Romen Diyojen
| IV. Romanos Romen Diyojen Ρωμανός Δ΄ Διογένης | |
|---|---|
 İmparator Romen Diyojen ve karısı Eudokia'ya İsa tarafından taç giydirilmesi (Bibliothèque nationale de France) | |
| Bizans imparatoru | |
| Hüküm süresi | 1068–1071 Ortak imparatorlar VII. Mihail, Konstantinos ve Andronikos |
| Önce gelen | X. Konstantinos |
| Sonra gelen | VII. Mihail |
| Doğum | y. 1030 |
| Ölüm | 4 Ağustos 1072 (42 yaşında) Proti (Kınalıada) |
| Eş(ler)i | Anna Eudokia Makrembolitissa |
| Çocuk(lar)ı | Konstantinos Diogenis Nikiforos Diogenis Leon Diogenis |
| Hanedan | Dukas Hanedanı |
| Babası | Konstantinos Diogenis |
IV. Romanos (Grekçe: Ρωμανός Δ' Διογένης, Romanos IV Diogenis) ya da yaygın Türkçe adıyla Romen Diyojen (d. y. 1030 - ö. 4 Ağustos 1072), 1068 ile 1071 arasında hüküm süren Bizans imparatoru. Anadolu'yu Türklere karşı savunmak için tahta çıkıp büyük bir ordu topladı ama Malazgirt Meydan Muharebesi'nde Alparslan'a karşı başarısız olunca tahttan indirildi ve Bizans tarafından gözlerine mil çekildi. Gözlerine mil çekme işlemi çok kötü yapıldığı için öldü.[1]
Tahta çıkışı
Romanos Diogenis, Bizans devleti içinde çok iyi tanınmış ve yüksek siyasal gücü olan Kapadokyalı Diogenii ailesinin mensubudur ve babasının adı Konstantinos Diogenis'dir. Romanos Diogenis, Bizans ordusunda yüksek rütbelere yükselmiş ve 1067 yılında Bizans imparatoru X. Konstantinos Dukas'ın oğullarını imparatorluk tahtından indirmek için hazırladığı bir komplo nedeni ile idama mahkûm edilmiştir. İdam infazını hapiste beklerken Bizans'ta gerçek iktidar sahibi olan taht naibi Eudokia'nın ilgisini çekmiş ve onun huzuruna çağrılmıştır. Eudokia, ondan çok etkilenip ve onu affederek 1 Ocak 1068 tarihinde onunla evlenmiştir. Bu evlilikle IV. Romanos Diogenis olarak, VII Mikhail ile beraber ortak İmparator olmuştur.
Türkler üzerine seferler
IV. Romanos Diogenis tahta geçtikten sonra Bizans İmparatorluğunun doğusundaki ortaya çıkan durumla ilgilenmiştir. Doğu Anadolu'ya giren Selçuklu ordularına karşı başarılı üç askerî sefer düzenlemiştir. 1068-69'daki son seferi ile Selçuk ordularını Fırat Nehri'nin doğusuna püskürtmeyi başarmıştır.
1071'de IV. Romanos Selçuk Sultanı Alp Arslan'ın Mısır'a sefere çıkışını fırsat bilerek yeni bir sefere hazırlanmıştır. Bu sefere çıkan Bizans ordusu Anadolu içinden ilerleyip, Doğu Anadolu'da yakın savaşa girişmeyen Selçuklu öncü birlikleri tarafından meşgul edilmiş, Bizans arazilerinin çok dışında kalan Selçuklu Hanedanı elinde bulunan önemli bir kale olan Malazgirt kalesine yönlendirilmiştir. Selçuk Sultanı Alp Arslan haberdar olmuş ve ordusunu Anadolu önlerine doğru hareket ettirmiştir. Dağınık şekilde ilerleyen Bizans ordusu, bu mevkide savaş düzeninde bekleyen Selçuklu Sultanı Alp Arslan idaresindeki ana Selçuk güçleri ile karşı karşıya gelmiştir. Bizans kuvvetleri sayıca güçlü olmakla beraber (70.000 mevcutlu), Balkanlar'dan ve Anadolu'dan toplanan birçok paralı asker kapsadığı için iyi eğitimli olmayan ve kumanda ve kontrolü birleşiklikten uzak bir ordu idi. Ayrıca ileri yürüyüşte, ordu dağınıklık göstermiştir. Her iki ordu da yorgun durumda olup tam güç ile savaşa girememiştir.
