İçeriğe atla

Ruhi el-Halidi Bey

Ruhi el-Halidi
Meclis-i Mebûsan
3. ve 4. Dönem Mebusu
Görev süresi
17 Aralık 1908 - 5 Ağustos 1912
Seçim bölgesi1908 – Kudüs
1912 – Kudüs
Kişisel bilgiler
Doğum 1864
Ölüm 1913

Ruhi el-Halidi (1864-1913) (Arapça: روحي الخالدي) yirminci yüzyılın başında Osmanlı İmparatorluğu'nda yazar, öğretmen, aktivist ve siyasetçidir. 1899'dan 1906'ye kadar Kudüs belediye başkanı olan Yusuf Ziya el-Halidi'nin yeğenidir.[1] 1908 Jön Türk Devrimi sonrasında yapılan seçimlerde yeni Meclis-i Mebûsan'a Kudüs temsilcisi olarak seçilen üç mebustan biridir ve daha sonra 1911 yılında meclis başkanvekili olmuştur.[2]

Hayatı

Ruhi el-Halidi'nin doğduğu aile, Kudüs'te çok önde gelen Filistinli bir ailedir. Aile hala Kudüs'ün Eski Şehri'ndeki Halidi Kütüphanesini işletmektedir. Kütüphane ilk kurulduğunda Halidi, kütüphanenin daha geniş halk için erişilebilir olmasını sağlamakta destek vermiştir. Fransız yazarlara olan ilgisi, Montesquieu ve Victor Hugo tarafından yazılan koleksiyonun edebiyat bölümüne katkıda bulundu.

Halidi Paris'te İslami bilimler ve felsefe okudu, Paris Sorbonne Üniversitesi'nde öğretim görevlisiydi, Paris'teki Yabancı Diller Enstitüsü'nde bilgin ve öğretmendi ve 1898'den 1908'e kadar Fransa'nın Bordeaux kentinde Osmanlı İmparatorluğu'nun Baş Hukuk Müşaviri olarak atandı.

Ruhi, Yidiş piyeslerine katılarak, kısaca Kudüs'teki Alliance İsrail Okulu'nda eğitim alarak ve ayrıca İbranice metinlere hakim olarak hareketi daha iyi anlamak için samimi bir çaba sarf etmesine rağmen, Siyonizm'in ilk aşamalarının yüksek profilli bir eleştirmeniydi.[3] Modern İbranice öğrenen ilk Filistinlilerden biriydi ve arkasında çok sayıda İbranice-Arapça aynı kökenli sözcükleri ve diğer temel kelimeleri çevirdiği bir çalışma kitabı bıraktı.[4]

O da Siyonist yerleşimleri ziyaret etti ve onlar hakkında "Siyonizm ve Siyonist Sorunu" başlıklı yayınlanmamış kitabında kapsamlı yazdı. "Milliyetçi bir hareket hakkında yazmanın bile siyasi yansımaları" korkusuyla kitap yazımını gizli tuttu.[5] Kitap, onun İbranice İncil okumasına ve Siyonist yerleşimcilerle karşılaşmalarına dayanan geniş kapsamlı bir analizdi. Bu ziyaretler, Siyonist harekete karşı bir dava oluşturma girişimiydi. Halidi, Yahudilerin Filistin'e göçünü kısıtlamak istedi ve Yahudilere toprak satışına karşı çıktı. Duyguları, Siyonistlerin özel bir sosyal ve politik sistemle kendi devletlerini yaratmak istedikleri korkusuna dayanıyordu. Siyonistlerin artık ikinci sınıf vatandaş veya yabancı olmayacakları bir ulus yaratmaya çalıştıklarını anlamıştı, ancak amaçlarının Osmanlı İmparatorluğu ve onun içindeki tüm halklara zarar vereceğini hissetti. Halidi, Siyonistler ve Siyonist olmayanlar tarafından, yalnızca kayıt dışı Yahudi göçmenlerin değil, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu'nun doğal vatandaşları olan Yahudilerin de toprak satın almasını yasadışı hale getirmek istediği için eleştirildi.

