Romanya başbakanı
| Romanya Hükûmeti Başbakanı Rumence: Prim-ministrul Guvernului României | |
|---|---|
 Romanya başbakanı forsu | |
| Üyelik | Romanya hükûmeti Milli Savunma Yüksek Konseyi |
| Resmî ikamet | Victoria Sarayı, Bükreş |
| Atayan | Romanya cumhurbaşkanı |
| Görev süresi | 4 yıl, dönem sınırlaması yok |
| Oluşum | 22 Ocak 1862) |
| İlk sahibi | Barbu Catargiu "Bakanlar Kurulu Başkanı" olarak |
| Maaş | Yıllık 288.000 ley (2022)[1] |
| Websitesi | gov.ro/ro/guvernul/cabinetul-de-ministri/prim-ministru1575537361 |
Romanya başbakanı (Rumence: Prim-ministrul României), resmi adıyla Romanya Hükûmeti başbakanı (Rumence: Prim-ministrul Guvernului României), Romanya hükümetinin başıdır. Başlangıçta bu makam Bakanlar Kurulu Başkanı (Rumence: Președintele Consiliului de Miniștri) olarak adlandırılırken, "Hükümet" terimi Bakanlar Kurulundan daha fazlasını içeriyordu ve Bakanlar Kuruluna da Bakanlar Konseyi (Rumence: Consiliul de Miniștri) deniyordu. Bu unvan komünist rejim sırasında 1965 Romanya Anayasası ile resmi olarak Başbakan olarak değiştirilmiştir.[2]
Mevcut başbakan Sosyal Demokrat Partiden (PSD) Marcel Ciolacu olup 15 Haziran 2023'ten bu yana Romanya Ulusal Koalisyonunun (CNR) hükümet başkanı olarak görev yapmaktadır.
Adaylık
Cumhurbaşkanının görevlerinden biri de başbakanlık makamı için bir aday belirlemektir. Cumhurbaşkanı, Parlamentoda çoğunluğa sahip olan partiye ya da böyle bir çoğunluk yoksa Parlamentoda temsil edilen partilere danışmalıdır.[3]
Aday belirlendikten sonra, hükümet programı ve kabine için bir teklif hazırlar. Teklifin on gün içinde güven oylaması yoluyla Parlamento tarafından onaylanması gerekir. Hem program hem de kabine üyeliği Parlamento tarafından Temsilciler Meclisi ve Senatonun ortak oturumunda görüşülür. Teklif ancak tüm milletvekili ve senatörlerin çoğunluğunun onaylaması halinde kabul edilir.[3]
Güvenoyu alan aday başbakan olur ve tüm kabine üyeleri bakan olur. Başbakan, bakanlar ve hükümetin diğer üyeleri, Anayasa'nın 82. maddesinde öngörüldüğü üzere cumhurbaşkanı önünde yemin ederler. Hükümet bir bütün olarak ve üyelerinin her biri yemin tarihinden itibaren görevlerini yerine getirirler.[4]
İşlevler
Başbakan hükümetin faaliyetlerini yönlendirir ve üyelerinin faaliyetlerini koordine eder. Başbakan, görüşülmek üzere Temsilciler Meclisine veya Senatoya hükümet politikasına ilişkin raporlar ve beyanlar sunar.[5] Hükümetin başı olarak başbakan, ülkenin iç politikasını yönlendirmek ve kamu yönetimine liderlik etmekle görevlidir. Bu bağlamda hükümet, ilgili diğer sosyal aktörlerle işbirliği yapar.
Diğer tüm kamu makamlarında olduğu gibi, başbakanlık makamı da milletvekili veya senatörlük dışında başka hiçbir makamla bağdaşmaz ve ticari bir kuruluştaki profesyonel bir pozisyonla da bağdaşmaz. Başbakanın görev süresi, kişinin istifası, güvensizlik önergesini takiben görevden alınması, seçim haklarını kaybetmesi (mahkumiyeti takiben), görevle bağdaşmaması, ölümü veya yasama organının süresinin dolması ile sona erer. Başbakan, hükümetin belirli bir alanından sorumlu bakan ile birlikte, Romanya devletinin resmi gazetesi olan Monitorul Oficial'da yayınlandıkları anda icra emri olarak yürürlüğe girecek kararları ve kararnameleri imzalayabilir. Bu tür kararnameler Parlamentonun ilgili meclisine gönderilmeli ve burada acil bir şekilde görüşüldükten sonra resmi gazeteye gönderilmelidir. İlgili meclisin söz konusu kararnameyi 30 gün içinde görüşmemesi veya onaylamaması halinde, kararname resmi olarak kabul edilir ve gazetede yayınlanır. Bir acil durum kararnamesi anayasal bir kanunu değiştiremez, temel kurumların işleyişini, hakları veya özgürlükleri ilgilendiremez.
