Rump Parlamentosu

Rump Parlamentosu, İngiliz İç Savaşı sırasında 6 Aralık 1648 günü gerçekleştirilen Pride Darbesi sonucu Uzun Parlamento'daki Oliver Cromwell karşıtı ve I. Charles'ın vatana ihanetten yargılanmasına karşı olan vekillerin tasfiye edilmesinden sonra ortaya çıkan parlamentodur.^[1]

İngiliz İç Savaşının ikinci aşamasının sona erdiği 1648 yılının Eylül ayında Uzun Parlamento'daki bazı milletvekilleri Yeni Ordu içinde yükselen radikal akımları kaygıyla izliyordu. Mağlup kralla uzlaşma zemini arayan vekiller sürekli olarak I. Charles ile temas halindeydi. Krala güven duymayan Oliver Cromwell yanlıları ise görüşmelerin kesilmesi ve krala yargı yolunun açılmasını istiyorlardı.

Yeni Ordu komuta heyeti kralın iktidarını sürdürmesine karşıydı. Thomas Fairfax ve Henry Ireton gibi üst düzey ordu komutanlarının bilgisi dahilinde Albay Thomas Pride tarafından yapılan Pride Darbesi'yle Newport Antlaşması'nın imzalanmasının önüne geçilmiş olur. Kral yanlısı 231 vekilin meclise girmesine engel olunur, 45 tanesi ise tutuklanır. Geriye kalan vekiller Rump Parlamentosunu oluşturur.

Pride Darbesi'yle tasfiye edilen Uzun Parlamento'dan geriye kalan vekillerin oluşturduğu Rump Parlamentosu, Fairfax ve Cromwell'in eğilimi doğrultusunda kralla olan tüm uzlaşma görüşmelerini 13 Aralık 1648 günü kesmiştir. Daha sonra Yeni Ordu Subaylar Konseyi kararıyla kralın Wight Adasından Windsor Sarayı'na getirtilir. Bu sayede adaletin tecelli etmesi hızlıca sağlanabilecektir. Aralık ayı ortasında da Windsor'dan Londra'ya getirilir. 4 Ocak 1649 günü Avam Kamarası kral I. Charles'ı vatana ihanetten yargılamak adına bir yüksek mahkeme kurulmasına karar verir. Karar Lordlar Kamarası'nda ve kral tarafından onaylanmadan yürürlüğe konulur. 20 Ocak günü Wesminster'da başlayan duruşmada kral I. Charles mahkemenin otoritesini sorgulasa da karar değişmez. İdam fermanı sürece dahil olan 59 yargıç tarafından imzalanır.^[2]

Kralın idamı 30 Ocak gününe ertelenir. Bu süre zarfında Avam Kamarasının olağanüstü bir yasa çıkartmasına olanak sağlanmış olur. Buna göre bundan sonra bir kişinin kendisini İngiltere veya İrlanda kralı ilan etmesi yasaklanır.^[3] Yeni kral ilan edilmesi yasaklanır, tüm iktidarın halkın iktidarının simgesi olan Avam Kamarası'nda olduğu vurgulanır. 6 ve 7 Şubat günleri tartışılan Lordlar Kamarası ve monarşi kurumunun lağvedilmesi 17 ve 19 Mart tarihlerinde yasalaşır. 14 Şubat Devlet Konseyi kurumu kurulur ve 19 Mayıs günü İngiltere bir Milletler Topluluğu olarak kamuoyuna ilan edilir.^[4] Avam Kamarası'nın iktidarına muhalefet etmek vatana ihanet suçu kapsamına alınır.

Tam sayı bilinmese de Rump Parlamentoda yaklaşık 210 vekilin bulunduğu düşünülmektedir. Bu sayı tasfiyeden önceki Uzun Parlamento'nun 470 milletvekili sayısından yaklaşık yarı yarıya düşük bir rakamdır. Rumpo Parlamentosu'na Uzun Parlamento'da olmayan 9 yeni isim de eklenmiştir. Rump vekilleri tasfiye edilen vekilleri her durumda parlamentonun birer üyesi olarak görüyor ve belirli bir vade geriye döneceklerini tahmin ediyorlardı. Uzun Parlamento'nun devamı niteliğinde olsa da Rump üyeleri yapılan devrimci değişiklikerli destekledikleri veya sivil yönetime inandıkları veya konumlarının getirdiği mali, siyasi avantajları nedeniyle bu yeni bileşimin içinde olmayı tercih ediyorlardı. Bu yüzden Rump Parlamentosu da kendi içinde aktif katılanlar ve katılmayanlar olarak ikiye ayrılmış durumdadır.^[5] Aktif katılımcıların meclis toplamının yaklaşık üçte biri olduğu dile getirilmektedir. Bu grup arasında meslekten hukukçular bulunmaktadır. İngiliz adalet sisteminde köklü değişiklikler yapmak isteyen bu kişiler arasında ünlü hukukçular Bulstrode Whitelocke, Sir Thomas Widdrington, Nicholas Lechmere ve Lisliborne Long sayılabilir. Bir diğer ekip ise siyasi ve ekonomik başlıklara yoğunlaşanlardır. Bu kişiler arasında da Jon Venn, Miles Corbet, Isaac Pennington, Thomas Atkin, Frances Allen ve Richard Salwey sayılabilir.