Siyonist Lider Jacobus Kann, Siyonist hareket adına bir Yahudi ordusunun kurulması çağrısında bulunan bir kitap yayınladığında, Halidi, Siyonist hareketin militan tarafına dikkat çekmek için kitabı Fransızcaya tercüme ettirdi ve diğer Filistinli milliyetçilere dağıttı. Ayrıca dilekçeler imzalayarak valilik ve padişah makamlarında Yahudi göçüne daha güçlü kısıtlamalar getirilmesi için lobi yapılmasına yardımcı oldu.

Halidi, kaderini Osmanlı İmparatorluğu'na sıkı sıkıya bağlı olarak gördü ve bir Arap Milliyetçisi değildi. Jön Türkler ile bağları vardı ve hatta siyasi manifestolarının ilk kopyalarından birini yazdı.

1912’de Meclis-i Mebûsan feshedilince Kudüs’e gittiyse de fazla kalmayıp İstanbul’a döndü. İttihat ve Terakkî’nin bir üyesi olan Halidi çok geçmeden tifoya yakalanarak 6 Ağustos 1913 günü öldü ve İstanbul’da defnedildi.[6] Ailesinin bazı üyeleri, inancından dolayı zehirlendiğine inanıyordu. Bitmemiş kitabı hiçbir zaman yayınlanmadı ve ağabeyi tarafından miras alındı. Ömrünün sonlarına doğru, Siyonistlerin Filistin'e karşı oluşturduğu tehdidi tanımadığı için Osmanlı hükûmetine duyduğu öfkeyi dile getirmiştir.

Kaynakça

  1. ^ Kasmieh, Khairieh. "Ruhi al-Khalidi, 1864-1913: A Symbol of the Cultural Movement in Palestine Towards the End of Ottoman Rule", 1992
  2. ^ Palestinian Academic Society for the Study of International Affairs
  3. ^ Beška, Emanuel. "The Anti-Zionist Attitudes and Activities of Ruhi al-Khalidi". In GAŽÁKOVÁ, Zuzana, DROBNÝ, Jaroslav (Eds.) Arabic and Islamic Studies in Honour of Ján Pauliny. Bratislava: Univerzita Komenského v Bratislave, 2016, pp. 181–203. (İngilizce). 
  4. ^ Zachary Foster, "The Untold Story of Palestinians Who Learned Hebrew, 'Palestine Studies Blog,' 28 October 2015. 29 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (
  5. ^ Marcus, Amy Docker "Jerusalem 1913", 2007
  6. ^ Bulut, Ali (2016). "HÂLİDÎ, Rûhî". TDV İslâm Ansiklopedisi. EK–1 (gözden geçirilmiş 2. bas.). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 517-519. 18 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kudüs</span> Orta Doğuda yer alan bir şehir

Kudüs veya Yeruşalim, Orta Doğu'nun Kenan bölgesinde, Akdeniz ile Lut Gölü arasındaki Yehuda Dağları'ndaki bir plato üzerine kurulmuş eski bir şehirdir. Üç büyük İbrahimî din olan Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam için kutsal sayılan bir şehirdir. İsrail, başkentinin Kudüs olduğunu ilan etmiştir. Birleşmiş Milletler, bu kararı tanımadığını açıklamıştır. Aynı şekilde Filistin de tıpkı İsrail gibi kendi başkentinin Kudüs olduğunu ilan etmiştir. Günümüzde İsrail ve Filistin Kudüs'ü başkent olarak kabul eder fakat Uluslararası alanda bu kararlar tanınmamaktadır. Çoğu ülke İsrail'deki diplomatik misyonlarını ve Büyükelçiliklerini Tel Aviv'de bulundururken, Filistin'deki diplomatik misyonlar ve Büyükelçilikler ise Ramallah, Gazze Şehri, Kahire ve Şam gibi çeşitli yerlerde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Siyonizm</span> Yahudilerin ana vatanına dönüş projesi

