İçeriğe atla

Romen Diyojen

IV. Romanos
Romen Diyojen
Ρωμανός Δ΄ Διογένης
İmparator Romen Diyojen ve karısı Eudokia'ya İsa tarafından taç giydirilmesi (Bibliothèque nationale de France)
Bizans imparatoru
Hüküm süresi1068–1071
Ortak imparatorlar VII. Mihail, Konstantinos ve Andronikos
Önce gelenX. Konstantinos
Sonra gelenVII. Mihail
Doğumy. 1030
Ölüm4 Ağustos 1072 (42 yaşında)
Proti (Kınalıada)
Eş(ler)iAnna
Eudokia Makrembolitissa
Çocuk(lar)ıKonstantinos Diogenis
Nikiforos Diogenis
Leon Diogenis
HanedanDukas Hanedanı
BabasıKonstantinos Diogenis

IV. Romanos (GrekçeΡωμανός Δ' Διογένης, Romanos IV Diogenis) ya da yaygın Türkçe adıyla Romen Diyojen (d. y. 1030 - ö. 4 Ağustos 1072), 1068 ile 1071 arasında hüküm süren Bizans imparatoru. Anadolu'yu Türklere karşı savunmak için tahta çıkıp büyük bir ordu topladı ama Malazgirt Meydan Muharebesi'nde Alparslan'a karşı başarısız olunca tahttan indirildi ve Bizans tarafından gözlerine mil çekildi. Gözlerine mil çekme işlemi çok kötü yapıldığı için öldü.[1]

Tahta çıkışı

Romanos Diogenis, Bizans devleti içinde çok iyi tanınmış ve yüksek siyasal gücü olan Kapadokyalı Diogenii ailesinin mensubudur ve babasının adı Konstantinos Diogenis'dir. Romanos Diogenis, Bizans ordusunda yüksek rütbelere yükselmiş ve 1067 yılında Bizans imparatoru X. Konstantinos Dukas'ın oğullarını imparatorluk tahtından indirmek için hazırladığı bir komplo nedeni ile idama mahkûm edilmiştir. İdam infazını hapiste beklerken Bizans'ta gerçek iktidar sahibi olan taht naibi Eudokia'nın ilgisini çekmiş ve onun huzuruna çağrılmıştır. Eudokia, ondan çok etkilenip ve onu affederek 1 Ocak 1068 tarihinde onunla evlenmiştir. Bu evlilikle IV. Romanos Diogenis olarak, VII Mikhail ile beraber ortak İmparator olmuştur.

Türkler üzerine seferler

IV. Romanos Diogenis tahta geçtikten sonra Bizans İmparatorluğunun doğusundaki ortaya çıkan durumla ilgilenmiştir. Doğu Anadolu'ya giren Selçuklu ordularına karşı başarılı üç askerî sefer düzenlemiştir. 1068-69'daki son seferi ile Selçuk ordularını Fırat Nehri'nin doğusuna püskürtmeyi başarmıştır.

1071'de IV. Romanos Selçuk Sultanı Alp Arslan'ın Mısır'a sefere çıkışını fırsat bilerek yeni bir sefere hazırlanmıştır. Bu sefere çıkan Bizans ordusu Anadolu içinden ilerleyip, Doğu Anadolu'da yakın savaşa girişmeyen Selçuklu öncü birlikleri tarafından meşgul edilmiş, Bizans arazilerinin çok dışında kalan Selçuklu Hanedanı elinde bulunan önemli bir kale olan Malazgirt kalesine yönlendirilmiştir. Selçuk Sultanı Alp Arslan haberdar olmuş ve ordusunu Anadolu önlerine doğru hareket ettirmiştir. Dağınık şekilde ilerleyen Bizans ordusu, bu mevkide savaş düzeninde bekleyen Selçuklu Sultanı Alp Arslan idaresindeki ana Selçuk güçleri ile karşı karşıya gelmiştir. Bizans kuvvetleri sayıca güçlü olmakla beraber (70.000 mevcutlu), Balkanlar'dan ve Anadolu'dan toplanan birçok paralı asker kapsadığı için iyi eğitimli olmayan ve kumanda ve kontrolü birleşiklikten uzak bir ordu idi. Ayrıca ileri yürüyüşte, ordu dağınıklık göstermiştir. Her iki ordu da yorgun durumda olup tam güç ile savaşa girememiştir.

