İçeriğe atla

Rusça

Vikipedi
Vikipedi
Özgür Ansiklopedi Vikipedi'nin Rusça (ru) sürümü
Rusça
Русский язык
Telaffuz[ˈruskʲɪi̯ jɪˈzɨk]
BölgeDoğu Avrupa, Kuzey Asya
EtnisiteRuslar
Konuşan sayısı150 milyon  (2020)[1]
Dil ailesi
Önceki formlar
Eski Doğu Slavca
  • Rusça
Yazı sistemiKiril alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil
Liste
Dil kodları
ISO 639-1ru
ISO 639-2rus
ISO 639-3rus
  Rusçanın resmî dil olduğu ülkeler ve bölgeler.
  Rusçanın resmî dil olmadığı ancak nüfusun en az %30'u tarafından birinci veya ikinci dil olarak konuşulduğu ülkeler ve bölgeler.

Rusça (Rusça: русский язык, Russkiy jazyk), Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri koluna bağlı bir dil. Rusça, Belarus ve Ukrayna dilleri ile yaşayan üç Doğu Slav dilinden biridir. Yaklaşık 260 milyon konuşanı olan[12] Rusça dünyanın en çok konuşulan dillerinden biri olup Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova (Gagavuzya)[13] ile kısmî olarak tanınan Abhazya, Güney Osetya, Transdinyester'de resmî dil statüsündedir. Aynı zamanda Birleşmiş Milletler'in[14] altı resmî dilinden biri ve Uluslararası Uzay İstasyonu'nun İngilizce ile birlikte kullanılan iki dilinden biridir.[15] Orta Asya, Kafkasya, Ukrayna ve kısmen Baltık devletlerinde lingua franca olarak kullanılmaktadır.[16][17]

20. yüzyılda politik açıdan önemli bir dil olan Rusça, Birleşmiş Milletlerin resmî dillerinden biridir. Rusça dünya üzerinde en çok konuşulan 7. dildir.[18] Rusça Kiril alfabesiyle yazılır.[19] Rusçada vurgu çok önemlidir. Rusça sözcüklerde vurgunun belli bir yeri yoktur.[20] DolayısıyӀa sözcükleri öğrenirken vurguyu ve telaffuzu doğru öğrenmek önemlidir. Rusça kelime okunuş vurgu bulunduğu yere bağlı olarak değişebilmektedir. Mesela: золото [zólata] - золотой [zalatóy][21]

Özellikleri

Ukraynaca ve Belarusça dili Rusçaya en yakın olan dillerdir. Doğu Slav dilleri de Rusçaya çok yakındır.[22] Ukrayna ve Belarus'un doğu ve güney bölgelerinde de Rusça konuşulur. Eski bir Doğu Slav lehçesi olan Novgorod Lehçesinin Rusçanın oluşumunda büyük önem oynadığı kabul edilir.[23] Bulgarca her ne kadar dil bilgisi olarak Rusçadan farklı olsa da her ikisi de 19. ve 20. yüzyıllarda Slav etkisi altına girmiştir. Bu yüzden Rusça ile Bulgarca arasında birçok ortak kelime vardır.[23] Rus dilinde harfleri yumuşatmak veya kalınlaştırmak için oluşturulan özel harfler vardır. ь bu harf önüne gelen sesi yumuşatır. ъ bu harf ise sertlik işaretidir. [24] Rusça yüzyıllar içerisinde İngilizce, Fransızca, Almanca, Hollandaca, Lehçe, Latince gibi dillerden etkilenmiştir.[25] Monterey, Kaliforniya'da yer alan Savunma Dil Enstitüsüne göre İngilizceyi akıcı konuşabilen birinin 720 saatlik bir eğitimle Rusça öğrenilebileceğini hesaplamıştır. Rusça dünya politikasında kritik rol oynadığı için Birleşmiş Milletler İstihbarat Topluluğunda sabit hedef dili olmuştur.[26]