Rusya gibi başkan-parlamenter yarı başkanlık sistemlerinden farklı olarak Romanya başbakanı, cumhurbaşkanı tarafından doğrudan görevden alınamadığı için cumhurbaşkanının astı değildir.[5] Cumhurbaşkanı, dış politika, ülke savunması, kamu düzeninin korunması ve başbakanın daveti üzerine diğer durumlarda da ulusal çıkarlarla ilgili konuların tartışıldığı hükümet toplantılarına katılabilir.[6] Cumhurbaşkanı katıldığı hükümet toplantılarına her zaman başkanlık eder.[6]
Anayasal görevlerinin yanı sıra başbakan, her zaman böyle olmasa da, genellikle hükümeti destekleyen çoğunluk koalisyonundaki büyük partinin lideridir.
Parlamento ile ilişkiler
Hükümet ve diğer yönetim organları, hükümetin parlamenter denetiminin bir parçası olarak Temsilciler Meclisi, Senato veya parlamento komisyonları tarafından talep edilen tüm bilgi, rapor veya belgeleri sunmak zorundadır.
Hükümet üyeleri Parlamento çalışmalarına katılabilirler ve bunu meclis başkanlarının talebi üzerine yapmak zorundadırlar. Başbakan ve Kabine üyeleri, Parlamento tüzüğünde belirtilen şartlar çerçevesinde milletvekilleri ya da senatörler tarafından yöneltilen tüm soru ve önergelere cevap vermek zorundadır. Bu tür konuşmalardan sonra, Meclis ya da Senato, iç ya da dış siyasetle ilgili bir konuda tutumlarını ifade etmek için basit bir önerge kabul edebilir.
Parlamento, hükümete karşı bir güvensizlik önergesi kabul ederek bir başbakanı ve kabinesini görevden alabilir. Bir önergenin verilebilmesi için milletvekili ve senatörlerin en az dörtte biri tarafından imzalanması ve kabul edilebilmesi için de milletvekili ve senatörlerin çoğunluğunun önergenin lehinde oy kullanması gerekir. Güvensizlik önergesinin kabul edilmesinin ardından başbakan ve kabinesi resmen görevden alınır ve Cumhurbaşkanı yeni hükümeti kurması için bir kişiyi görevlendirir.[7] 1989 yılından bu yana beş başbakan gensoru önergesinin kabul edilmesinin ardından görevden alınmıştır: Emil Boc (2009),[8] Mihai Răzvan Ungureanu (2012),[9] Sorin Grindeanu (2017),[10] Viorica Dăncilă (2019)[11] ve Florin Cîțu (2021).[12]
Tarihçe
Başlangıçta Bakanlar Kurulu Başkanı olarak adlandırılan bu makam ilk kez 1862 yılında Prens Alexandru Ioan Cuza döneminde oluşturulmuştur. Cuza, döneminin diğer hükümdarlarının aksine, kalıtsal bir hükümdar değildi. 1859 yılında iki ayrı seçimde Eflak Prensi ve Boğdan Prensi seçilerek iki prensliği fiilen birleştirdi. 1862 yılına gelindiğinde, iki yönetimi, başkenti Bükreş olan ve Romanya adını taşıyan tek bir hükümet halinde tamamen birleştirmişti, ancak bu birlik onun iktidarının sona ermesinden sonra dağılma tehlikesiyle karşı karşıyaydı. Dönemin liberalleri tarafından öngörülen iki büyük reform projesini (seçim ve tarım reformları) destekleyen bir liberal olan Cuza, Prenslik makamını siyasi açıdan tarafsız tutmayı tercih ederek siyasi tercihlerini açıkça dile getirmedi veya kendisini bir hizbin lideri olarak konumlandırmadı. Ülkeye siyasi bir hükümet kazandırmak amacıyla Cuza başbakanlık makamını oluşturdu ve Muhafazakar hizbin lideri Barbu Catargiu'yu iktidara getirdi.[13]
Kurulduktan sonraki ilk yıllarda makam, Prens'in iradesine meydan okuyabilen önemli bir otoriteye sahipti ve çoğunlukla muhafazakarlar ve gericilerden oluşan bir Yasama Meclisi ile birlikte Catargiu'nun muhafazakar hükümeti, çeşitli reformların kabul edilmesini geciktirebildi. Hükümetin reformlara karşı çıkmasından ve seçim sisteminin sansürcü doğası nedeniyle gerici güçlerin hakim olduğu bir Meclisle çalışamamaktan hayal kırıklığına uğrayan Cuza, bir hükümet darbesi başlattı ve ardından ülkenin anayasası olarak hizmet eden Paris Sözleşmesi'ni, Paris Sözleşmesi'ni genişleten Tüzük (Rumence: Statutul dezvoltător al Convenției de la Paris) adlı kendi versiyonuyla değiştiren bir anayasa referandumu yaptı. Yeni anayasa, Cuza'nın yasama amaçlarına hizmet etmesi için Senato'yu oluşturdu ve başbakan ona bağlı kalırken Prens'e tam yürütme yetkisi verdi. Cuza artık tam yetkilere sahip olsa da başbakanlık makamı etkili olmaya devam etti ve üçüncü başbakan, liberal ve Cuza'nın eski bir müttefiki olan Mihail Kogălniceanu sık sık onunla çatıştı.[14]
