İçeriğe atla

Rosa Parks

Rosa Parks
1955'te Rosa Parks ve Martin Luther King, Jr.
DoğumRosa Louise McCauley
4 Şubat 1913(1913-02-04)
Tuskegee, Alabama
Ölüm24 Ekim 2005 (92 yaşında)
Detroit, Michigan
MilliyetAmerikalı
Tanınma nedeniMontgomery Otobüs Eylemi
EvlilikRaymond Parks
İmza
Parks, Bill Clinton'dan ödül alırken

Rosa Louise Parks ya da doğum adıyla Rosa Louise McCauley (d. 4 Şubat 1913 – 24 Ekim 2005), Amerikalı insan hakları savunucusu.

Rosa Parks ABD'de Alabama eyaletinde doğdu. 1943'te Amerikan Yurttaş Hakları hareketine katıldı. 1955'te Alabama eyaletinde, siyahilere uygulanan ayrımcılığa karşı tavır koyarak sonrasındaki hareketin başlangıcını yapan kişi oldu.

O yıllarda Amerika Birleşik Devletleri'nin güney eyaletlerinde siyahilerle beyazlar otobüslere ayrı kapıdan biniyor, kendilerine ayrılmış ayrı yerlere oturuyorlardı. Rosa Parks bir gün Montgomery'de otobüse bindi. O otobüste bir beyaz, beyazlara ayrılan yerde yer bulamayınca, siyahilere ait bölümde oturmakta olan Rosa Parks'tan koltuğundan kalkıp kendisine yer vermesini istedi. Şoför de kalkması için uyardı ama Parks yerinden kalkmadı. Tutuklandı ve hapse girdi. Rosa Parks'ın bu olayı yapmasında 3 ay önce öldürülen siyahi Emmett Till'den de etkilendiği belirtilmiştir.

Olaydan sonraki bir yıldan daha uzun bir süre boyunca siyahiler otobüslere binmediler, her yere yürüyerek gittiler. Protesto eylemleri bir yıl sonra meyvesini verdi. ABD Federal Mahkemesi, otobüslerdeki bu uygulamayı yasakladı. Ama Rosa Parks Alabama'da beyazlar tarafından taciz edildiği için kuzeye taşınmak zorunda kaldı. Aynı tarihlerde Alabama valisi, siyahileri üniversitelere almama gayreti içindeydi. Büyük olaylar patlak verdi. Martin Luther King'in başını çektiği giderek büyüyen hareket 1964'te çıkarılan yasa ile başarıya ulaştı. Rosa Park bu direnişin sembolü haline geldi.[a]

1999'da Time dergisince 20. yüzyılın insan hakları savunucusu seçildi. Parks 1996 yılında Başkanlık Hürriyet madalyasına lâyık görüldü. 1999 yılının başında da, Kongre'nin altın madalyasına hak kazandı ve bu ödülü Bill Clinton'un elinden aldı.

Notlar

  1. ^ Buna rağmen İş ve özgürlük için Washington'a yürüyüşünün son etkinliği olan 28 Ağustos 1963 tarihindeki mitingde konuşturulmamıştır.

Kaynakça

Ayrıca bakınız


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Alabama</span> Amerika Birleşik Devletlerinde eyalet

Alabama, Amerika Birleşik Devletleri'nin Güneydoğu bölgesinde, kuzeyde Tennessee; doğuda Georgia; güneyde Florida ve Meksika Körfezi; ve batıda Mississippi ile sınırlanan bir eyalettir. Alabama, ABD eyaletleri arasında yüzölçümü bakımından en büyük 30. ve en kalabalık 24. eyalettir. Alabama, toplam 1.500 mil (2.400 km) iç su yolu ile tüm eyaletler arasında en fazla iç su yoluna sahip olan eyalettir.

<span class="mw-page-title-main">Martin Luther King Jr.</span> Afrikalı-Amerikalı Baptist pastör ve Amerikan yurttaş hakları hareketi önderi

Martin Luther King Jr. veya doğum adıyla Michael King Jr., 1955'ten 1968'deki suikastına kadar sivil haklar hareketinin en önde gelen liderlerinden biri olan Amerikalı Baptist papaz, aktivist ve siyaset filozofuydu. Siyahi bir kilise lideri ve ilk sivil haklar aktivisti olan papaz Martin Luther King Sr.'ın oğlu olan King, Jim Crow yasalarına ve diğer yasallaştırılmış ayrımcılık biçimlerine karşı şiddet içermeyen direniş ve şiddet içermeyen sivil itaatsizlik yöntemlerini kullanarak Amerika Birleşik Devletleri'ndeki beyaz olmayan insanların sivil haklarını geliştirdi.