Coğrafi dağılım

Rusçanın en yaygın kullanıldığı ülkeler Rusya, Ukrayna, Kazakistan ve Belarus’dır. Bir zaman Sovyetler Birliği’ni oluşturan ülkelerde de eskisi kadar yaygın olmasa da kullanılmaktadır. Sovyetler Birliği zamanında farklı etnik grupların konuştuğu dillere yönelik devlet politikası sık sık değişse de, ağırlıklı olarak Rusça kullanılmaktaydı. 1990 yılında Rusça, birliğin resmi dili olarak kabul edildi.[27] 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birlikte yeni bağımsızlığını kazanmış devletlerin çoğu kendi yerel dillerini destekleyen politikalar izlediler. Ancak Rusçanın bölgedeki önemi güncelliğini korumaktadır. Örneğin Estonya'nın % 67,8'i Rusça konuşmaktadır. Sovyetler Birliği'nden dağılan ülkelerin çoğunda Rusça resmî dildir. Resmî dil değilse bile Rus dili okullarda öğretilmektedir.[22] Baltık ülkelerinde ya yabancı dil olarak ya da anadil olarak Rusça konuşulmaktadır. Kazakistan, Belarus ve Kırgızistan'da Rusça hâlâ resmi dildir. Kuzey Kazakistan'ın büyük bir kısmı hala Rusça konuşmaktadır.[23] Litvanya nüfusunun % 60'ı Rusça bilmektedir. İsrail'de 750.000 kişi tarafından Rusça konuşulmaktadır.[28] Bunlar eski Sovyetler Birliği'nden gelen Yahudi göçmenlerdir. Kazakistan, Belarus, Özbekistan, Ukrayna, Kırgızistan, Moldova, Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan ve Tacikistan'da okullarda zorunlu Rusça eğitimi verilir.[29]

Tarih

Bilinen Rus dili tarihinin başlangıç yılı 858'dir.[30] Rusça sistemi Slav dillerinden gelmiştir ve en çok sözcük Eski Rus Dilinden aktarılmadır. Rus dili, Kiril alfabesi ile yazılır.[31] 988 yılında Kiev Rusyasının prensi Vladimir, Konstantinopolis’ten Ortodoks dinini Kiev Rusyasına taşıdı.[32] Bulgar eğitimci Konstantin (en tanıdık adı Kiril’dir) ve Metodius kardeşler Slavlar için Glagol alfabesini ürettiler. Glagol Alfabesi Slav dili için kullanışsızdı.[33] Onun için Kiril ve Metodius yeni Kiril alfabesini üretince, İncil'i Slavcaya çevirdiler. O zamandan beri Rus dilinde Kiril alfabesi kullanılır.[34] Şimdiki Rus stilinde Kiril alfabesinde 33 harf vardır.

Alfabe

Ana madde: Rus alfabesi
Rus Alfabesine Örnek

Rusça 33 harften oluşan ve Kiril alfabesinin Rusçaya uyarlanmış şekli olan bir alfabe kullanır. Bu alfabe:

А
/a/		Б
/b/		В
/v/		Г
/ɡ/		Д
/d/		Е
/je/		Ё
/jo/		Ж
/ʒ/		З
/z/		И
/i/		Й
/j/
К
/k/		Л
/l/		М
/m/		Н
/n/		О
/o/		П
/p/		Р
/r/		С
/s/		Т
/t/		У
/u/		Ф
/f/
Х
/x/		Ц
/t͡s/		Ч
/t͡ʃ/		Ш
/ʂ/		Щ
/şç/		Ъ
/kalınlaştırma işareti/		Ы
/ı/		Ь
/yumuşaklık işareti/		Э
/e/		Ю
/yu/		Я
/ya/