İngiltere Milletler Topluluğu döneminde (1649-1653) Rump Parlamentosu din, hukuk ve ekonomi alanında çok syaıda yasa geçirmiş oldu. Meclisteki çoğu vekil dindarlığa vurgu yapmak istese de Quakerlar gibi radikal oluşumlara da izin vermek niyetinde değillerdi. Meclis Püritenlerin inanç özgürlüğünü sağlamak amacıyla Anglikan Kilisesine devam zorunluluğunu kaldırmıştır.^[6] ancak örneğin Levellerlar tarafından dile getirilen çok maliyetli adli süreçlerde reform yapılması talebi reddedilmiştir. Parlamento monarşiye ait taşınmazları ve arazileri satarak gelir yaratmıştır. Monarşi yanlılarının el konan taşınmazları önemli bir gelir kalemi olmuş ancak iç savaşın yarattığı derin ayrımların kapanmasını önlemiştir.^[7]

1653 yılında Oliver Cromwell, yapılan uzlaşı gereği parlamentonun dağılma kararı almaması ve yeni anayasa çalışmalarında yol alamaması yüzünden hayal kırıklığı yaşar. 20 Nisan günü oturuma katılıp birkaç konuşmayı dinledikten sonra ayağa kalkarak milletvekillerini hiçbir şey yapmamakla suçlar, dağılmalarını isteyerek meclise askerleri çağırır. General Thomas Harrison komutasındaki birlikler emri yerine getirir.

Rump Parlamentosunun dağıtılmasından yaklaşık bir ay sonra komutanların tavsiyesi üzerine Cromwell tüm ülkedeki kiliselere bir mesaj göndererek yeni hükûmette görmek istedikleri kişileri bildirmelerini ister. 4 Temmuz günü bir araya gelen yeni meclis, Azizler Meclisi veya Barebone Parlamentosu olarak bilinir.

Oliver Cromwell 1658 yılında öldükten sonra hayattaki en büyük oğlu Richard Cromwell babası gibi Lord Protector ilan edilir. Richard üçüncü Protektora parlamentosunu göreve çağırsa da hükûmet kurulamaz. Aylarca süren iktidarsızlığa Yeni Ordu komutanları müdahale ederek Rump Parlamentosunu göreve çağırır. 6 Mayıs 1659 günü parlamento göreve başlar. Parlamento 14 Mayıs günü aralarında üst düzey komutanların da olduğu 21 üyesiyle Devlet Konseyinin kurulduğunu ilan eder. Konseyin önde gelen üyelerinden General Charles Fleetwood parlamentoda olağanüstü yetkiler istese de reddedilir. Parlamentoyla sorunlar yaşayan Fleetwood 13 ekim 1659 günü parlamentonun toplanmasını engelleyerek yeni bir 23 kişilik Güvenlik Komitesinin kurulduğunu ve ülkeyi bu komitenin yöneteceğini ilan eder. Parlamentodaki vekiller kargaşaya doğru giden siyasi gelişmeler üzerine İskoçya'da ordu komutanı olarak görev yapan General George Monck'a çağrı yaparak parlamentonun iradesini öne geçirmek adına Londra'ya gelmesi için çağrı yaparlar. Monck'un karşısına askeri bir güçle çıkmak isteyen Fleetwood'un birlikleri kararlı Monck karşısında daha silah atılmadan dağılır. Londra'ya dönen Fleetwood parlamentonun toplanmaya çağrılmasını talep etmek durumunda kalır. Emeklilikten çıkarak Monck'dan yana görüş belirten Thomas Fairfax'ın tutumu sonucu ordudaki çatlak sesler kesilir. Pride Darbesiyle tasfiye edilmiş olan vekiller davet edilir. Yeniden oluşturulan Uzun Parlamento 16 Mart 1660 günü toplanır ve sonrasında II. Charles'ı tahta davet edecek olan Konvansiyon Parlamentosunun hukuki altyapısını oluşturur. Böylece Restorasyon adı verilen dönem başlamış olur.