Ron Geçişi Muharebesi

Ron Geçişi Muharebesi, İkinci Pön Savaşı'nın bir muharebesidir. Hannibal Barca komutasındaki Kartaca ordusu, MÖ 218 yılı sonbaharında İtalya'ya doğru yürüyüşü sırasında, Nehrin doğu yakasında bir Kelt kabile konfederasyonuyla çatışmaya girmiştir. Roma yanlısı ve Roma ordusu lehine hareket eden kelt savaşçıları, nehrin doğu yakasında Marsilya'da kamp kurdular. Amaçları Kartaca Ordusu'nun İtalya üzerine ilerlemesini önlemekti. Nehir geçişi için alınan bu önlemi gören Hannibal bir karşı önlem almıştır. Buna göre Bomilcar'ın oğlu Hanno komutasında bir görev kuvveti, nehri başka bir noktadan geçerek Kelt kampının gerisine sarkacaktır. Planlanan bölgeye ulaşan Hanno dumanla işaret verdiğinde Hannibal de ordunun büyük kısmıyla nehri geçmeye başlamıştır. Kelt kuvvetleri Hannibal'in ordusu karşısında toplanmışlardı. Bu durumdan yararlanan Hanno saldırıya geçti ve kesin bir bozgun sağladı. Kartaca kuvvetlerinin kazandığı bu zafer, her ne kadar Roma kuvvetleri karşısında elde edilen bir başarı değilse de savaşın gidişatı üzerinde derin bir etki yaratmıştır. Kartaca ordusu Ron boylarında durdurulabilmiş olsaydı İtalya topraklarına girişi aynı yıl içinde olmayabilirdi. Hannibal için bu zafer, Hİspanya dışında elde ettiği ilk büyük başarıdır.

Hem Kartaca hem de Roma Cumhuriyeti, yaklaşan savaş için kaynaklarını seferber etmişlerdi. Ancak Hannibal bir adım ileridedir, halihazırda Kartaca güçlerine komuta etmektedir. Roma Senatosu ise kuvvetleri savaşa sürmeye henüz karar vermiştir.

İkinci İllirya Savaşı için MÖ 220 - 219 yıllarında 220 ağır savaş gemisi seferber etmiş olan Roma Donanması esasen savaşa hazırdır. Konsül Tiberius Smepronius Longus komutasında, 8 bin piyade ve 600 süvariden oluşan iki lejyonun yanı sıra 16 bin müttefik piyadesi ve 1.800 müttefik süvarisinden oluşan bir kuvvet bulunmaktadır. Konsül'ün Senato tarafından onaylanan hareket tarzı bu kuvvetlerle Sicilya'ya ve oradan da Afrika'ya gitmekti. Emrinde, 160 ağır, 12 hafif savaş gemisi bulunmaktadır. Diğer Konsül'ün görevi ise Hannibal kuvvetlerinin İtalya'ya girmesini önlemekti. Diğer Konsül Publius Cornelius Scipio ise aynı sayıda piyade ve süvariden oluşan iki lejyona komuta ediyordu. Ayrıca 14 bin müttefik piyadesi ile 1.600 müttefik süvarisi kuvvetlerine eklenmişti. Deniz gücü olarak da 65 nakliye gemisi vardır. Lucius Manlius emrinde iki lejyon ve 10 bin müttefik piyadesi ile bin müttefik süvarisi bulunmaktadır.^[2] İtalya'nın kuzeyindeki Boii Galya kabilesi ve Insubres kabileleri Roma'nın koloni kurmak için oluşturduğu iki yerleşim olan Placentia'ya ve Cremona'ya saldırdılar. Buralardaki küçük bir Roma birliği Mutina'ya çekildi ve burada kuşatıldı. Scipio'nun emrine girecek dört lejyondan ikisi, Mutina'yı kurtarmak ve tahkimat yapmak için Praetor Lucius Manlius Vuslo emrine aktarılmıştır.