Cuza'nın 1866'da liberal ve muhafazakâr grupların oluşturduğu bir koalisyon tarafından darbeyle görevden alınmasının ardından dönemin siyasi güçleri iki hedef üzerinde karar kıldı: Avrupalı soylu bir aileden gelen yabancı bir prensi ülke tahtına çıkarmak ve liberal bir anayasa hazırlamak. 1866 Anayasası, başbakanın Prens'in keyfine göre görev yaptığını, Prens'in başbakanı istediği zaman ve herhangi bir nedenle atayabileceğini ve görevden alabileceğini teyit etti. Bununla birlikte, başbakan hala önemli bir nüfuza sahipti.[15]
Birinci Dünya Savaşı'nın Büyük Romanya'nın kurulmasına yol açmasının ardından, 1923 yılında Versay Antlaşması ve Trianon Antlaşması'ndan bu yana Romanya devletinin geçirdiği değişiklikleri yansıtacak yeni bir anayasa hazırlandı. Yeni anayasa Kral'ın yetkilerini sınırlandırarak yürütme gücünü tamamen Kral'ın atamasından sonra artık Kral adına yöneten başbakan ve kabinesine verdi.[16] Yeni anayasa aynı zamanda hükümetin parlamento tarafından denetlenmesine yönelik ilk adımları atarak, meclislerden herhangi birinin bakanları suçlayarak mahkemeye çıkarabilmesini öngörüyordu.[17]
İkamet
Başbakanın şu anki ikametgahı Victoria Sarayı'dır.
Başlangıçta Dışişleri Bakanlığının merkezi olarak tasarlanan Victoria Sarayı, komünist dönemde Dışişleri Bakanlığı ve Bakanlar Kurulunun merkezi olmuş, 1990 yılında ise komünizm sonrası Romanya'nın ilk hükümetinin merkezi haline gelmiştir.
Saray, 2004 yılında tarihi bir anıt olarak ilan edilmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Özel
- ^ "Ce salarii au președintele României, premierul și liderii celor două camere din Parlament". 29 Kasım 2022. 4 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2024.
- ^ "CONSTITUŢIA Republicii Socialiste România din 1965 ("1965 Constitution of the Socialist Republic of Romania")" (Rumence). Article 80: Chamber of Deputies (Romania). 10 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2018.
- ^ a b "Constitution of Romania". Article 103. 8 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2014.
- ^ "Constitution of Romania". Article 82. 8 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2014.
- ^ a b "Constitution of Romania". Chapter III. 8 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2014.
- ^ a b "Constitution of Romania". Art. 87. 8 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2018.
- ^ "Constitution of Romania". Chapter IV. 8 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2017.
- ^ "Guvernul Boc 2 a căzut, moțiune de cenzură adoptată cu 254 voturi pentru". ZF (Rumence). 2009.[]
- ^ "Guvernul MRU demis prin moțiune de cenzură de USL". ZF (Rumence). 2012.
- ^ "Moțiunea de cenzură a trecut". Digi24 (Rumence). 2017. 24 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2017.
- ^ "Romania government collapses after no-confidence vote". Deutsche Welle. 10 Ekim 2019. 7 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2019.
- ^ Robert Kiss (5 Ekim 2021). "Guvernul Cîțu a fost demis. Au votat 281 de parlamentari moțiunea de cenzură". Digi24.ro (Rumence). 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2022.
- ^ Isar (2005). Nicolae. Fundația România de mâine. ss. 48-50. ISBN 973-725-240-3.
- ^ Isar (2005). Nicolae. Fundația România de mâine. ss. 57-65. ISBN 973-725-240-3.
- ^ Isar (2005). Nicolae. Fundația România de mâine. s. 83. ISBN 973-725-240-3.
- ^ Scurtu, Ioan. Istoria Românilor Vol. VIII. Editura Enciclopedică. ss. 188-189. ISBN 973-45-0381-2.
- ^ "1923 Constitution". 2 Ocak 2000. 27 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2017.
Genel
- Nicolae C. Nicolescu, Șefii de stat și de guvern ai României (1859–2003), Editura Meronia, Bucharest, 2003
- Stelian Neagoe, Istoria guvernelor României de la începuturi – 1859 până în zilele noastre – 1995, Editura Machiavelli, Bucharest, 1995
- Isar, Nicolae (2005). Istoria modernă a românilor (1848–1878). II. Bükreş: Fundația României de mâine. ISBN 973-725-240-3.
Dış bağlantılar
- (Rumence) Guvernele României
| Birleşik Prenslikler |
|  |
|---|---|---|
| Romanya Krallığı |
| |
| RHC-RSC | ||
| 1989'dan beri Romanya | ||