Malazgirt Meydan Muharebesi 26 Ağustos 1071'de iki ordunun savaşa girişmesi ile başlamıştır. Bizans yazarlarına göre, savaşın sonucunda Oğuz, Peçinek ve diğer Türk asıllı Bizans paralı askerlerinin karşılarında Türkleri görünce Bizans ordusunu terk etmeleri önemli rol oynamıştır. Savaş Bizans ordusu aleyhine gelişmiş, IV. Romanos ve Bizans merkez birlikleri merkezde hücumla ilerlemiş, fakat Bizans ordusundan büyük bir kısmından ayrılmış ve Selçuklu birlikleri tarafından kuşatılmıştır. Zaten eksik ve aksak eğitimli olan ve kumanda ve kontrolden yoksun olan Bizans ordusunun kalan kısmı komuta alamadan ve Selçuklu ordusunun baskına dayanamayarak dağınık bir halde geri çekilmeye başlamış ve çok geçmeden bu bir bozguna dönmüştür. Böylece Bizans ordusu sadece büyük bir yenilgiye uğramakla kalmamış; merkezde kuşatılıp tecrid edilen İmparator IV. Romanos Selçuklular tarafından esir alınmıştır.

Sultan Alp Arslan önce önüne getirilen pejmürde kılıklı, toztoprak kaplı, yorgun argın kişinin Bizans İmparatoru olduğuna inanamamıştır. Ama sonra, zamanın tarihçilerinin hepsinin üzerinde anlaştığı gibi, Selçuklu Sultanı, esiri Bizans imparatorunu çok büyük bir nezaketle karşılamış ve İmparator'un Selçuklu karargahında 8 günlük kalması sırasında ona tek sert bir söz söylememiştir. Sonra imzalanan bir barış anlaşması ve miktar üzerinde pazarlıktan sonra anlaşmaya varılan bir salıverme tazminatı ve yıllık vergi verme sözü alındıktan sonra IV. Romanos Konstantinopolis'e gitmek üzere serbest bırakılmıştır. Salıverme tazminatının 1.500.000 Bizans altını ve yıllık verginin 360.000 Bizans altını olması üzerine anlaşma yapılmıştır.

İhanet

Sultan Alp Arslan, İmparator Romen Diyojen'i küçük düşürürken. Boccaccio'nun De Casibus Virorum Illustrium eserinin Fransız nüshasında olayı konu edinen minyatür.[2]

Malazgirt Savaşında Bizans ordusunun ihtiyatlarının komutanı ve IV. Romanos'un rakiplerinden olan Andronikos Dukas zayiat vermeden savaş alanından ayrılmış ve ordusu ile hemen Konstantinopolis'e dönmüştür. IV. Romanos'a muhalif olanların başı olarak Sezar unvanı taşıyan İoannis Dukas ile birlikte yenilgiden menfaat temin etmek için bir plan uygulamaya başlamışlardır. İoannis Dukas ve yüksek saray memuru Mihail Psellos hemen taht naibi olan Eudokia'yı bir manastıra kapatmışlar; Eudokia'nın X. Konstantinos Dukas'dan olan oğlu ve İoannis Dukas'ın yeğeni olan VII. Mihail'i kıdemli imparator ilan etmişler ve VII. Mihail'i inandırıp IV. Romanos'un tahttan indirildiğinin ilanını sağlamışlardır.

IV. Romanos ise geri dönmekte iken Anadolu'ya dağılmış ordunun kalanlarından derme çatma bir ordu düzenlemiş ve kendisini tahttan indirenlerin ordularına karşı iki savaş yapmıştır. Birincisi Sezar İoannis Dukas'ın en genç oğlu Konstantinos Dukas idaresinde ordulara karşı Dokeia'ta yapılmıştır. Bu savaşta yenilen IV. Romanos kaçıp Adana yakınlarında bir ufak kaleye sığınmıştır. Takip eden ordu daha kıdemli Andronikos Dukas emrine verilmiştir. Kuşatılan kaleden IV. Romanos bazı şartlarla Andronikos Dukas'a teslim olmuş ve esaret şartlarının ağır olmayacağı hakkında bir anlaşma imzalanmıştır. IV. Romanos özel giysiler ve saç kesimi ile hemen keşiş yapılmıştır. Anlaşmaya rağmen 600 kilometre kadar katır sırtında Adana'dan Cotiaecum (Kütahya)'ya kadar götürülmüştür. Oradan da Konstantinopolis'e getirilen IV. Romanos, 29 Haziran 1072'de gözlerine mil çekilip Proti adasında (Kınalıada)'da manastıra sürgüne gönderilmiştir. Kör edilme operasyonu o kadar acımasız ve acemice yapılmıştır ki, IV. Romanos Diogenis sürgünde bulunduğu günlerde, yaraları ve sonradan ortaya çıkan enfeksiyon nedeniyle 4 Ağustos 1072'de öldü. Karısı İmparatoriçe Eudokia, öldüğü adada ona görkemli bir cenaze töreni yapmak için izin aldı.