Harfler

  • Ц: Türkçede bulunmayan sert bir T harfidir. Ts olarak da seslendirilir (ʦ: Ṫ+Ṡ). Moğolcada ve Rusçada, Slav dillerinde, ayrıca Kiril alfabesini kullanan pek çok dilde Ç harfinin türevi olan bir sestir. Gagavuzcada ve diğer Türk dillerinde Slav kökenli kelimelerde yer alır (Ț).
  • Х: Boğazdan gelen gırtlaksı bir H sesidir. Türkçedeki Xalı (Halı), Xala (Hala), Xoroz (Horoz) sözcüklerinin bu harfle yazılması doğru ses değerlerine örnek teşkil eder. Normal H sesinden biraz daha sert ve hırıltılıdır. H sesi hiçbir engele takılmadan çıkarken, bu ses boğazın üst kısmında titreşir. Arapçadaki Hı (خ) harfine eşdeğerdir.
  • Е: İ-E arasında seslendirilen bir harftir. (Şekil benzerliği nedeniyle Türkçedeki E harfi ile karıştırılmamalıdır, çünkü arada belirsiz de olsa bir ses farklılığı vardır.) Bu ses Ukraynacada Є biçimiyle bulunur ve bu dilde sıklıkla kullanılır. Bu harfe İe (Ye) adı verilir ve çevirilerde bu ses değereri ile gösterilir, ancak bu kesinlikle doğru bir yaklaşım değildir. Çünkü bu harf art arda gelen İ ve E seslerini ifade etmez. Tamamen İ-E arası farklı bir sestir (Latin: Ë). Rusçada yoğun olarak kullanılan ve açık olarak işitilen bir harftir. Ancak Türkçedeki gibi kaynaşan harflerin arasında değil, herhangi bir koşula bağlı olmadan ortaya çıkan ve Ruslar tarafından diğer seslerden rahatlıkla ayırt edilebilen belirgin bir sestir.
  • Önemli Açıklama-1: Kiril Е (İe) harfinin Rus alfabesindeki ses değeri kesinlikle Türkçe Latin alfabesindeki E harfi ile farklıdır. Tamamen bir şekil benzerliğidir. Kiril Є (Rus alfabesinde: Е) harfinin Latin karşılığı Ë harfidir.
  • Önemli Açıklama-2: Kiril Ё (Io) harfinin ses değeri olarak kesinlikle Latin Ë (E-Umlaut) harfi ile hiçbir ilgisi yoktur. Tamamen bir şekil benzerliğidir. Latin Ë harfinin Kiril karşılığı kesin olarak Є (Rus alfabesinde: Е) harfidir.

Telâffuz

Sert ve Yumuşak Sesliler

Rusçada sesliler iki gruba ayrılır: sert ve yumuşaktır. Sert sesliler: а, о, у, ы, э, ъ Yumuşak sesliler: я, ё, ю, и, е, ь Sert sesliler ч ve щ’den sonra okursak, daima yumuşaktır. Aynı Türkçe gibi.

Ö: чашка [çáşka] (fincan), щука [şçúka] (turnabalığı), чаща [çáşça] (çalılık)

Yumuşak sesliler ц, ш ve ж’den sonra olursak, daima serttir

Ö: центр [tsentr] (merkez), шея [şéya] (boyun), жизнь [jızn'] (hayat)

Tonlu ve Boğuk Sessizler

Tonlu sessizler: б, в, г, д, ж, з Boğuk sessizler: п, ф, к, т, ш, с Tonlu ve boğuk harfleri telaffuz ederken diliniz ve damağınız aynı seviyededir, fakat tonlu harfler biraz daha yüksek sesle telaffuz edilir. Tonlu sessiz harfi sözcüğün sonunda olursa, her zaman boğuk ses söylenir.

Ö: зуб [zup], рог [rok], раз [ras], рожь [roş]

Tonlu sessiz harfinden sonra boğuk sessiz harf varsa, iki sessiz de boğuktur.

Ö: автобус [aftóbus], ложка [lóşka], легко [lihkó], мягкий [m’ahkiy]

Boğuk sessiz harfinden sonra tonlu sessiz harf varsa, iki sessiz de tonludur.

Ö: вокзал [vagzál], отговорка [adgavórka] сдача [zdáça]

Rusça Dilbilgisi

Kişi Zamirleri:

яBen
тыSen
он / она / оноO
мыBiz
выSiz
ониOnlar

Rus Lehçeleri

1915 Yılındaki Rus Lehçeleri

Diğer Lehçeler
  12. Kuzey Rus Lehçesi Belarus'yı etkiler
  13. Sloboda ve Step Lehçeleri Ukrayna'yı etkiler
  14. Step Lehçesi Rusya ve Ukrayna'yı etkiler

