştir.

Ukrayna alfabesi Ukrayna'nın resmî dili olan Ukraynacayı yazmak için kullanılan alfabedir. Kiril alfabesi'nin ulusal varyasyonlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Komice</span> Ural dili

Komice, Ural dil ailesinin Perm dillerine ait bir dildir. Komice, birkaç lehçeleri ile tek dil olarak veya Perm dillerinin iki kolundan birini oluşturan yakından ilgili diller grubu olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Romanizasyon</span>

Dilbilimde romanizasyon veya romantizasyon, farklı bir yazı sistemindeki ifadeleri Latin (Roma) alfabesine dönüştürmektir. Romanizasyon yöntemleri arasında yazılı metinin çevirisi ve transkripsiyonu, konuşulan kelimenin temsili ve her ikisinin kombinasyonu bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Transliterasyon</span>

Harf çevirisi veya transliterasyon, bir yazı sistemindeki harflerin başka yazı sisteminin harflerine çevrilmesidir. Harf çevirisi, doğrudan orijinal sesleri temsil etmemekte olup yalnızca karakterler diğer yazı sistemindeki karşılığına çevrilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nde latinizasyon</span>

Sovyetler Birliği'nde latinizasyon veya latinleştirme 1920'ler ve 1930'larda, Sovyetler Birliği'nde konuşulan tüm diller için geleneksel yazı sistemlerini Latin alfabesini kullanan sistemlerle değiştirmeyi veya o sırada bir yazı sistemi olmayan diller için Latin alfabesine dayanan bir tanesini oluşturma çabasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Vahanca</span>

Vahanca ya da Vahi, Doğu İran dillerinin Pamir alt grubuna ait bir dildir. Esas olarak Afganistan, Çin, Pakistan ve Tacikistan sınırlarının bir araya geldiği Vahan Koridoru civarlarında yaşayan Vahanlılar tarafından konuşulur.

Özbekistan'da konuşulan dillerin büyük kısmı Türk dilleridir. Bununla birlikte, hükûmetin iki dili bulunmaktadır; birinci ve devlet dili olarak Özbekçe ve etnik gruplar ve kamu kurumlarının dili olarak ise Rusça.

<span class="mw-page-title-main">Sırpçanın romanizasyonu</span>

Sırpçanın romanizasyonu veya Sırpçanın latinleştirilmesi, Sırpçanın Latin harfleri kullanılarak temsil edilmesidir. Sırpça, Kiril alfabesinin bir varyasyonu olan Sırp Kiril ve Latin alfabesinin bir varyasyonu olan Gaj Latin alfabesi (latinica) olmak üzere iki alfabe kullanır. Sırpça, birden fazla alfabe kullanan dillerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Resmî yazı sistemi</span> bir yargı alanında kanunla özellikle resmi olarak belirlenmiş yazı sistemi

Resmî yazı sistemi, ülkelerin, eyaletlerin ve diğer yetki alanlarının anayasalarında veya diğer geçerli yasalarında resmi olarak özel olarak belirlenmiş bir yazı sistemidir. Resmi bir dile benzer şekildedir ama resmi bir yazı sistemi çok daha nadirdir. Öncelikle resmi bir dilin pratikte iki veya daha fazla yazı sistemiyle yazıldığı durumlarda kullanılır. Bu dillerde yazı kullanımı genellikle kültürel veya siyasi çağrışımlara sahip olduğundan, resmi bir yazı sisteminin ilan edilmesi bazen kültürü veya siyaseti ya da her ikisini birden etkileme amacı taşıdığı gerekçesiyle eleştirilir. İstenen etkiler arasında eğitim, iletişim ve hayatın diğer bazı yönlerinin kolaylaştırılması da yer alabilir.