Malazgirt Meydan Muharebesi 26 Ağustos 1071'de iki ordunun savaşa girişmesi ile başlamıştır. Bizans yazarlarına göre, savaşın sonucunda Oğuz, Peçinek ve diğer Türk asıllı Bizans paralı askerlerinin karşılarında Türkleri görünce Bizans ordusunu terk etmeleri önemli rol oynamıştır. Savaş Bizans ordusu aleyhine gelişmiş, IV. Romanos ve Bizans merkez birlikleri merkezde hücumla ilerlemiş, fakat Bizans ordusundan büyük bir kısmından ayrılmış ve Selçuklu birlikleri tarafından kuşatılmıştır. Zaten eksik ve aksak eğitimli olan ve kumanda ve kontrolden yoksun olan Bizans ordusunun kalan kısmı komuta alamadan ve Selçuklu ordusunun baskına dayanamayarak dağınık bir halde geri çekilmeye başlamış ve çok geçmeden bu bir bozguna dönmüştür. Böylece Bizans ordusu sadece büyük bir yenilgiye uğramakla kalmamış; merkezde kuşatılıp tecrid edilen İmparator IV. Romanos Selçuklular tarafından esir alınmıştır.
Sultan Alp Arslan önce önüne getirilen pejmürde kılıklı, toztoprak kaplı, yorgun argın kişinin Bizans İmparatoru olduğuna inanamamıştır. Ama sonra, zamanın tarihçilerinin hepsinin üzerinde anlaştığı gibi, Selçuklu Sultanı, esiri Bizans imparatorunu çok büyük bir nezaketle karşılamış ve İmparator'un Selçuklu karargahında 8 günlük kalması sırasında ona tek sert bir söz söylememiştir. Sonra imzalanan bir barış anlaşması ve miktar üzerinde pazarlıktan sonra anlaşmaya varılan bir salıverme tazminatı ve yıllık vergi verme sözü alındıktan sonra IV. Romanos Konstantinopolis'e gitmek üzere serbest bırakılmıştır. Salıverme tazminatının 1.500.000 Bizans altını ve yıllık verginin 360.000 Bizans altını olması üzerine anlaşma yapılmıştır.
İhanet
Malazgirt Savaşında Bizans ordusunun ihtiyatlarının komutanı ve IV. Romanos'un rakiplerinden olan Andronikos Dukas zayiat vermeden savaş alanından ayrılmış ve ordusu ile hemen Konstantinopolis'e dönmüştür. IV. Romanos'a muhalif olanların başı olarak Sezar unvanı taşıyan İoannis Dukas ile birlikte yenilgiden menfaat temin etmek için bir plan uygulamaya başlamışlardır. İoannis Dukas ve yüksek saray memuru Mihail Psellos hemen taht naibi olan Eudokia'yı bir manastıra kapatmışlar; Eudokia'nın X. Konstantinos Dukas'dan olan oğlu ve İoannis Dukas'ın yeğeni olan VII. Mihail'i kıdemli imparator ilan etmişler ve VII. Mihail'i inandırıp IV. Romanos'un tahttan indirildiğinin ilanını sağlamışlardır.