<span class="mw-page-title-main">Virginia</span> Amerika Birleşik Devletlerinde eyalet

Virginia, ABD'nin Atlas Okyanusu sahilindeki bir eyaletidir. Amerika Birleşik Devletleri'nin eyaletleri arasında 8,5 milyon kişiyle nüfus açısından 12., yüzölçümü açısından 35. sıradadır. Washington'a yakınlığından dolayı stratejik önemi yüksektir. CIA ve Pentagon'a ev sahipliği yapan eyaletin kodu VA'dır.

<span class="mw-page-title-main">Jim Crow yasaları</span> ırksal ayırmacı yasalar

Jim Crow yasaları, 19. ve 20. yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri'nin güney eyaletlerinde çıkartılmış ırksal ayırmacı (segregationist) yerel yasalardır. Yasalar, ABD'deki yeniden yapılanma döneminde Siyahilerin elde etmiş olduğu politik ve ekonomik kazançlara karşı çıkartılmıştır. Yasalar, Afroamerikalılar ile Beyazların sosyal ve politik hayatta ayrı kurumları kullanmalarını amaçlamış ve "ayrı, ama eşit" yasal doktrini ile temellendirilmişti.

<span class="mw-page-title-main">Montgomery Otobüs Eylemi</span>

Montgomery Otobüs Eylemi 1955 yılında Alabama eyâletinin Montgomery şehrindeki toplu taşımacılık sisteminde uygulanan ırkçılık politikasına başkaldırmak için başlatılmış sosyal ve politik bir protestoydu. Mücadele 5 Aralık 1955'ten 21 Aralık 1956'ya kadar sürdü ve sonuçta Birleşik Devletler Yüksek Mahkemesi Montgomery'deki ırkçı kanunlarının anayasaya aykırı olduğunu açıkladı.

<span class="mw-page-title-main">Montgomery, Alabama</span> Alabamanın başkenti

Montgomery, ABD'de Alabama eyâletinin başkenti ve Montgomery ilinin (county) merkezi kent. Alabama ırmağı kıyısında kuruludur. 2007 sayımına göre nüfusu 204.000 civarındadır.

<span class="mw-page-title-main">George Corley Wallace</span>

George Corley Wallace, ABD'de dört dönem Alabama eyalet valiliği yapan Demokrat Partili siyaset adamı. 1960'larda federal hükûmetin ırkları birbiriyle kaynaştırma politikasına karşı Güney'in mücadelesine öncülük etmiştir.

Scottsboro davası, Amerika Birleşik Devletleri'nin Alabama eyaletine bağlı Scottsboro kasabasında gerçekleşen, 1931 yılında yaşları on iki ile yirmi arasında olan dokuz siyahi Amerikalının iki kadına tecavüz ettiği iddiası ile açılan dava.

<span class="mw-page-title-main">Apartheid</span> Güney Afrikada ırk ayrımı sistemi

Apartheid, Afrika'nın güneyinde bulunan Güney Afrika Cumhuriyeti ile bu devlete bağlı Güneybatı Afrika'da (Namibya) 1948-1994 yılları arasında resmî devlet politikası olarak iktidarda bulunan Ulusal Parti hükûmeti tarafından uygulanan ve bu doğrultuda yasalar çıkartarak ırksal ayrımcılığı savunan sistemdir. Apartheid kelimesi Afrikaanca "ayrılık" anlamına gelmektedir. Bu süreç Avrupa kökenli beyazlar tarafından, baasskap adı da verilen ve beyaz ırkın diğer ırklardan üstün olduğunu savunan bir ideoloji ile yürütülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Afroamerikan sivil haklar hareketi</span>

ABD'deki sivil haklar hareketi ırk ayrımı sistemini muhafaza eden yasaları feshettirerek Siyah Amerikalılar için sivil haklar bakımından eşitliğin kurulmasını amaç olarak alan hareket idi. Protestan papaz ve şiddetsiz direniş savunucusu Martin Luther King bu hareketin önde gelen şahsiyetlerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Emmett Till</span>

Emmett Louis Till , ABD'nin Mississippi eyaletinde 1955 yılında 14 yaşında iken ırkçı bir cinayet sonucu öldürülen Afro-Amerikalı çocuk. Emmet Till cinayeti, Afroamerikan sivil haklar hareketinin kurulmasına sebep olmuştur. Till, J.W. Milam ve Roy Bryant tarafından saatlerce dayak atıldıktan sonra boynuna bir ip bağlanılarak nehre atılmıştır. Cinayetten sonra her ikisi de olayı itiraf etmelerine rağmen jüri tarafından suçsuz bulunmuştur. Milam 1980'de, Bryant ise 1990 yılında ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Ralph David Abernathy</span>

Ralph David Abernathy, Amerikalı rahip, Güneyli Hristiyan Liderler Konferansı kurucusu ve Siyahi Hakları önderi.

