Rum Suresi

Rum Suresi
سورة الرّوم
	Rum Suresi okunuşu
Sınıfı	Mekki
İsmin anlamı	Romalılar (Rum orduları)
Geliş zamanı	Mekke Dönemi
Sayısal bilgiler
Sure numarası	30
Ayet sayısı	60
Kelime sayısı	818
Harf sayısı	3388

Başlığın diğer anlamları için, bakınız Rum (anlam ayrımı)

Rum Suresi (Arapça: سورة الروم), Kur'an'ın 30. suresidir.^[1] Sure, 60 ayetten oluşur.^[2]

Sure, adını ikinci ayette geçen, Doğu Roma İmparatorluğu ve Roma yurttaşı kişileri tanımlamak için kullanılan ''er-Rum'' kelimesinden almıştır.^[3] Surede Doğu Roma ve Sasani imparatorluklarının Orta Doğu'daki çatışmaları, kıyametin hâlleri, Allah'ın kudretine ve birliğine işaret eden meseleler ve Kureyş kabilesinin İslam'a karşı olumsuz tutumu gibi konulara değinilmiştir.

Bizanslılar ve Sasaniler

Müslümanlar için bu sure, ilk beş ayetinde Bizanslılar ve İran'daki Sasanilerin o dönemdeki savaşlarına değindiği için ve geleceğe dair haber verdiği için büyük önem arz etmektedir.

1: Elif Lâm Mîm.
2-5: Rumlar, yakın bir yerde (yeryüzünün en alçak yerinde) yenilgiye uğradılar. Fakat onlar, bu yenilgilerinden sonra birkaç yıl içinde (3 ilâ 9 yıl içinde) galip gelecekler. Bundan önce de sonra da emir Allah'ındır. O gün Allah'ın (Rumlara) zafer vermesiyle müminler sevinecektir. Allah, dilediğine yardım eder. O, mutlak güç sahibidir, çok merhametlidir.^[4]

Muhammed'in İslam dinine çağrı yapmaya başladığı sıralarda, o dönemin en güçlü ve en büyük iki devleti olan Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu ve Sasani İmparatorluğu, çoğunlukla Orta Doğu'da olmak üzere birbirleriyle savaş hâlindeydiler. Zerdüştlük inancına sahip olan, ateşe tapan ve Mekkeli paganların inançlarına yakın olan Sasaniler, savaşın ilk başlarında Hristiyan (ehl-i kitap) olan, yani Müslümanlar gibi tek bir Tanrı'ya inanan Bizanslıları mağlup etmişlerdi.^[5]

İslam kaynaklarına göre, kendileri gibi putperest olan Sasanilerin bu zaferine sevinen Mekkeli müşrikler, Müslümanların ilahlarının putperestlere kaybettiğini, kendilerinin de Müslümanlara karşı galip geleceğini söyleyip alay etmişlerdi. İlk beş ayet de, bu olaya ve daha sonra Bizanslıların Sasanilere karşı zafer kazanacağına işaret etmektedir.

Daha sonraki yıllarda, Bizans ordusu Sasanilere karşı art arda zaferler kazandı, işgal edilen topraklarını geri aldı, 627 yılı sonunda Sasanilerin ana ordusunu Ninova'da kesin yenilgiye uğrattı ve İmparator Herakleios, Sasani kenti Dastagird'e girmeyi başardı. Kısa süre sonra da Sasani hükümdarı II. Hüsrev, tahtından indirilip öldürüldü.^[6] Yaşanan tüm bu olaylar üzerine Müslümanlar, Bizanslıların putperest Sasanilere karşı galip geldiğini duyduklarında, hem kendi kutsal kitaplarının verdiği bu haberin gerçekleşmesinin, hem ehl-i kitap komşuları olan Bizans'ın zaferinin, hem de kendi yaşadıkları başka başarıların sevincini yaşadılar.^[4]^[7]

Olayların gelişimi

602 yılında gerçekleşen bir tahtı ele geçirme hadisesi dolayısıyla Sasani İmparatoru (Kisra) II. Hüsrev, Bizans İmparatoru Phocas'a, dostu olan İmparator Mauricius'u öldürüp tahtını gasp ettiği için savaş açar. Art arda gelen zaferlerle Phocas'ın 610'daki ölümüne rağmen II. Hüsrev, başa geçen Herakleios ile de savaşı devam ettirir. 613'te Antakya ve Şam, 614 yılında da Kudüs düşer ve 90.000 Hristiyan öldürülür. 615'te gelen saldırılarda Bizanslılar, ağır bir yenilgiyle Ürdün, Suriye ve Filistin'i Sasanilere terk eder. 618 yılına gelindiğinde ise Mısır, Sasani ordusu tarafından zaptedilir.