IV. Romanos ise geri dönmekte iken Anadolu'ya dağılmış ordunun kalanlarından derme çatma bir ordu düzenlemiş ve kendisini tahttan indirenlerin ordularına karşı iki savaş yapmıştır. Birincisi Sezar İoannis Dukas'ın en genç oğlu Konstantinos Dukas idaresinde ordulara karşı Dokeia'ta yapılmıştır. Bu savaşta yenilen IV. Romanos kaçıp Adana yakınlarında bir ufak kaleye sığınmıştır. Takip eden ordu daha kıdemli Andronikos Dukas emrine verilmiştir. Kuşatılan kaleden IV. Romanos bazı şartlarla Andronikos Dukas'a teslim olmuş ve esaret şartlarının ağır olmayacağı hakkında bir anlaşma imzalanmıştır. IV. Romanos özel giysiler ve saç kesimi ile hemen keşiş yapılmıştır. Anlaşmaya rağmen 600 kilometre kadar katır sırtında Adana'dan Cotiaecum (Kütahya)'ya kadar götürülmüştür. Oradan da Konstantinopolis'e getirilen IV. Romanos, 29 Haziran 1072'de gözlerine mil çekilip Proti adasında (Kınalıada)'da manastıra sürgüne gönderilmiştir. Kör edilme operasyonu o kadar acımasız ve acemice yapılmıştır ki, IV. Romanos Diogenis sürgünde bulunduğu günlerde, yaraları ve sonradan ortaya çıkan enfeksiyon nedeniyle 4 Ağustos 1072'de öldü. Karısı İmparatoriçe Eudokia, öldüğü adada ona görkemli bir cenaze töreni yapmak için izin aldı.
Ailesi
IV. Romanos Diogenis ile Bulgar Çarı İvan Vladislav'ın oğlu Alusian'in kızı olan Anna ile evliliğinden ismi bilinen tek oğulları vardır:
İmparatoriçe Eudokia Makrembolitissa ile IV. Romanos Diogenis'in evliliğinden çocukları şunlardır:
Popüler kültürdeki yeri
TRT 1'de yayınlanan Alparslan: Büyük Selçuklu dizisinde Sarp Levendoğlu tarafından canlandırılmıştır.
11 Şubat 2022 tarihinde yayımlanmış Malazgirt 1071 filminde Caner Kurtaran tarafından canlandırılmıştır.
Kaynakça
- ^ noahm. "Romanos IV Diogenes (1068–1071)". Dumbarton Oaks (İngilizce). 31 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021.
- ^ Çoban, R. V. (2020). Giovanni Boccaccio’nun “De Casibus Virorum Illustrium” Adlı Eserinin Bibliothèque Nationale de France’daki 226 ve 232 Numaralı Fransızca Nüshalarında Yer Alan Minyatürlerde XV. Yüzyıl’da Avrupalı Gözüyle Malazgirt Savaşı ve Sultan Alp Arslan’a Bakış. S. Karakaya ve V. Baydar (Ed.), II. Uluslararası Muş Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (48-64 ss.). Muş: Muş Alparaslan Üniversitesi. Kaynak 18 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Gregory, Timothy E. (2008). Bizans Tarihi. çev. Esra Ermert. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ISBN 978-975-08-1507-2.
- Norwich, John Julius (1999). Byzantium, the apogee (İngilizce). Londra: Penguin. ISBN 0-14-011448-3.
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Çoban, Ramazan Volkan. (2020). Giovanni Boccaccio’nun “De Casibus Virorum Illustrium” Adlı Eserinin Bibliothèque Nationale de France’daki 226 ve 232 Numaralı Fransızca Nüshalarında Yer Alan Minyatürlerde XV. Yüzyıl’da Avrupalı Gözüyle Malazgirt Savaşı ve Sultan Alp Arslan’a Bakış. S. Karakaya ve V. Baydar (Ed.), II. Uluslararası Muş Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (48-64 ss.). Muş: Muş Alparaslan Üniversitesi. Kaynak 18 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: X. Konstantinos |  Bizans imparatoru 1068–1072 VII. Mikhail, Konstaninos Dukas ve Andronikos Dukas ile | Sonra gelen: VII. Mihail |