Hannibal, Saguntum Kuşatması sonrasında ordusunu kış kamplarına yaymıştır. Bir sonraki sene MÖ 218 yazında ordusunu topladığında 15 bin asker ve 21 savaş fili vardı. Ayrıca Afrika'dan 20 bin asker ve Kartaca garnizonundan da 4 bin asker gönderildi.^[3] Kartagena'dan harekete geçtiğinde ise 90 piyadesi, 12 bin süvarisi ve 37 savaş fili vardır. Filler konusundaki bilgiyi Yunan tarihçi Appian vermektedir.^[4] Diğer tarihçiler Polybius ve Livy fillerden söz etmemiştir. Bu nedenle fillerin Katalonya'ya deniz yoluyla taşındığı düşünülmektedir.^[5] Hİspanya donanmasının, sadece 32'si mürettebatlı 50 ağır savaş gemisiyle 5 hafif savaş gemisi, Hİspanya limanlarında kalmıştır. Kartaca, en az 55 ağır savaş gemisini İtalya ve Sicilya'da yapılacak harekâtlar için derhal seferber etmiştir.

Hannibal Kartagena'dan Mayıs ayında harekete geçti. Ordusunu üç kola ayırarak Ebro Nehrini geçti. İki ay süren harekât sonunda Pireneler, Ebro ve Siccle Nehirleri arasındaki bölgeyi üçe bölerek kontrol altına aldı. Hannibal, Pireneler'i geçmeden önce yeni ele geçirilen topraklarda kontrolü sürdürmek için Hanno emrine 11 bin asker bırakmıştır. Ayrıca ileri harekâta ayak uyduramayacak disiplinsiz on bin asker de ordudan ayrıldı. Ordu, Ron Nehri'ne kadar olan ileri yürüyüşü sırasında bölgedeki Galyalı kabilelerden bir direnmeyle karşılaşmamıştır. Bu durum bütünüyle Hannibal'in uyguladığı politika sayesinde elde edilmişti. Direnmeyle karşılaşmayan bu ileri hareketle Eylül ayı sonlarında Ron Nehri'nin batı kıyılarına ulaşıldı. Bu aşamada ordu 38 bin piyade ve 8 bin süvariden oluşmaktadır. Nehrin batı kıyılarına ulaşıldığında Hannibal nehir geçişi konusunda acele etmedi, ordusunu üç gün dinlendirdi ve keşif kolları çıkardı. Bu arada nehri geçmek için sallar yapıldı. Bölgedeki Galya halkı, Volcae Kelt kabile konfederasyonuna bağlı bir halktır. Nehrin her iki yakasındaki köylerde yaşıyor olmalarına karşın Kartaca ordusu yaklaşınca nehrin doğu yakasına çekildiler ve savaşçıları burada kamp kurarak Kartaca ordusunun nehri geçmesini beklediler.

Hannibal bu arada uygun başka bir nehir geçişi keşfetmiştir. Üçüncü gece, Hanno komutasında süvari ve piyadeden oluşan ve ordunun üçte biri kadar güçte bir görev kuvvetini karanlıktan yararlanarak bu geçişten nehrin karşı kıyısına göndermiştir. Hanno, yerel halktan rehberlerin yardımıyla Kartaca kampının 40 km kadar kuzeyinde bir ada yakınlarında uygun bir nehir geçişi bulmuştur.^[6] Nehir, Galyalılar tarafından fark edilmeden hızla yapılan salların üstünde geçildi. Bazı İberyalılar, hayvan derisinden yapılma tulumları şişirerek bunların üzerinde nehri geçmiştir. Görev grubu nehri geçtikten sonraki bir günü dinlenmek ve zaman geçirmek için kullandı. O günün gecesinde güney yönünde yürüyüşe geçildi ve şafakta Galya kampının gerisine ulaşıldı.

Hanno, daha önceden kararlaştırıldığı gibi, hedefe ulaştığını bir ateş yakarak dumanla Hannibal'e bildirdi. Bu işaret üzerine Kartaca Ordusu'nun büyük kısmı, 900-950 metre genişlikteki ırmağı geçmeye başladılar. Numidyalı süvarileri taşıyan sallar akıntıya karşı en ileride,^[7] onların gerisinde indirilmiş süvariyi taşıyan sallar, yedeklerine bağlanmış üç ya da dört atla nehri geçtiler. Bunların hemen arkasından da kanolardaki piyade nehri geçti. Bir kısım asker de nehri yüzerek geçmiştir. Hannibal, nehri geçen ilk grup içindeydi.