Bazı dil bilimciler Kuzey ile Güney arasında iki ana bölge arasında lehçe olduğunu söylerler. Rus lehçelerini Moskova ikiye bölüyor. Rus lehçelerini ayırmak gerekirse Kuzey, Merkez ve Güney Rus lehçeleri diye ayırabiliriz.[35] Moskova Orta bölgeyi oluşturuyor. Rusça bölgelere göre farklılık gösterir. Lehçelerde sık telaffuz ve tonlama, kelime ve gramer ayrı ve standart dışı özellikler göstermektedir. Rus lehçeleri aynı zamanda başka ülkelere de ilham olmuştur.[36]Kuzey Rus lehçesi Belarus'yı Sloboda ve bozkır lehçeleri ise Ukrayna'yı etkiler.[37]

Rus lehçeleri birbirlerine oranla farklılık gösterir. Bu farklılıkların çoğu tonlama, telâffuz hatta kelimeler de bile gerçekleşebilir. Kuzey Rus lehçesi kelimeleri olduğu gibi telâffuz eder. Kelimeleri yumuşatmaz. Vurgu çok azdır. Ama gene de vurgu bulunan yerlerde belirli bir kuralı yoktur.[37] Kuzey Rus lehçesi Rus alfabesinde bulunan ь harfini kelimelerde kullanmadan yutarak söylerler.[36] Tıpkı bazı Türk yerleşimlerindeki insanların bazı harfleri yutması gibidir. Örneğin; nasıl Trakya'da yaşayan nüfusun yerlileri h sesini zor telâffuz ediyorlarsa aynı şey Kuzey Rusya'da yaşayan Ruslar için de geçerlidir. Örneğin; Rus dilinde aşk anlamına gelen любить (lyubid şeklinde okunur.) Kuzey Rus lehçesi bu kelimenin son harfini yutar.[38] Bundan dolayı bu kelimeyi любить (lyubit) şeklinde telâffuz ederler. Aynı zamanda Kuzey Rus lehçesinde e ve o harfleri biraz daha uzatılarak söylenir. Bu söyleyiş Ukrayna diline benzer.[39] Örneğin; Rus dilinde yağmur anlamına gelen дождь(dojid şeklinde okunur.) Kuzey Rus lehçesinde o harfi uzar. Bu kelime Kuzey Rus lehçesinde дождь (doojit) şeklinde telâffuz edilir. O harfi uzatılır. Kuzey Rus lehçesi Bulgarcaya ve Makedonya diline telâffuz ve söyleniş bakımından çok benzer.[40] Bu lehçe Belarus diline de ilham olmuştur.

Merkez lehçesi Rus dilinin en düzgün ve gerçekçi hâlidir. Kelimelerde telâffuz normaldir. Sesler konuşma dilinde yutulmaz veya uzatılarak söylenmez. Tıpkı Türk dili için kullanılan İstanbul Türkçesi ifadesi Merkez lehçesini ifade etmek için uygundur. Rus dilinin en sade hâli bu lehçedir.[41] Rus yazı dilinde bu lehçe kullanılır. Rusya'nın başkentinde bu lehçe konuşulduğu için Rus diplomatların, politikacılarının, siyasetçilerinin ve hatta Rus devlet başkanlarının çoğunun lehçesi Merkez lehçesidir.[42] Merkez lehçesinin en önemli özelliği Rus dilindeki tüm yazıların bu lehçe esas alınarak oluşturulmasıdır. Fakat gene de Rus dili yazıldığı gibi okunan bir dil değildir. Birçok harf yumuşatılır. Vurgu olamayan o sesi a olarak okunur.[43] Örneğin; Rus dilinde demir anlamına gelen железо (jelyeza) şeklinde okunur. Yani lehçe olduğu gibi yazı dilinde de esas alınsa gene de bazı harflerin okunuşları farklıdır.[44]