O dönemde pagan Arapların baskı ve ekonomik ambargosu altında bulunan Müslümanlar, ehl-i kitap olarak gördükleri Doğu Roma'ya karşı Sasanilerin kazandığı savaştan dolayı psikolojik sıkıntıya girmiş ve ayette geçen "Birkaç sene içinde Rumlar galip gelecek, Müslümanlar da sevinecek" haberi, paganlar tarafından alayla karşılanmıştır. Aynı yıllarda da Mekkeli paganların baskısından bunalan Müslümanların bir kısmı, Hristiyan inanışının hüküm sürdüğü Habeş Krallığı'na hicret etmişlerdir.

Devam eden savaşlarda Rumlar (Bizanslılar), topraklarını kaybetmeye devam eder. 617'de Zerdüşt Sasaniler, Konstantinopolis'in karşısındaki Kalkedon'a kadar ulaşır. İmparator Herakleios, "bütün şartları kabul etmek üzere bir barış yapmaya hazır olduğunu bildiren bir elçi gönderir"; ancak buna rağmen II. Hüsrev teklife aşağılama dolu bir cevap vererek reddeder.^[8]^[9]

Daha sonraki yıllarda Herakleios'un Perslere vurduğu başarılı saldırılar, Müslümanlar arasında sevinçle karşılanır. Herakleios'un 622'den 626'ya kadar olan İran topraklarındaki seferleri, Persleri savunmaya zorlayarak kuvvetlerinin tekrar hareket kazanmasına neden oldu.

Rivayete göre bu sıralarda sahabelerden Ebû Bekir, Mekkeli paganlardan biri olan Übey bin Halef ile bu olay üzerine 100 develiğine bahse girer. Ancak Übey bin Halef, 625 yılındaki Uhud Muharebesi'nde Muhammed'in mızrağından aldığı bir yarayla ölür. Bunun sonucu olarak Ebu Bekir, 100 deveyi daha sonra Übey'in varislerinden alır.^[10]

Avarlar ve Slavlar ile ittifak yapan Sasaniler, 626'da Konstantinopolis'i almak için nihai bir girişimde bulunur, ancak orada yenilirler.^[6] 627'de Herakleios, Ninova Muharebesi ile Sasanilerin ana ordusunu ağır bir yenilgiye uğratır ve Perslerin ana topraklarını işgal edip onları barış istemeye zorlar. Kısa süre sonra da II. Hüsrev ölür ve böylelikle 26 yıl süren Bizans-Sasani Savaşı da sona erer.

Bizans'ın zaferi ve Müslümanlar

Müslümanlar arasında, Kur'an'ın bu ayetinin gerçekleşmesinin Bedir Muharebesi (624) veya Hudeybiye Antlaşması'na (628) tesadüf ettiğine ilişkin görüşler izah edenler olmuştur. Muhammed, Hudeybiye Antlaşması'ndan hemen sonra dünyanın o dönemki çeşitli devlet başkanlarına İslam'a davet mektupları göndermişti. Bizans İmparatoru Herakleios'a yolladığı elçi Dihye bin Halife, mektubu İmparator'a Suriye'de verirken o burada zaferini kutlamaktaydı. Bu nedenle birçokları, zaferin o sıralarda kazanıldığını sandı. Oysa Herakleios zaferi çoktan kazanmış ve onu kutlamak için Suriye'ye gelmişti.^[4]^[11]

Mucize olduğu söylenmesi

Suredeki bu durum, bazı yorumcular tarafından Kur'an'ın gelecekten haber verme ile ilgili bir mucizesi ve gerçekten Allah'ın kitabı olduğuna bir delil olarak değerlendirilmiştir.^[12]^[13]^[14]

