İçeriğe atla

Ruşen Bey Efendizade

Rövşen Bey Efendizade
Genel bilgiler
Doğum12 Ocak 1885
Şeki, Yelizavetpol Guberniyası, Rus İmparatorluğu
AlanıÖğretmen, Eğitimci

Rövşen Bey Efendizade veya Rövşen Bey Efendiyev (12 Ocak 1885, Nuha, Nuha Bölgesi, Yelizavetpol Guberniyası, Rus İmparatorluğu - bilinmiyor) - Azerbaycanlı eğitim adamı, öğretmen. Hacıbeyli kardeşlerin opera-operet sanatçılarından oluşan topluluğunun müdürü (genel müdür).[1][2]

Hayatı

Rövşen Bey Efendizade'in dedesi Muhammed Efendi, devrinin ünlü din adamlarındandı. Şeki'deki "Muhammed Efendi Piri" türbesi mezarının bulunduğu yerdir. Muhammed Efendi'nin oğlu Mustafa Efendi'nin türbesi Yukarıbaş'ın birinci semtindeki Came Camii'ndedir. Mustafa Efendi'nin 12 oğlu ve 2 kızı olduğu söyleniyor.[3]

Mir Rövşen Bey Mustafa Oğlu Efendizade, 12 Ocak 1885 Şeki şehrinde doğdu. İlk eğitimine Şeki'de "Müslüman-Rus ilkokulu"nda (daha çok "Rus-Tatar okulu" olarak anılır) başladı ve 1896'da Şeki Rüşdiyye'ye girdi. Bu okuldan mükemmel notlarla mezun olduktan sonra 1901 yılında Bakü Endüstri Mektebi'ne girdi ve orada iki yıl eğitim gördü.[1][2]

1904 yılında Rövşen Bey, Şeki ilkokulunda öğretmenliğe başladı. Burada hem öğretmen hem de bekçi olarak çalıştı. 1905 yılında Rusya'da devrim gerçekleştiğinde, Azerbaycan dahil imparatorluğun her yerinde sosyal ortam son derece gergin hale geldi ve burada ulusal çatışmalar yoğunlaştı. Bu dönemde özellikle milli fikirli genç aydınlar öne atılıp göğüslerini öne çıkardılar. Bunlardan biri Rövşen Bey'di. Ulusal ve kamusal işlerle ciddi şekilde meşgul olduğundan, Gence'nin askeri valisi (genel vali) onun Kafkasya'dan sürgün edilmesini emreder. "Övragi-nefise (jurnal)"ya göre Şeyhülislam Pişnamazzade (1853–1938) ve Alakber bey Rafibeyov (1839–1919) gibi dönemin en saygın adamları bu kararı iptal etmeye çalıştılar ve onu sürgünden kurtarmayı başardılar. Tehcir kararı iptal edilmesine rağmen Rövşen Bey'in artık Şeki'de yaşamasına izin verilmedi. Bu nedenle Gazah ilçesinde bir yıl öğretmen olarak çalıştı.[1][2]

1906'dan beri Şeki'deki modern okul cemaatin kontrolü altında geçmiştir. Mir Rövşen Bey yeniden Rus dili öğretmeni olarak çalıştı. Gilahlı mahallesi aydınlarından Mehammadali Halifezade'nin "Taze Hayat" gazetesindeki yazılarından:[4]


1908 yılında Tiflis'te öğretmen olarak göreve başladı. Burada da öğretmen Rövşen Bey Efendizade milli meselelerde ön plandaydı; hayır işlerinde, tiyatro topluluklarında ve diğer konularda aktifti. Celil Memmedguluzadee ve Cihangir bey Gayibov'un girişimiyle 1911 yılında kurulan "Tiflis Drama Cemiyeti"nin tüzüğünde, cemiyetin yönetim kurulunun sekiz üyesi (Nadir bey Gayibov, Eynali bey Sultanov, Yusif bey Tahirov, Mir Rovşan bey) yer almaktadır. Efendizade ve Alimirza bey Nerimanov) Rovşan bey Efendizade de oradaydı.[5]

1915 yılında Alimerdan Bey Topçubaşov ve Mehmed Emin Resulzade ile birlikte Gürcü şair Akaki Tsereteli'nin cenazesine katılarak bir konuşma yaptı. "Teatri da tskhovreba" dergisi fotoğrafını yayınladı ve onun hakkında yazmıştır:


R. Efendizade, Birinci Dünya Savaşı'nın acı sonuçlarından biri olarak Tiflis'e getirilen Türk esirleri ve subayların hayatlarını kolaylaştırmak için yorulmadan çalıştı. Ateşli bir Türk milliyetçisi ve yurtsever olan bu adam, terkedilmiş Türk çocuklarını Hristiyan evlerinden toplamak amacıyla Tiflis'te kurulan Daruleytam'ın (Yetimhane) kurulmasında yakından rol aldı. Bu zor dönemde "Mülteciler Baş Avukatı" Hüsrev Bey Sultanov'un (1879-1941) tavsiyesi üzerine Karakilise ve Kars'tan Erivan ve Gümrü'ye kadar tüm cepheleri dolaştı, şehirleri, kasabaları, köyleri dolaştı, kışlakları ve Hristiyan evlerini inceleyerek büyük zorluklarla bulduğu binlerce yetimi toplayıp Tiflis'e getirdi.[1][2]