Güney Rus lehçesi Kuzey Rus lehçesine oranla daha kibardır. Hiçbir harf yutulmaz. Ancak bu lehçenin en büyük farklılığı telâffuzdur. Harfler ve kelimeler olduğundan çok daha farklı bir şekilde telâffuz edilir.[45] Genel olarak sessiz harflerin çoğu yumuşatılır. Aynı zamanda konuşma dilinde de birçok harf düşürülebilir.[46] Tıpkı Türk dilindeki ünlü düşmesi gibi bu lehçede de birçok sesli harf düşebilir. Örneğin; Rus dilinde çember anlamına gelen круг (kurug şeklinde okunur.) Yazı dilinde Merkez lehçesi esas alınır. Eskiden bu kelime куруг şeklinde yazılırdı.[47] Güney Rus lehçesinde ilk u harfi düşer. Bundan dolayı Güney Rusya'da yaşayanlar bu kelimedeki ilk u harfini söylemezler. Bu ilginç telâffuz biçimi Merkez lehçesinin yazı diline ilham olmuştur. Fakat Merkez lehçesindeki kişiler bunu hâlâ (kurug) şeklinde telâffuz eder.[48] Bu sadece yazı diline ilham olmuştur. Tıpkı Türkçedeki dram, grup kelimeleri gibi bunların arasında bir harf vardır fakat yazı dilinde yazılmazlar. Aynı şey Rus dilinde de geçerli bu kelimenin arasında bir harf var fakat yazılmıyor. İşte Rus dilinde bu kelimenin ilk ünlü harfinin yazılmama nedeni Güney Rus lehçesinde bu harfin yutulmasıdır.[49] Bu harfin yutulması yazı dilinde Ruslar tarafından hoş karşılanmıştır. Bundan dolayı bu kelime günümüzde de круг şeklinde yazılır.

Rus dilinde fen anlamına gelen наука (nauga) şeklinde okunur. Bu sözcüğün bu şekilde okunmasının nedeni Güney lehçesidir.[50] Bu okunuş çoğu Ruslarda aynı şekildedir. Kuzey Rus lehçesini konuşanlar dışındaki Merkezdeki Ruslarda dahil olmak üzere herkes bu kelimeyi böyle okur. Bu lehçede bu kelimedeki k harfi yumuşatılmış ve g olarak okunmuştur. Bu okunuş ise yaygınlaşmıştır.[51] Merkez lehçesini konuşan çoğu kimse de bu kelimeyi bu şekilde okur. Fakat yazı dilinde ise Kuzey lehçesi kullanılmıştır.[52]

Türev Diller

  • Balaçka: Öncellikle Kazaklar tarafından konuşulan Orel bölgelerinde konuşulan dil
  • Fenya: Farklı kelimelerle oluşan antik kökenli Rusça dil bilgisi
  • Medny Aleut Dili: Island Bering tarafından karakterize edilmiş nesli tükenen karma dil
  • Quelia: Almanca ve Rusça karışımı bir dil
  • Runglish: Rus dilindeki söz dizimini İngiliz diline tanımlamak için İngilizler tarafından çıkarılan dil
  • Russenorsk: Soyu tükenen dil Ruslar ve Norveçliler arasında ticaret yapan tüccarlar kullanırdı
  • Surjık: Ukrayna dilinin Rusça en benzer olan halidir. Ukrayna'nın doğu ve orta bölgelerinde konuşulur.
  • Trasyanka: Kırsal nüfusun büyük bir kısmı tarafından kullanılan Rus ve Belarus özellikli bir dildir.