Galyalılar, Kartacalıların nehrin doğu yakasına çıkmaya başladığını görünce topluca o yönde harekete geçtiler. Kısa süre sonra nehrin doğu kıyılarında cenk başladı. Kartacalılar burada bir direnek noktası oluşturmayı başardılar. Hanno'nun saldırı planı iyi zamanlamaya dayanıyordu. Kuvvetlerinin bir kısmını Galyalıların kampını ateşe vermek için gönderirken esas kuvvetleriyle Galya kuvvetlerine geriden hücum etmiştir. Bu hücum, Hannibal kuvvetlerinin ırmak kıyısında çarpıştıkları sırada yapılarak daha etkili bir durum yaratmıştır. Bazı Galyalı askerler kampı savunmak için çekilirken diğerleri de Hanno kuvvetlerini karşıladı. Fakat kısa süre içinde Galyalılar dağıldı

Kartaca Ordusu'nun büyük bölümü de savaş gününde ırmağı geçmiştir. Ertesi gün savaş filleri Hannibal'in aldığı dahiyane önlemlerle nehri geçtiler. Filleri sallarla karşıya geçirmek güçtü, çünkü sala çıkmıyorlardı. Buna bir çare olarak sallar çamurla kaplandı. Bazı filler ise nehri yüzerek geçtiler. Ordu, ırmağın doğu kesiminde toplandığında keşif grupları çıkarıldı. Bu arada, Roma Filosu'nun Massilia'ya ulaştığı haberi alındı.

Publius Scipio, ordusunu deniz yoluyla Pisa'dan Massilia'ya nakletmişti. Filo, Ligurian sahili boyunca beş gün denizde kaldı ve Massilia'da karaya çıkarıldı. Karaya çıktığında Hannibal'in zaten Galya içlerinde ilerlediğini öğrenen Scipio, 300 Roma süvarisi ile bir kısım Galyalı paralı askerleri, Kartaca Ordusu'nun konumunu saptamak için Ron Nehri'nin doğu kıyısı boyunca kuzeye göndermiştir. Bu keşif birliği Hannibal'in Numidya süvarisinden oluşan keşif birliğiyle karşılaşıp onları dağıttı ve Kartaca Ordusu'nun konumunu saptamayı başardı. Hannibal kuvvetlerinin konumunu saptayan Scipio ağır malzemeyi gemilere yükleyerek ordusunu kuzey yönünde, Hannibal'i karşılamak üzere yürüyüşe geçirmiştir. Sayıca üstün Roma kuvvetleriyle çatışmaktan kaçınan Hannibal de, Roma kuvvetleriyle muharebeye girmek yerine Alpler'e doğru ilerlemeye karar vermiştir. Bu amaçla ordusunu nehrin doğu kıyısı boyunca kuzeye yürüyüşe geçirmiştir. Daha sonra Nehrin bir kolu olan Isere Nehri'nin doğu kıyılarını izleyerek Alpler'in eteklerine ulaşacaktır. Scipio terk edilmiş Kartaca kampına geldiğinde üç gün önce Kartaca Ordusu'nun kuzeye hareket etmiş olduğunu görmüştür. Yapacak başka bir şey olmadığından Massilia'ya geri döndü. Hannibal bu manevrasıyla karşısındaki Roma kuvvetlerinin etrafından dolaşarak İtalya yönündeki ilerlemesini sürdürmüş, Roma Ordusu'nu geride bırakmıştır. Scipio bunun üzerine ordusunu büyük kardeşi Gnaeus Cornelius Scipio Calvus emrine girmek üzere Hİspanya'ya deniz yoluyla gönderdi. Kendisi ise Hannibal istilasına karşı savunma düzenlemek üzere İtalya'ya dönmüştür.