Ailesi

IV. Romanos Diogenis ile Bulgar Çarı İvan Vladislav'ın oğlu Alusian'in kızı olan Anna ile evliliğinden ismi bilinen tek oğulları vardır:

İmparatoriçe Eudokia Makrembolitissa ile IV. Romanos Diogenis'in evliliğinden çocukları şunlardır:

Popüler kültürdeki yeri

TRT 1'de yayınlanan Alparslan: Büyük Selçuklu dizisinde Sarp Levendoğlu tarafından canlandırılmıştır.

11 Şubat 2022 tarihinde yayımlanmış Malazgirt 1071 filminde Caner Kurtaran tarafından canlandırılmıştır.

Kaynakça

  1. ^ noahm. "Romanos IV Diogenes (1068–1071)". Dumbarton Oaks (İngilizce). 31 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021. 
  2. ^ Çoban, R. V. (2020). Giovanni Boccaccio’nun “De Casibus Virorum Illustrium” Adlı Eserinin Bibliothèque Nationale de France’daki 226 ve 232 Numaralı Fransızca Nüshalarında Yer Alan Minyatürlerde XV. Yüzyıl’da Avrupalı Gözüyle Malazgirt Savaşı ve Sultan Alp Arslan’a Bakış. S. Karakaya ve V. Baydar (Ed.), II. Uluslararası Muş Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (48-64 ss.). Muş: Muş Alparaslan Üniversitesi. Kaynak 18 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Resmî unvanlar
Önce gelen:
X. Konstantinos

Bizans imparatoru

1068–1072
VII. Mikhail, Konstaninos Dukas ve Andronikos Dukas ile
Sonra gelen:
VII. Mihail

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Alp Arslan</span> Büyük Selçuklu Devletinin 2. Hükümdarı

Alp Arslan, Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun ikinci sultanı olan ve Türklerin Orta Asya'dan Anadolu'ya gelişlerini ve mücadelesini yöneten askeri komutan ve hükümdardır. Doğum adı Muhammed bin Davud Çağrı'dır. 1071 yılında Bizans İmparatorluğu hükümdarı Romen Diyojen ile yaptığı Malazgirt Muharebesi'ndeki başarısından dolayı tanınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Malazgirt Meydan Muharebesi</span> 26 Ağustos 1071 tarihinde Bizans İmparatorluğu ile Büyük Selçuklu Devleti arasında yapılan savaş

Malazgirt Meydan Muharebesi, 26 Ağustos 1071 tarihinde Büyük Selçuklu İmparatorluğu hükümdarı Alp Arslan ile Bizans İmparatorluğu hükümdarı Romen Diyojen arasında Malazgirt Ovasında gerçekleşen muharebedir. Alp Arslan'ın kesin zaferi ile sonuçlanan bu muharebe, "Türklere Anadolu'nun kapılarını açan son muharebe" olarak bilinir ve savaşın ardından pek çok Türk Anadolu'ya yerleşmeye başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Miryokefalon Muharebesi</span> Anadolu Selçukluları ile Bizans arasında yaşanmış savaş

Miryokefalon (Myriokephalon) Muharebesi Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan ile Bizans imparatoru I. Manuil arasında yapılan savaştır. Anadolu'da Türk hakimiyetinin kabul edildiği savaştır. Anadolu'nun tapusunun alındığı savaş olarak da bilinir. Savaşın yapıldığı yerin neresi olduğu konusunda günümüzde farklı il ve ilçe belediyeleri sempozyum, konferans, çalıştay düzenleyerek sahiplenmeye çalışmaktadır. Savaşın yapıldığı yer konusunda akademi camiasında çeşitli çalışmalar ortaya konmuş fakat tam olarak tespiti yapılamamıştır.

<span class="mw-page-title-main">I. Aleksios</span> Bizans imparatoru

Aleksios Komnenos 1081-1118 döneminde Bizans imparatorudur. Komninos Hanedanının kurucusu I. İsaakios'un yeğenidir. Kendinden sonra (1081-1185) döneminde imparator olacak Komninos Hanedanı mensuplarından 5 Komninos imparatordan ilkidir.

<span class="mw-page-title-main">Dukas Hanedanı</span>

Dukas veya Dükas Hanedanı Bizans İmparatorluğu'nu 1059-1081 yılları arası yönetmiş ve tarihin çeşitli dönemlerinde var olmuş bir hanedan.