Kaynakça

  1. ^ "Russian | Ethnologue Free". Ethnologue (Free All) (İngilizce). 1 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2024. 
  2. ^ "Article 68. Constitution of the Russian Federation". Constitution.ru. 15 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013. 
  3. ^ "Article 17. Constitution of the Republic of Belarus". President.gov.by. 11 Mayıs 1998. 22 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013. 
  4. ^ N. Nazarbaev (4 Aralık 2005). "Article 7. Constitution of the Republic of Kazakhstan". Constcouncil.kz. 24 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013. 
  5. ^ (Rusça) Статья 10. Конституция Кыргызской Республики 22 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^ "Article 2. Constitution of Tajikistan". Unpan1.un.org. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013. 
  7. ^ a b Abkhazia and South Ossetia are only partially recognized countries
  8. ^ (Rusça) Статья 6. Конституция Республики Абхазия 21 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  9. ^ (Rusça) Статья 4. Конституция Республики Южная Осетия 11 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  10. ^ "Article 12. Constitution of the Pridnestrovskaia Moldavskaia Respublica". Mfa-pmr.org. 21 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013. 
  11. ^ http://www.gagauzia.md/ (5 Ağustos 2008). "Article 16. Legal code of Gagauzia (Gagauz-Yeri)". Gagauzia.md. 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013. 
  12. ^ "Russian". Ethnologue. 2023. 1 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  13. ^ "The Parliament of the Republic of Moldova Law on the Special Legal Status of Gagauzia (Gagauz Yeri)". Council of Europe. 1995. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  14. ^ "Official Languages". United Nations. 13 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  15. ^ Littlechild, Chris (9 Haziran 2023). "THE REASON WHY INTERNATIONAL ASTRONAUTS ARE REQUIRED TO LEARN RUSSIAN". Grunge. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  16. ^ Isurin, Ludmila (2011). Russian Diaspora Culture, Identity, and Language Change (İngilizce). Berlin: Walter de Gruyter. ISBN 9781934078457. 
  17. ^ Gradirovksi, Sergei; Esipova, Neli (1 Ağustos 2008). "Russian Language Enjoying a Boost in Post-Soviet States". Gallup. 12 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  18. ^ "Russian Language Enjoying a Boost in Post-Soviet States". Gallup.com. 1 Ağustos 2008. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2010. 
  19. ^ Арефьев, Александр (2006). "Падение статуса русского языка на постсоветском пространстве". Демоскоп Weekly (Rusça), 251. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  20. ^ "The World's Most Widely Spoken Languages". Saint Ignatius High School. Cleveland, Ohio. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2012. 
  21. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2008. 
  22. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  23. ^ a b c "Population census of Estonia 2000. Population by mother tongue, command of foreign languages and citizenship". Statistics Estonia. 22 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2007. 
  24. ^ Sussex & Cubberley 2006, ss. 477-478, 480.
  25. ^ "Encyclopaedia Britannica 1911". 27 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  26. ^ "The World's Most Widely Spoken Languages". Saint Ignatius High School. Cleveland, Ohio. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2012. 
  27. ^ "ЗАКОН СССР ОТ 24.04.1990 О ЯЗЫКАХ НАРОДОВ СССР" 8 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (SSCB Dilleri Hakkında SSCB Kanunu, 1990 (Rusça)
  28. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  29. ^ "Русский язык в Монголии стал обязательным" (Rusça). Новый Регион. Eylül 21, 2006. 4 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2009. 
  30. ^ "Old Russian" (İngilizce). 21 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  31. ^ "Russian Keyboard" (İngilizce). 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  32. ^ "словари" (Rusça). 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  33. ^ "Dalmatia" (İngilizce). 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  34. ^ "И. И. Калиганов (Институт славяноведения РАН)" (Rusça). 4 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  35. ^ David Dalby. 1999-2000. The Linguasphere Register of the World's Languages and Speech Communities. Linguasphere Press. Pg. 442.
  36. ^ a b "The Language of the Russian Village" (Rusça). 16 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2011. 
  37. ^ a b Sussex & Cubberley 2006, ss. 521-526.
  38. ^ "Russian Language Accent" (Rusça). 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020. 
  39. ^ "Развитие речи" (Rusça). 24 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  40. ^ James B. Minahan 2000 Greenwood Press One Europe, Many Nations: A Historical Dictionary of European National Groups, Kuban Cossacks p. 384 ISBN 0-313-30984-1 Retrieved 10 December 2007 13 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  41. ^ Viktor Zakharchenko, Folk songs of the Kuban, 1997 Retrieved 07 November 2007
  42. ^ "Падение статуса русского языка на постсоветском пространствее" (Rusça). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  43. ^ "ОБЩЕСТВО" (Rusça). 17 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  44. ^ "Русский язык в Монголии стал обязательным" (Rusça). 4 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  45. ^ "КОНСТИТУЦИЯ РЕСПУБЛИКИ АБХАЗИЯ" (Rusça). 21 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  46. ^ "КОНСТИТУЦИЯ РЕСПУБЛИКИ ЮЖНАЯ ОСЕТИЯ" (Rusça). 20 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  47. ^ "Законодательство Российской Федерации" (Rusça). 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2010. 
  48. ^ "Конституция КР" (Rusça). 8 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  49. ^ "В Риге прошла массовая манифестация против перевода русских школ на латышский язык" (Rusça). 8 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  50. ^ "У К Р А Ї Н А О Д Е С Ь К А О Б Л А С Н А Р А Д А Р І Ш Е Н Н Я" (Rusça). 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  51. ^ "ПОЛИТИКА" (Rusça). 30 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  52. ^ "Глава 3. ОБЕСПЕЧЕНИЕ ПРАВ И СВОБОД ГРАЖДАН УКРАИНЫ, ПРАВ НАЦИОНАЛЬНОСТЕЙ В АВТОНОМНОЙ РЕСПУБЛИКЕ КРЫМ" (Rusça). 30 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Arap harfleri</span> Arap alfabesini temel alan yazı sistemi