Rusya'da 1917 Şubat burjuva devriminden sonra Rövşen Bey, Tiflis Müslüman Milli Komitesi ve Kafkas Askeri Konseyi'nin Yürütme Komitesi üyesiydi. 5 Temmuz 1917'de Azerbaycan heyetinin bir parçası olarak "Hırka-i Saâdet"ne katılmak üzere Osmanlı Padişahı V. Mehmed Reşad'ın İstanbul Yıldız Sarayı'nda kabulüne katılarak heyet adına konuşma yaptığını söyledi:[1][2]


Türk gazetesi Tanin'e (1917, No. 3429) göre, "Tarafi Eşref Hilafetpenahi'den (yani Sultan'dan) şu cevap alındı:"Sizler de biz de gurur duyuyoruz yoldaşlar, bugünlerde elde ettiğimiz başarılardan dolayı şanslı sayılacağız, hepimizi tebrik ediyorum. Tanıştığımıza çok sevindim."[1][2]

Rövşen Bey Efendizade, Türkiye'den döndükten sonra Tiflis'teki görevinden ayrılarak Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de öğretmenlik yapmaya başlamış, ardından Hacıbeyli kardeşlerin mübaşiri (muhasır müdür) olarak atanarak "Türk sahnesine hizmet etmiştir".[6]

Daha sonraki yaşam faaliyyetleri hakkında bilgi yok. Yeğeni Mustafa'ya göre amcası Mir Rövşen daha sonra Bakü'ye taşınmış, Rusça öğretmeni olarak çalışmış ve sonunda siyasi baskının kurbanı olmuştur.[3]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f Ədalət Tahirzadə (30 Mayıs 2011). "Sultanla görüşmüş Rövşən Bəy Əfəndizadə kimdir?". "Şəkinin səsi" qəzeti (№ 2 (438)). 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ a b c d e f Ədalət Tahirzadə. "Sultanla görüşmüş Rövşən bəy Əfəndizadə kimdir?". tarix.shaki.info. 29 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011. 
  3. ^ a b Zəkəriyyə Əlizadə; Sevinc Bəharəddin qızı (2004). Şəkidə məhəllə adları, soyadlar və ləqəblər. Bakı: Nafta-Press. s. 134–136. 
  4. ^ "Taze həyat" qəzeti. 5 Ağustos 1907. 
  5. ^ "Səda" qəzeti. 13 Şubat 1911. 
  6. ^ "Övraqi-nəfisə" jurnalı (№ 3). 1919. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hokand Hanlığı</span> Türkistan coğrafyasında toprakları olmuş eski bir monarşi

Hokand Hanlığı,, bugünkü Özbekistan, Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan ve Doğu Türkistan'ı da kapsayan bölgede 1709 ile 1876 yılları arasında hüküm sürmüş Mangıt-Ming Hanedanlığı. Buhara Hanlığı ve Hive Hanlığı ile birlikte Buhara Hanlıkları olarak anılmıştır. Başkenti Hokand olan hanlığın yönetimi içerisinde Tacikler, Özbekler, Kırgızlar, Kazaklar, Farslar, Kıpçaklar, Soğdlar, Uygurlar bulunmaktaydı. Yönettiği şehirler arasında; Hokand, Taşkent, Buhara, Semerkand, Margilan, Namangan, Fergana, Andican, Türkistan, Çimkent, Taraz(Talas), Bişkek, Oş, Zaferabad, İsfara, Aksu, Kaşgar, Hoten vb şehirler bulunmaktaydı.,

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Taki Doğruyol</span> Osmanlı-Türk siyasetçi, din alimi ve öğretmen

Mustafa Taki Efendi, Osmanlı-Türk din âlimi, hukukçu, öğretmen, şair, yazar ve siyasetçi. 1920-1923 yılları arasında birinci dönem Sivas milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisinde yer aldı.

<span class="mw-page-title-main">Ebulfez Elçibey</span> 2. Azerbaycan cumhurbaşkanı

Ebulfez Elçibey veya Ebulfez Aliyev, akademisyen, 2. Azerbaycan cumhurbaşkanı, Azerbaycan Halk Cephesi Partisi'nin kurucusu ve ilk genel başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Bakü Muharebesi (1918)</span> 1. Dünya Savaşı sırasında Rus ve Türk orduları arasında geçen savaş

Bakü Muharebesi, 1918 yılında Azeri ve Dağıstanlı gönüllülerle takviye edilen ve Kafkas İslam Ordusu adı verilen Osmanlı Ordusu'nun Bakü Sovyeti, Britanya İmparatorluğu, Merkezi Hazar Diktatörlüğü ve Beyaz Ordu karşısında Bakü'yü almak için giriştiği muharebe.