Muharebenin yeri konusunda tarihçiler arasında bir görüş birliği yoktur. Polybius muharebe yerinin denizden dört günlük yürüyüş mesafesinde olduğunu belirtmektedir. Kartaca Ordusu'nun günde ortalama 12–16 km. ilerlediği kabul edilirse muharebe yerinin Avignon ile Orange arasında olması muhtemeldir.^[8]

Kartaca bu tarihlerde 137 bin kişilik bir kuvveti seferber etmiş görünmektedir, Hannibal'in 102 bin kişilik ordusu, Hasdrubal'in 15 bin kişilik ordusu ve halen kuzey Afrika'daki 20 bin kişilik ordu.^[9] Katalonya'da Ebro Nehri kuzeyindeki toprakları ele geçirdikten sonra, Hannibal 11 bin kişilik bir kuvveti Hanno'nun komutasında bölgede bırakmıştı. Ayrıca 10 bin kişilik bir kuvveti de tasfiye etmişti. Bu durumda Pireneler'i geçtiği sırada Hannibal'in ordusunda 59 bin askeri vardı. Aradaki fark olan 22 bin asker hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Herhangi bir nedenle ordunun dışında kalmış görünmektedirler. Ron Nehri geçişi için girişilen muharebede Ordu'da 46 bin asker vardı. Pireneler'le Ron arasında da, herhangi bir muharebe olmamasına karşın 13 bin askerlik bir eksilme görülmektedir. Kartaca ordusu İtalya topraklarına girdiğinde ise mevcudu 26 bindi. (Polybius 3.56.4). Bu durumda Kartaca Ordusu'nun Hİspanya'dan yürüyüşe geçtikten, İtalya'ya girişe kadar mevcudunun % 75'ini kaybettiği ortaya çıkmaktadır. Böyle bir sonuç çıkmasının nedenleri çeşitlidir. Her şeyden önce Polybius'un verdiği rakamlar güvenilir değildir. Öte yandan Alpler'den geçişte karşılaşılan sert hava koşulları, orduya yeni alınan askerler arasındaki büyük toplamlara varan firarlar,^[10] tahkim edilmiş kasaba ve kentlere doğrudan yapılan taarruzların kayıpları ve Galya'da bırakılan garnizonlar^[11] gibi nedenler söz konusudur.

Alman tarihçi Hans Delbruck, Kartaca silahlı kuvvetlerinin 137 bin değil, 82 bin olduğunu öne sürmektedir. Delbruck'un hesabına göre, Hİspanya'da 26 bin asker, Pireneler'i geçmeden önce 10 bin askerin serbest bırakıldığı ve İtalya'ya en az 34 bin askerden oluşan bir kuvvetle girildiği ileri sürülmektedir.^[12] Bir kısım asker de muharebelerde ya da Alpler'den geçiş sırasında kaybedilmiş olmalıdır.

Bu görüşün dayanakları ise,

• Hannibal, MÖ 215 yılından önce Hİspanya'dan ve Kuzey Afrika'dan takviye kuvvet almadı. Sadece Bomilcar 4 bin Numidyalı askerle Lorci'de karaya çıktı.
• Trebia Muharebesi'nde İtalyan, Kelt ya da Galyalı olmayan 8 bin mızrakçı vardı.

Galyalı askerler ordusuna katılmadan önce en az 6 bin süvari ve 8 bin hafif piyadesi vardı. Böylece 34 bin askerle İtalya'ya girdi. Yine de Kartaca Ordusu İtalya'ya girene kadar mevcudunun % 25'in kaybetmiştir.

• John Francis Lazenby, Hannibal's War: a military history Norman: University of Oklahoma Press. (1998) ISBN 0-8061-3004-0
• John Peddie, Hannibal's War. Sutton Publishing Limited. (2005). ISBN 0-7509-3797-1
• Adrian Goldsworthy, The Fall of Carthage Cassel Military Paperbacks. (2003). ISBN 0-304-36642-0
• Leonard Cottrell, Hannibal: Enemy of Rome Da Capo Press. (1992). ISBN 0-306-80498-0
• Serge Lancel, Hannibal Blackwell Publishers. (1999). ISBN 0-631-21848-3.
• Hans Delbruck, Warfare in Antiquity Volume 1. University of Nebraska Press. (1990). ISBN 0-8032-9199-X.
• Titus Livius, The War With Hannibal Penguin Books. (1972). ISBN 0-140-44145-X