<span class="mw-page-title-main">I. Theodoros</span>

I. Theodoros Laskaris, arasında İznik imparatoru olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">III. Nikiforos</span>

III. Nikiforos Botaneiates, 1078 ile 1081 arasında Bizans imparatoru. Tanınmış bir general olarak tahtı bir darbe ile eline geçirmiş ve üç yıllık bir saltanattan sonra, bir başka darbe ile imparatorluktan indirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">VII. Mihail</span>

VII. Mihail Dukas, Bizans imparatoru 1071-1078. VII. Mihail, X. Konstantinos Doukas ile Eudokia Makrembolitissa'nın büyük oğullarıdır. Malazgirt'deki yenilginin ardından Bizans İmparatorluğu'nun başına geçti. Tahta geçtiğinde artık Bizans en güçlü Hristiyan devleti olma vasfını yitirmiş ve bir çöküş dönemine girmişti. Hükümdarlığı sırasında enflasyon dolayısıyla Bizans parası değer kaybettiği için Parapinakēs, "dörtte-bir eksik" namı ile anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">X. Konstantinos</span> 1059dan 1067ye kadar Bizans İmparatoru

X. Konstantinos Dukas, 1059-1067 yılları arasında tahtta kalan Bizans imparatoru.

Roussel de Bailleul, Norman savaşçı, komutan ve maceracı.

Andronikos Dukas veya Dükas, Bizanslı protovestiarios ve protoproedros.

<span class="mw-page-title-main">Eudokia Makrembolitissa</span>

Eudokia Makrembolitissa Bizans İmparatoru X. Konstantinos'un ikinci karısı. 1067 yılında onun ölümünden sonra Romen Diyojen'in karısı olmuştur. Ayrıca Konstantinopolis Patriği I. Mihail Kirularios'un yeğenidir.

<span class="mw-page-title-main">Adrianos Komnenos</span>

Adrianos Komnenos, bazen Adrian olarak geçer ya da Yunanca: Adrianus Comnenus, Bizans soylusu, generali ve İmparator I. Aleksios'un genç kardeşidir.

İoannis Dukas ya da Yannis Dükas, Paflagonyalı asil olan ve Moesia Superior Thema'sı valisi olan Andronikos Dukas'ın oğlu, Bizans İmparatoru X. Konstantinos'un kardeşidir. İoannis Dukas, İmparator I. Aleksios'un karısı İrini Dukena'nın baba tarafından büyük babasıdır.

<span class="mw-page-title-main">IV. Bagrat</span> Eski bir Gürcü Kralı

IV. Bagrat, Bagrationi Hanedanı'nın bir üyesidir. 1027 ile 1072 yılları arası Gürcistan Krallığı yapmıştır. Uzun ve olaylı hükümdarlığında Gürcistan'ın hükümdarlığını Bizans İmparatorluğu ve Selçuklu Hanedanı'ndan korumak için çalışmıştır.

Akşehir Muharebesi veya Philomelion Muharebesi, Anadolu Selçuklu devleti sultanı Şahinşah ile Bizans İmparatoru I. Aleksios arasında 1116 yılında arka arkaya birkaç günde yapılan bir seri askeri çatışmadan oluşan ve Bizans İmparatorluğu galibiyeti ile sona eren muharebe.

<span class="mw-page-title-main">Andronikos (X. Konstantinos'un oğlu)</span> Bizans imparatoru

Andronikos Dukas, Latin dillerinde yazılışı Andronicus Ducas, Bizans İmparatoru X. Konstantinos'un üçüncü oğlu ve Bizans İmparatoru VII. Mihail'in en genç kardeşi. Diğer kardeşlerinin aksine, ismi babası tarafından genç ortak imparator olarak zikredilmemiştir ve bu unvan ona Romen Diyojen tarafından verilmiştir. Onun dışında çok önemsizdir ve herhangi bir şekilde devlet işlerine müdahalesi olmamıştır.

Konstantin Diyojen, Bizans İmparatoru Romen Diyojen'in oğullarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Manuil Komnenos (kuropalatis)</span> Bizanslı aristokrat ve askeri lider

Manuil Komninos Bizanslı aristokrat ve askeri lider, İoannis Komnenos 'un en büyük oğlu, imparator I. Aleksios'un ağabeyidir. Evlilik yoluyla imparator Romen Diyojen'in akrabasıdır. 1070 ile 1071 yıllarında Selçuklu akınlarına karşı seferler ile görevlendirilmiştir. Bu görevi hastalık nedeniyle öldüğü Nisan 1071 tarihine kadar sürdürmüştür.

<i>Malazgirt 1071</i> 2022 çıkışlı Türk sinema filmi

Malazgirt 1071, 2019 yılı yapımı, Malazgirt Meydan Muharebesi'ni konu edinen, yönetmenliğini Özgür Bakar ve Bilal Kalyoncu'nun üstlendiği aksiyon, tarih ve savaş türündeki Türk yapımı sinema filmidir. Filmin başrollerinde Cengiz Coşkun, Caner Kurtaran, Vildan Atasever ve Haluk Piyes bulunmaktadır. Filmde Alp Arslan'ı Cengiz Coşkun, Romen Diyojen'i ise Caner Kurtaran canlandırmaktadır. 2019'da çekilen film, 11 Şubat 2022 tarihinde vizyona girmiştir.