Siyonizm, tarihî İsrail Toprakları olarak tanımlanan topraklarda bir Yahudi devletinin asırlar sonra yeniden kurulmasını destekleyen, savunan ve Yahudi milliyetçiliğini temel alan ideolojik fikir hareketidir. Modern Siyonizm, 19. yüzyılın sonlarında Orta ve Doğu Avrupa'da ulusal bir canlanma hareketi olarak hem şiddetlenen antisemitizm dalgalarına tepki olarak hem de "Yahudi Aydınlanması" olarak da bilinen Haskala'ya bir cevap olarak ortaya çıktı. Kuruluşundan çok kısa bir süre sonra varlıklı Yahudi soyluların ilgisini çeken hareket, Osmanlı İmparatorluğu'nun kontrol ettiği Filistin'de sürdürülebilir bir Yahudi devletini, 1900 yıl sonra tekrar yaratmayı amaçlıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Arap-İsrail savaşları</span> Arap ülkeleri ve İsrail Devleti arasındaki savaşlar

Arap-İsrail savaşları, Arap Birliği ülkeleri ve İsrail arasındaki politik gerilim ve askeri savaşlar dizisidir. Modern Arap-İsrail savaşlarının kökenleri, 19. yüzyıl sonlarına doğru ortaya çıkan Siyonizm ve Arap milliyetçiliğine dayanır. Yahudiler tarafından tarihi anavatan olarak adlandırılan toprakları, Pan-Arap hareketi, Filistinli Araplara ait olarak görür ve Pan-İslamist bağlamda ise, bu toprakların, Müslümanlara ait olduğuna inanılır. Filistinli Yahudiler ve Araplar arasındaki savaş; 20. yüzyılın başlarındaki Nebi Musa ayaklanması (1920), Jaffa ayaklanması, 1929 yılında Filistin ayaklanması ve 1947 yılında büyük bir sivil savaşa dönüşen ve 1948 yılında İsrail Devleti'nin kurulmasıyla bütün Arap Ligi ülkelerine sıçrayan Arap başkaldırışıyla ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Theodor Herzl</span> Yahudi gazeteci ve politik aktivist

Theodor Herzl veya sünnetinden sonra aldığı ismi ve soyismi ile Binyamin Ze'ev, Modern Siyonizm'in kurucu babası olan Avusturya-Macaristan vatandaşı Yahudi gazeteci, oyun yazarı, yazar ve politik aktivistti. Dünya Siyonist Örgütü'nü kurmuş ve bir Yahudi devleti kurma amacıyla Yahudilerin, Filistin'e göç etmeleri gerektiği fikrini savunmuştur. İsrail'in kuruluşundan 44 yıl önce yaşamını yitirmiş olmasına rağmen İsrail Devleti'nin kurucu babası olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Balfour Deklarasyonu (1917)</span> Arthur Balfour tarafından kaleme alınan ve 1917 yılında İngiliz hükûmeti tarafından yayımlanan, o zamanlar Osmanlı toprağı olan Filistinde "Yahudi halkı için ulusal bir yurt" kurulmasını destekleyen bildiri

Balfour Deklarasyonu, Lloyd George'un başbakanlığındaki Britanyalı savaş kabinesinde dışişleri bakanı olan Arthur Balfour'un girişimiyle başlatılan ve sonuçta Filistin'de bir Yahudi devletinin -İsrail- kurulmasıyla sonuçlanan girişimdir. 1917 yılındaki bu deklarasyon, ilk Balfour Deklarasyonudur. Balfour'un girişimiyle 1926 yılında, Britanya sömürgeleri hususunda ikinci bir Balfour Deklarasyonu yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İsrail</span> Batı Asyada bulunan bir ülke

İsrail, resmî adıyla İsrail Devleti (İbranice: מְדִינַת יִשְׂרָאֵל‎,

<span class="mw-page-title-main">Irgun</span>

Irgun, 1931-1948 arasında Filistin Mandası'nda faaliyet gösteren siyonist bir milis örgütüdür. Eski ve büyük Yahudi paramiliter örgüt Haganah'ın bir koluydu. Grup Haganah'tan ayrıldıktan sonra Haganah Bet veya alternatif olarak haHaganah haLeumit ya da Hama'amad olarak tanınmaya başlandı. Irgun üyeleri, 1948 Arap-İsrail savaşının başlangıcında İsrail Silahlı Kuvvetleri'ne dahil edildi. Irgun ayrıca İbranice harflerin bir kısaltması veya IZL kısaltması Etzel olarak da bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Filistin</span> Vikimedya anlam ayrımı sayfası