"Rosa", Birleşik Krallık bilimkurgu dizisi Doctor Who'nun on birinci sezonunun üçüncü bölümü. 21 Ekim 2018 tarihinde BBC One kanalında yayınlanmıştır. Baş yazar ve yürütücü yapımcı Chris Chibnall ve Malorie Blackman'ın yazdığı bölümün yönetmenliğini Mark Tonderai üstlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Coretta Scott King</span>

Coretta Scott King ABD'li bir yazar, aktivist, sivil haklar lideri ve Martin Luther King Jr.'ın karısıydı. Afro-Amerikan eşitliğinin aktif bir savunucusu ve 1960'lardaki sivil haklar hareketinin liderlerindendi. Coretta Scott King aynı zamanda sık sık insan hakları çalışmalarını müzik ile destekleyen bir şarkıcıydı. Coretta Scott King, kocasıyla Boston'da lisansüstü öğrenim görürken tanıştı. İkisi de Amerikan İnsan Hakları Hareketi'nde giderek daha aktif hale geldi.

<span class="mw-page-title-main">Birlik Ordusu</span>

Birlik Ordusu, Amerikan İç Savaşı sırasında birlikten yana olan devletlerin silahlı kuvvetleridir. Birlikten ayrılmaya çalışan devletlerin kurduğu Konfedere Devletler Ordusuna karşı mücadele vermiş ve zafer kazanmıştır. Zaferin ardından Amerika Birleşik Devletleri Ordusu olarak tüm ülkenin silahlı birlikleri olarak görev yapmaya devam etmiştir.

Jean Graetz, Amerikalı insan hakları aktivisti. Din adamı olan eşi Robert Graetz ile birlikte 1955'te Montgomery Otobüs Boykotu olayının aktif beyaz destekçileri olmuşlardır.

Robert Sylvester Graetz Jr., Amerikalı Lüterci din adamı ve aktivist.

<span class="mw-page-title-main">New York askere alım ayaklanması</span>

New York askere alım ayaklanması ABD'nin New York kentinin Lower Manhattan bölgesinde Amerikan İç Savaşı sırasında Kongre tarafından çıkarılan Birlik Ordusu için askere alım yasasına tepki olarak çıkan şiddetli olayları anlatır. Olaylar modern ABD tarihindeki en büyük ve ırkçı şiddet içeren en kanlı olayların başında gelir. Kentteki silahlı birliklerin cepheye gönderilmiş olmasının da etkisiyle uzun sayılabilecek bir süre kentte kaos yaşanmış ve toplumsal hayatta çözülememiş sorunlar askere alım gündemiyle yıkıcı bir şekilde su yüzüne çıkmıştır.

Siyahi milliyetçiliği veya Siyah milliyetçiliği, Siyahların bir ırk olduğu inancını benimseyen ve Siyah ırksal ve ulusal bir kimlik geliştirmeye ve sürdürmeye çalışan bir milliyetçilik veya panmilliyetçilik türüdür. Siyah milliyetçisi aktivizm, özellikle beyaz kültüre asimilasyona direnmek ve belirgin bir Siyah kimliğini korumak için Siyah toplulukların ve insanların sosyal, siyasi ve ekonomik olarak güçlendirilmesi etrafında döner.

<span class="mw-page-title-main">İş ve özgürlük için Washington'a yürüyüş</span>

İş ve özgürlük için Washington'a yürüyüş veya Büyük Washington yürüyüşü 28 Ağustos 1963 günü Washington'da sona eren hak mücadelesi eylemlerini anlatır. Yürüyüş ve gösterilerin amacı ABD'de ırk ayrımcılığına maruz kalan Afroamerikalıların hakları ve yaşamakta oldukları yoksulluğa karşı çözüm arayışıdır. Eylemlerin kapanışında insan hakları savunucusu Martin Luther King Jr. Lincoln Anıtı önünden yaptığı tarihi Bir Hayalim Var konuşmasıyla ırkçılığın sonlandırılması çağrısı yapmıştır.