Arap harfleri, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören, kökeni Arap alfabesine dayalı, ünsüz alfabesi türünde bir yazı sistemidir. Dünyada Latin alfabesinden sonra en çok kullanılan yazı sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Latin harfleri</span> Antik Roma tarafından Latince yazmak için kullanılan yazı sistemi

Latin veya Romen harfleri, kökeni antik Roma tarafından Eski Latinceyi yazmak için kullanılan Latin alfabesine dayanan bir yazı sistemidir. ISO tarafından belirlenmiş standart modern Latin alfabesinde 26 harf bulunur. Latin harfleri şu anda dünyada en yaygın kullanılan yazı sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Rumence</span> Romanyanın resmî dili

Rumence, Romanya'nın resmî dilidir ve Latin dillerinin doğu koluna mensuptur. Çoğunluğu Romanya ve Moldova'da yaşayan 28 milyon kişi tarafından konuşulur. Moldova'nın resmî dili Moldovaca da Rumence ile aynı olmasına rağmen ülke yasaları kapsamında ülkenin resmî dili Moldovaca olarak yer almaktadır.

Türk dilleri alfabeleri veya çağdaş Türk yazı dilleri alfabeleri çağdaş dönem Türk yazı dilleri için kullanılan çeşitli alfabelerdir. Uzun tarihî dönemler içinde kullanılmış olan Türk yazı sistemlerinin sonrasında, bazılarının terki, bazılarının devamı ile günümüzde kullanımda olmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Kiril alfabesi</span> Slav dillerinin kullanımında rol oynayan bir alfabe

Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.

K-k, Türk alfabesinin 14. harfidir. Türkçede bu harfin işaret ettiği ses ke denilerek isimlendirilir. Sıklıkla, harfin işaret ettiği ses ka denilerek isimlendirilir, ancak TDK'ye göre bu isimlendirme yanlıştır. Bu durumda sesin ince ve kalın şekilleri vardır. Fonetik bakımdan kalın seslilerle birlikte art damak, ince seslilerle birlikte ön damaktan çıkarılan süreksiz ve sert bir sessiz harf olduğundan sesli-sessiz uyumunu gerektirir. Türkçe kelimelerde bu harfin kullanım sıklığı % 4,71'dir. Arap alfabesine dayalı Göktürk, Uygur ve Osmanlı alfabelerinde iki ayrı harf ve ses olarak kaf ve kef yerine bugünkü Türkçede k kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kazak alfabesi</span>

Kazak alfabesi, Kazakistan'ın resmî dili olan ve Türk dilleri ailesinde yer alan Kazakçayı yazarken kullanılan yazı sistemidir. Kazak alfabesinde tarih boyunca; Kiril alfabesi, Latin alfabesi ve Arap alfabesi olmak üzere üç farklı alfabe türü kullanılmıştır. 2017 yılında, dönemin Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından 2025 yılına kadar Kiril alfabesinden Latin alfabesine kademeli olarak geçileceği belirtilmiştir. Arap alfabesi ile yazılan Kazakça, günümüzde Çin, İran ve Afganistan'da yerel olarak kullanılmaya devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gagavuzca</span>

Gagavuzca veya Gagauzca, çoğunluğu Moldova'daki Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi'nde yaşayan Gagavuzların konuştuğu Batı Oğuz grubuna bağlı bir Türk dili. Gagavuzca, Balkan Gagavuzcasından bir dereceye kadar farklı bir dildir. Kimi Türkologlar ise Gagavuzca'yı ayrı bir dil veya lehçe saymayarak Türkiye Türkçesinin Rumeli ağızlarına dahil etmişlerdir. Yaklaşık 300.000 kişi tarafından konuşulur.

Yy, Türk alfabesinin 28. harfidir. Türkçede /j/ sesini temsil eder.

