İçeriğe atla

Roman Dmowski

Roman Stanisław Dmowski (9 Ağustos 1864 - 2 Ocak 1939), Polonyalı devlet adamı. Polonya'nın ulusal kurtuluşu için Çarlık Rusyası ile iş birliğini savunmuştur.

Varşova'da öğrenciyken, Polonya bağımsızlık hareketine katıldı. 1895'te Lvov'da etkili bir yayın organı olan Przeglad Wszechpolskinin kurucuları arasında yer aldı. Ulusal Demokrat Parti'nin (1897) önderlerinden biri olarak, bağımsız bir Polonya kurmak üzere devrimci yöntemlere başvurulmasına karşı çıktı ve Rus Çarlığı içindeki ulusal özlemlerin özerklik yoluyla karşılanabileceğini savundu. Rus-Japon Savaşı (1904-1905) sırasında, sonradan Polonya devlet başkanı olan Józef Piłsudski ve öteki Polonyalı devrimcilerin ulusal ayaklanmaya hazırlanmak için Japonya ile anlaşma tasarılarına bütün gücüyle karşı koydu. İkinci (Mart-Haziran 1907) ve üçüncü (Kasım 1907-Haziran 1912) Rus Duma'sında Rusya-Polonya iş birliğinin başsavunucusu olarak öne çıktı. Bu iş birliği politikası büyük ölçüde gözden düştüğünden Ekim 1912'de yapılan seçimlerde dördüncü Duma'ya (Kasım 1912-Mart 1912) giremedi.

I. Dünya Savaşı'nın ilk aylarında, Rusya ve Batılı müttefikleriyle iş birliği yaparak Polonya'nın ulusal hedeflerini gerçekleştirmeye çalışan bir Ulusal Komite kurulmasına yardım etti. Ama 1915 yazından sonra Polonya'nın kurtuluşu için yalnızca Batılı devletlerin desteğini sağlamaya yöneldi ve yıllardır savunduğu özerklik politikasını bırakarak, tam bağımsızlık isteyen bir programı benimsedi. Ağustos 1917'de Lozan'da yeni bir Ulusal Komite kurdu. Bu komite, daha sonra, Müttefiklerce Polonya halkının resmi temsilcisi olarak tanındı.

I. Dünya Savaşı'ndan sonra toplanan Paris Barış Konferansı'nda (1919) Polonya'nın yeni ulusal hükûmetini temsil eden Dmowski, Haziran 1919'da Versailles Antlaşması'nı imzaladı. Ardından 1922'ye değin kurucu Ulusal Meclis (Sejm) üyesi olarak görev yaptı. 1923'te kısa bir süre dışişleri bakanlığı görevinde bulundu. Daha sonra etkin siyasetten çekildi. Yayımlanan çok sayıda yapıtı arasında, Niemcy, Rosya i kwestya polska (1908; Almanya, Rusya ve Polonya Sorunu), savaş öncesi görüşlerini yansıtan ilginç bir yapıttır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bolşevizm</span> Devrimci Marksist ideoloji

Bolşevik, çoğunluktan yana anlamına gelen Rusça kelime, 1903 yılında düzenlenen Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin İkinci Kongresi'nde Vladimir Lenin ve Julius Martov arasında yeni kurulmakta olan partinin üyelik tanımı üzerine başlayan görüş ayrılığı sonucu yaşanan ayrışmadaki taraflardan Lenin yanlısı grup. Kongrede Lenin yanlıları çoğunlukta olduğu için Rusça çoğunluk anlamına gelen Bolşevik olarak, azınlıktaki Martov yanlıları da Menşevik olarak adlandırılacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Nikolay Buharin</span> Bolşevik devrimci ve entelektüel, Sovyet siyasetçi

Nikolay İvanoviç Buharin, Bolşevik devrimci ve entelektüel, Sovyet siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Georgi Plehanov</span>

Georgiy Valentinoviç Plehanov, Rus devrimci, Marksist teorisyen ve filozof. Rusya'da sosyal-demokrat hareketin kurucusu ve kendini "Marksist" olarak tanımlayan ilk Ruslardandır.

<span class="mw-page-title-main">Rus İç Savaşı</span> 1917den 1922ye kadar süren bir iç savaş

Rus İç Savaşı, 1917 Ekim Devrimi'nden sonra 1918-1922 yılları arasında Bolşeviklerle muhalifleri arasında yaşanan savaştır. Savaş Beyaz Ordu birliklerinin 1918 baharında Beyaz Terör saldırılarıyla başladı. Ana muharebe Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Bolşevik Kızıl Ordusuyla komünizm karşıtlarının Beyaz Ordusu arasında geçti. Ancak savaşa Beyaz Ordu'ya finansal destek ile silah ve asker yardımında bulunan ABD, İngiltere, Fransa, Polonya ve Japonya da müdahil oldu. 1921 yılında Bolşevikler Beyaz Terör'ü ve destekçilerini yenerek tüm ülkeye hâkim oldular. 1922 yılında da Sovyetler Birliği kuruldu.