Surenin 3. ayetinde savaşın gerçekleştiği bölgeyi anlatmak için ednal arz ifadesi kullanılmıştır. Bazı çevirmenler, bu ifadeyi ''yeryüzünün en yakın yerinde'' şeklinde çevirmişlerdir. Bu ifade, aynı zamanda Arapçada ''yeryüzünün en alçak yerinde'' anlamına da gelmektedir ve bazı çevirmenler de bu şekilde çevirmişlerdir. Ayrıca 4. ayette savaşın gerçekleşeceği zamanı belirlemek için kullanılan ve "birkaç yıl içinde" şeklinde çevrilen bıd' ifadesi, Arap dilinde 10 sayısını aşmayan azlığı ve daha çok 3-9 arasındaki sayıları ifade etmek üzere kullanılır.^[4]

Prof. Dr. Caner Taslaman, 3. ayetten yola çıkarak savaşın mesafe olarak yakınlığının izafi bir kavram olduğunu, bu yüzden ''yeryüzünün en alçak yeri'' ifadesinin daha uygun gözüktüğünü ve ''yeryüzünün en alçak yeri'' ifadesiyle ne kastedildiğini anlamayan tefsircilerin genellikle bir önceki anlamı tercih ettiğini söylemektedir. Caner Taslaman, Dünya’nın kıtaları içinde en alçak noktasının, deniz seviyesinden yaklaşık 430 metre kadar aşağıda olan Lut Gölü olduğunu ve Sasanilerin Bizans'ı mağlup ettiği savaşın da Lut Gölü civarında meydana geldiğini birçok tarihi kaynağın yazdığını söyleyerek bu duruma dikkat çekmektedir.^[15]^[16]^[17]

Galeri

611'de basılmış olan Sasani hükümdarı II. Hüsrev'in altın dinarı
610-613 arasında basılmış olan, Bizans İmparatoru Herakleios'u tasvir eden sikke
Son Roma-Pers savaşının arifesinde Sasani İmparatorluğu'nun sınırları
Sasanilerin 626'daki Konstantinopolis Kuşatması

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ "RÛM SÛRESİ - TDV İslâm Ansiklopedisi". web.archive.org. 30 Haziran 2019. 30 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2022.
^ "Rûm Suresi Türkçe Meali | Kur'an-ı Kerim". web.archive.org. 28 Haziran 2019. 28 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2022.
^ "Rûm Suresi Tefsiri - Diyanet İşleri Başkanlığı". web.archive.org. 30 Haziran 2019. 30 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2022.
^ ^a ^b ^c ^d "Rûm Suresi 2-6. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri Başkanlığı". kuran.diyanet.gov.tr. 26 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022.
^ "Bizans-Sasani Savaşı ve Müslümanların Yükselişi (MS 602-628)". web.archive.org. Nereye. 25 Ocak 2022. 26 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2022.
^ ^a ^b Norwich, John Julius (1997). A Short History of Byzantium (İngilizce). Vintage Books. ISBN 978-0-679-77269-9. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022.
^ Kur'an-ı Kerim Meali, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2006.
^ Kaegi, Walter (27 Mart 2003). Heraclius, Emperor of Byzantium (İngilizce). Cambridge University Press. s. 84. ISBN 978-0-521-81459-1. 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2022.
^ Kaegi, Walter (27 Mart 2003). Heraclius, Emperor of Byzantium (İngilizce). Cambridge University Press. s. 85. ISBN 978-0-521-81459-1. 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2022.
^ "Hz. Ebû Bekir'in Ubey bin Halef ile Bahse Girmesi". Sorularla İslamiyet. 7 Nisan 2010. 15 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2022.
^ Elmalılı, VI, 3799
^ Abdel Haleem, (2004). The Qurʼan. Oxford: Oxford University Press, s. 257.
^ Geisler, Norman L. (Ağustos 2022). Answering Islam: The Crescent in Light of the Cross (İngilizce). Baker Books. s. 107. ISBN 978-0-8010-6430-2. 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2022.
^ Shanker, Uday (1992). Internal Unity of All Religions (İngilizce). Enkay Publishers. s. 129. ISBN 978-81-85148-44-1. 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2022.
^ Taslaman, Caner (Eylül 2020). Neden Müslümanım? (Bölüm 5: Romalıların Galibiyeti) (PDF). İstanbul Yayınevi. ss. 122-127. ISBN 978-605-06164-3-9. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Mayıs 2022.
^ "Long-Term Changes in the Dead Sea". isramar.ocean.org.il. 8 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2022.
^ Gaffey, Conor (27 Şubat 2015). "Israel and Jordan Sign 'Historic' $900 Million Deal to Save the Dead Sea". Newsweek (İngilizce). 28 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2022.