Filistin, sıklıkla şu tanımları ifade eder:

<span class="mw-page-title-main">Emin el-Hüseynî</span> Filistinli Müslüman lider

Muhammed Emin el-Hüseyni, Filistinli bir Arap milliyetçisi ve Filistin Mandası'nda Müslüman liderdi. 1921-1948 yılları arasında Kudüs başmüftüsü olarak görev yapmış ve Arap Yüksek Komitesi'nin kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">İzak Ben-Zvi</span> 2. İsrail Cumhurbaşkanı

İzak Ben-Zvi, İsrail Devleti'nin 2. Başkanı.

Hillel Cohen (d.1961) Filistin/İsrail konusunda Yahudi-Arap ilişkileri üzerine çalışmalar yapan İsrailli bir akademisyendir. Cohen,halen Kudüs İbrani Üniversitesi the Harry S. Truman Institute for the Advancement of Peace adlı enstitüde araştırmacı olarak görev yapıyor ve aynı üniversitede ders veriyor.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Kudüs</span> Kudüsün doğusu

Doğu Kudüs veya Doğu Yeruşalim ,1948 Arap-İsrail Savaşı'nda Ürdün'ün ve 1967'deki Altı Gün Savaşı'nda İsrail'in eline geçen Kudüs'ün doğusudur. İçinde, Eski Şehri ve Yahudilik, İslam ve Hristiyanlıkta kutsal yerler olan Tapınak Dağı, Ağlama Duvarı, Mescid-i Aksa, Kutsal Kabir Kilisesi gibi yerleri barındırır. "Doğu Kudüs" terimi, bazen 1949'dan 1967'ye kadar Ürdün'ün hakimiyeti altında olan fakat 1967'den sonra İsrail hakimiyeti altında Batı Kudüs ile birlikte tek bir belediye altında birleştirilen 70 km²'lik alanı bazen de 1967 öncesi bir Ürdün belediyesi olan 6.4 km²'lik alanı tasvir eder. Filistin Devleti, Doğu Kudüs'ü başkent yapmak istemektedir fakat Kudüs tamamen İsrail'in kontrolünde olduğu için şu andaki fiili başkenti Ramallah'tır. İsrail ise 30 Temmuz 1980'de Kudüs Yasası ile Batı Kudüs ve Doğu Kudüs olmak üzere Kudüs'ün tamamını ebedi başkent ilan etmiştir.

Filistin Yahudileri, tarihin herhangi bir anında Filistin'de yaşamış Yahudilere denir. İsrail devleti kurulmadan önce Filistin Yahudilerine "Yahudi cemaati" anlamına gelen Yişuv denmekteydi. 1881'de Yahudilerin Filistin'e olan göçleri başlamadan önce bölgede yaşayan Yahudilere "Eski Yişuv", 1881'den sonra göç edenlere "Yeni Yişuv" denmeye başlandı. Modern İsrail devleti 1948'de kurulduktan sonra, Filistinli Yahudiler İsrail vatandaşı olduğundan, "Filistinli Yahudi" terimi kullanılmamaya başlandı.

Filistin'de İslam, Filistin nüfusunun çoğunluğunun dinidir. Batı Şeria nüfusunun % 85'ini Müslümanlar oluşturur, geri kalanını da, İsrail yerleşimcilere aittir.Gazze Şeridi nüfusunun % 99 Müslümandır. Filistinli Müslümanlar genellikle Sünni İslam'ın bir kolu olan Şafidirler.