Azerbaycan Millî Şûrası, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin ilk delegeli yasama organıdır. İlk olarak 27 Mayıs 1918 ve 17 Haziran 1918 tarihleri arasında, daha sonra 16 Kasım 1918 ve 3 Aralık 1918 tarihleri arasında etkin olmuş bu kurumun sonraki varisi, ülkede genel seçim yoluyla oluşturulan Azerbaycan Parlamentosu olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mirza Alekber Sabir</span> Azerbaycanlı şair, filozof, öğretmen

Sabir, Mirza Alekber Zeynelabidin oğlu Tahirzade, Azerbaycanlı şair, yeni satirik akımın kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Ayna Sultanova</span>

Ayna Sultanova, Azeri devrimci. Azerbaycan'ın ilk kadın komünist devrimcilerinden biridir. 'Şark kadını' dergisinin ilk editörüdür. Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinde(ASSC) Yüksek Mahkeme başkanı ve Eğitim, Adalet Komisarlığı gibi yüksek görevlerde bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Şevket Memmedova</span> Azərbaycanlı müzisyen ve  İlk Azerbaycanlı bayan profesyonel şarkıcı

Şevket Hasan kızı Memmedova, Azeri şarkıcı, oyuncu, kadın soprano ve opera sanatçısıdır. İlk Azeri profesyonel kadın şarkıcı.

Bakıhanovlar, Azerbaycan'ın tanınmış soylu hanedan ailelerinden biri. Hanedanın temsilcileri, 1718 yılında kurulup 1747 ile 1806 yılları arasında bağımsız olan Bakü Hanlığı'nı yönetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Adalet Tahirzade</span>

Adalet Şerif oğlu Tahirzade ; öğretmen, dilbilimci, filolog-metin bilimcisi, tarihçi, gazeteci, profesör doktor, eski Eğitim Bakanı Yardımcısı.

<span class="mw-page-title-main">Baba Behbud</span> Türk asker

Baba Behbud — veya Baba Behbudov — Azerbaycan Cumhuriyeti Ordusunun subayı, Türk Silahlı Kuvvetleri albayı.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Ali bey Mekhfi</span>

Muhammed Ali bey Meşedi Asadulla bey oğlu Valiyev Azerbaycanlı şair, meclisi-ünsün üyesi. Ehvalati-Karabağ eserin yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Akpolat</span> Türk asker

Mehmet Akpolat veya Memmed Rzayev, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin bir subayı, Türk Silahlı Kuvvetleri albayıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Kazah</span> Türk asker

Mehmet Kazah veya Gülmemmed Gülmemmedov, Azerbaycan Cumhuriyeti Ordusu'nun subayı, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Albayıdır.

<span class="mw-page-title-main">Firudin Bey Daryal</span> Türk asker

Firudin Bey Daryal — veya Ferman bey Alıyev, — Azerbaycan Cumhuriyeti'nin bir subayı, Türk Silahlı Kuvvetleri albayıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Bey Alibeyov</span>

Mustafa Bey Alibeyov Azerbaycanlı gazeteci, yazar, oyun yazarı, hukukçuydu. Alibeyov, Işık dergisinin yayıncısı, Nicat Hayır Cemiyeti ve Muhtaçlara Yardım Cemiyeti üyesi, Hidayet Hayır Cemiyeti katibi ve Ahrar Partisi üyesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Memmedrza Ağa Vekilov</span>

Mammadrza ağa Vakilov - Azerbaycan Cumhuriyeti Parlamentosu üyesi, Transkafkasya Tıp Derneği'nin tam üyesi, Bakü Tıp Derneği'nin kurucusu.

Bağır Bey Aliasger oğlu Rzayev ve ya Memmedbağır Rzayev – Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Parlamentosu üyesi, Aras Türk Cumhuriyeti bakanlarından biri, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Millî Şûrası'nın, Transkafkasya Seymi'nin Müslüman Sosyalistler Fraksiyonu'nun üyesi.

<span class="mw-page-title-main">Reşid Bey İsmailov</span>

Reşid bey Esad bey oğlu İsmailov, Azerbaycanlı tarihçi, gazeteci ve eğitimci. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Hükûmeti'nin büro müdürü olmuştur (1919-1920).

<span class="mw-page-title-main">Hacıbeyli kardeşlerin opera ve operet sanatçıları topluluğu</span>

Hacıbeyli kardeşlerin opera ve operet sanatçıları topluluğu, Azerbaycan'da faaliyet gösteren bağımsız bir sanatçı topluluğu. Topluluğun başında Üzeyir Hacıbeyli ve Zülfikar Hacıbeyov vardı.