Tse, Rus Kiril Alfabesi'nin yirmidördüncü harfidir. Ötümsüz dişyuvasıl patlamalı sürtünmeli ünsüz (dinle) sesini göstermek için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Ayırıcı im</span>

Ayırıcı im, fonetik işaret veya diyakritik; telaffuz, ton ve diğer ayırıcı unsurları belirtmek için gliflere eklenen imdir. Örneğin Latin harflerine geçiş döneminde Türkçedeki ötümsüz artdişyuvasıl sürtünmeli ünsüz sesini karşılamak için yeni arayışlara gidilmiş ve mevcut S harfine sedil eklenerek Ş harfi elde edilmiştir. O > Ö veya A > Â ya da Y > Ý gibi harflerde ayırıcı imlere örnekler görülebilir.

Е harfinin harfin Türkçedeki karşılığı "ie"dir. Kelime başlarında ve sonlarında "ye" diye okunur. Örneğin:

<span class="mw-page-title-main">Ё</span>

Yo, Kiril alfabesine ait bir harfdir. Rus ve Beyaz Rus alfabelerinin 7. harfi ve Rusin alfabesinin 9. harfidir. Kırgız, Moğol, Çuvaş ve Udmurt gibi temelleri Kiril alfabesinde olan bazı Slav olmayan dillerin alfabelerinde de bulunur. Damaksıllaşmış ünsüz harflerden sonra [o] olarak, diğer bağlamlarda ise [jo] olarak okunur.

Є,є Ukraynacada kullanılan bir Kiril Alfabesi harfidir. Ukrayna Alfabesi'nin sekizinci harfidir ve sesini verir. Euro'nun sembolü € ile karıştırılmamalıdır. Türkçede günümüzde kullanılmayan İ-E arasında seslendirilen bir harftir.

Latinizasyon (Romanizasyon) tabiri genel olarak Latin alfabesi dışındaki ses sistemlerinin Latin alfabesine çevrilmesini ifade eder. Arapçanın Latin alfabesine çevirisi yapılırken bu uygulamaların hiçbirinde (fonetik alfabeler hariç) ortak bir uygulama geliştirilememiştir. Çünkü her ülke kendi harflerini esas alan bir çeviri sistemi benimsemiştir. Fakat yine de ana hatlarıyla genel kabul görmüş bazı sesler ve simgeler tercih edilmeye başlanmıştır. Ortak Türkçe alfabesi esas alınarak yapılan bir işaret sistemi büyük oranda geliştirilmiş durumdadır. Fakat yine de çeşitli ülkelerin, sesleri simgelerken kullandıkları harflerin değişik olması nedeniyle farklılıklar ortaya çıkmaktadır.

Ortak Türk Alfabesi, Türk dillerindeki asal sesler esas alınarak ve aynı kaynaktan çıkanlar sınıflandırılarak tüm harflerin gösterildiği bir sistemdir. Henüz ortak bir biçime ulaşılamamış olmasına rağmen büyük oranda şekillenmiştir.

Ḑ, ses olarak Boşnakçada, Macarcada ve Bulgarcada yer alır. Türkçede bulunmayan sert bir D harfidir. DZ olarak da seslendirilir. Slav dillerinde, ayrıca Kiril alfabesini kullanan bazı dillerde J harfinin türevi olan bir sestir. Gagavuzların da kullandığı Moldova alfabesinde resmi olmayan harfler arasındadır. Bu dillerdeki eski metinlerde birebir Noktalı D biçimiyle rastlanır. Boşnakçadaki Slav kökenli kelimelerde yer alır. Günümüzde ise genelde bu harfin arkasından gelen bir Z ile birlikte kullanılır. Örneğin Macarcadaki Bodza.

Ў Latincedeki W sesini karşılayan Kiril harfidir. Dudaklar büzülerek söylenen V harfi gibidir.

Çengel işareti, dil biliminde ve çoğu dilde kullanılan bir diyakritik işarettir. Türkçede yalnız sessiz harflerde kullanılan ve harflerin ses değerlerini değiştiren bir göstergedir.

Ukrayna alfabesi Ukrayna'nın resmî dili olan Ukraynacayı yazmak için kullanılan alfabedir. Kiril alfabesi'nin ulusal varyasyonlarından biridir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.