İşçi Siyonizmi ya da Sosyalist Siyonizm, Siyonist hareketin solcu kanadıdır. Yıllar boyunca, Siyonistler ve Siyonist kuruluşlar arasında en kayda değer eğilim olmuştur. Harekete mensup gruplar, kendilerini, Doğu ve Orta Avrupa’daki Yahudi işçi hareketlerinin Siyonist dilimi olarak gördüler ve birçok ülkede çok sayıda Yahudi üyeye sahip yerel birimler kurdular. Theodor Herzl tarafından kurulan ve Haim Wiezmann tarafından desteklenen Politik Siyonizm’in tersine, İşçi Siyonizmi, bir Yahudi devletinin, İngiltere, Almanya ve ya Osmanlı İmparatorluğu gibi büyük devletlere yanaşıp yardım isteyerek basit bir şekilde kurulamayacağına inanıyordu. Aksine, İşçi Siyonistler, bir Yahudi devletinin ancak Yahudi işçi sınıfının gayretleriyle, İsrail topraklarına yerleşerek ve çalışarak kurulacağına inandılar. Yahudiler, kibbutz ve moşavlar ile ilerici bir Yahudi toplumu ve şehirli Yahudi proletaryasını kurmalıydılar.

<span class="mw-page-title-main">1936-39 Arap ayaklanmaları</span> 01

1936-39 Arap ayaklanmaları veya Büyük ayaklanma, Filistin Mandası'ndaki Filistinli Arapların İngilizlerin manda idaresine karşı Arap bağımsızlığı ve açık uçlu Yahudi göç ve toprak alımları yoluyla Yahudi ülkesi oluşturulması politikalarının sona ermesi hedefiyle gerçekleşmiş geniş ölçekli ayaklanmalardır.

<span class="mw-page-title-main">Arap Kongresi (1913)</span> Osmanlı İmparatorluğu altında yaşayan Arap halkı için daha fazla özerkliği görüşmek üzere Pariste düzenlenen kongre

Arap Kongresi (1913) Paris'te, 184 Boulevard Saint-Germain'de bulunan Fransız Coğrafya Kurumunun bir salonunda, 18-23 Haziran tarihlerinde, Osmanlı İmparatorluğu altında yaşayan Arap halkı için daha fazla özerkliği görüşmek üzere bir araya gelinmiştir. Ayrıca 25 resmi Arap Milliyetçi delegesi tarafından kurulan Arap Ulusal Kongresi, istenen reformları tartışmak ve bazı Osmanlı politikalarından memnuniyetsizliklerini ifade etmek için toplanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu'nda belirsizlik ve değişim zamanında gerçekleşti: I. Dünya Savaşı'na giden yıllarda, İmparatorluk içinde Jön Türkler tarafından bir devrim (1908) ve bir darbe (1913) ile İtalya ve Balkan devletlerine karşı iki savaş yaşandı. Araplar, sönmekte olan imparatorluk altında daha fazla hak için talepte bulunuyor ve Arap milliyetçiliğinin ilk parıltıları ortaya çıkıyordu. Büyük Suriye, Filistin, İstanbul ve Mısır'da bir dizi muhalif ve reform odaklı grup kuruldu. Siyonizm etkisi altında Filistin'e Yahudi göçü artıyor ve İngiltere ve Fransa bölgeye ilgi gösteriyor, etki alanları için rekabet ediyorlardı.

<span class="mw-page-title-main">Halidazade Yusuf Ziya Efendi</span> Osmanlı siyasetçi

Yusuf Ziya el-Halidi Arapça: يوسف ضياء الخالدي ya da Halidazade Yusuf Ziya Efendi (1842-1906), Arap asıllı Osmanlı ilim ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Post-Siyonizm</span>

Post-Siyonizm, bazı İsrailliler, diaspora Yahudileri ve diğerlerinin, özellikle akademide, Siyonizm'in 1948'de modern İsrail Devleti'nin kurulmasıyla ideolojik misyonunu yerine getirdiği ve bu nedenle Siyonist ideolojinin sonuna gelindiği yönündeki görüşlerini ifade eder. Sağcı Yahudiler bu terimi aynı zamanda 1993 ve 1995 Oslo Anlaşmaları ışığında İsrail siyasetinin sol kanadına atıfta bulunmak için de kullanmaktadır.

Filistinlilik, zaman zaman Filistin halkının Filistin milliyetçiliği/ulusal siyasi hareketi'ni ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Edward Said'in çalışmalarında ve Hıristiyan Siyonizm'e karşı çıkan ve Siyonizm'e ve İsrail'in var olma hakkına meydan okuyan belirli bir teoloji damarını tanımlamak için kullanılmasıyla yaygınlık kazanmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.