Litvanya Bağımsızlık Savaşları veya diğer adıyla Özgürlük Mücadeleleri Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Litvanya'nın bağımsızlığı için yaptığı üç savaşı tanımlar. Bu savaşlar Bolşevik kuvvetlerine, Bermontiyalılara ve Polonya'ya karşı verilmiştir. Savaşlar, bağımsız Litvanya'nın uluslararası tanınmasını ve sivil kurumların oluşumunu geciktirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti</span> 1918 - 1921 yılları arası var olmuş ülke

Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan'ın 1918-1921 arasında bağımsız olduğu dönemdeki adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tomáš Garrigue Masaryk</span> Çekoslovakyanın kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı

Tomáš Garrigue Masaryk, Çekoslovakya'nın kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı (1918-1935).

<span class="mw-page-title-main">Rus Devrimi (1905)</span>

1905 Rus Devrimi, Rus İmparatorluğu çapında geniş yankı bulan kitlesel siyasi eylemlerdir. 1905 Moskova Ayaklanması örneğinde olduğu gibi, bazı eylemler doğrudan hükûmeti hedef almıştır. Saldırılar, işçi grevleri, köylü ayaklanmaları ve askeri isyanlar şeklinde gelişmiştir. Olaylar sonucunda anayasal monarşiye geçiş yapılmış ve Çarlık Duması kurulmuş, çok partili seçimler yapılmış, 1906 Anayasası meydana getirilmiştir. Ancak Çarlık rejiminin yıkılması ve bazı bölgelerdeki bağımsızlık yönünde yapılan silahlı ayaklanma girişimleri başarısız olmuş ve bastırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Feliks Dzerjinski</span> Sovyet devrimci ve bürokrat, Cheka ve OGPU örgütlerinin ve Kızıl Terörün mimarlarındandır

Feliks Edmundoviç Dzerjinskiy, , Demir Feliks lakabıyla bilinen Sovyetler Birliği'nin ilk istihbarat ve gizli servisi Çeka'nın kurucusu ve ilk önderi. Bolşevik devrimci ve Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) Merkez Komitesi üyesi (1917-1926). RKP (B) Politbüro üyesi (1924-1926).

<span class="mw-page-title-main">Ermeni Ulusal Hareketi</span>

Ermeni Ulusal Hareketi, 1780 Zeytun İsyanı ile başlayarak 1984 yılına kadar süren dönemdeki "Ermeni ulusal kurtuluş hareketi" olarak da bilinen Ermeni milliyetçiliğini savunan Ermenilerin tarihte kurulmuş olan Ermeni devletlerinin kapsadığı bölgelerde, Doğu Anadolu Bölgesi ve Kafkasya'da, yeniden bir Ermeni devleti kurma amacı doğrultusunda düzenlenen faaliyetlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Tomasz Arciszewski</span>

Tomasz Stefan Arciszewski, Polonya Sosyalist Partisi üyesi ve 1944-1947 yılları arasında Londra'da sürgünde bulunan Polonya hükûmetinin Başbakanı olarak hükûmetin Batılı güçlerin tanınmasını kaybettiği dönemde başkanlık yapıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Anayasal Demokrat Parti</span> Rus İmparatorluğunda liberal bir siyasi parti

Anayasal Demokrat Parti veya Kadetler, Rus İmparatorluğunda liberal bir siyasi partiydi. Parti üyelerine Kadetler denilirdi. Bu isim partinin Rusça isminin kısaltmasından ileri gelir; K-D harflerinden oluşan parti adının kısaltmasının Rusça okunmasıdır. Kadetler ismi, Rus İmparatorluğunda askeri okul öğrencilerine verilen kadet ismiyle karıştırılmamalıdır. Partinin teorik hattını Konstantin Kavelin'in eserleri çizmiştir. Tarihçi ve siyasetçi Pavel Milyukov partinin varlığı süresince tek lideri olmuştur. Kadetler özellikle teknokratlar ve sanayiciler tarafından destek görmüştür. Ekim Devriminden sonra yasa dışı ilan edilmiş ve kapatılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Władysław Sikorski</span>

Władysław Eugeniusz Sikorski, Polonyalı asker ve siyasetçi. II. Dünya Savaşı sırasında Sürgündeki Polonya Hükûmeti Başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı</span>

1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı, ayrıca Onüç Yıllık Savaş, Birinci Kuzey Savaşı, Ukrayna Savaşı veya Rus Tufanı olarak da adlandırılır. Rusya Çarlığı ile Lehistan-Litvanya Birliği arasındaki büyük bir çatışmadır. 1655 ve 1660 yılları arasında İsveç Krallığı, Lehistan-Litvanya Birliği'ni işgal etti, bu nedenle Lehistan'da "Tufan" veya İsveç Tufanı başladı. Ayrıca Rusya-İsveç Tufanı olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Kongre Polonyası</span> Doğu Avrupadaki eski devlet

Kongre Polonyası veyahut resmi adıyla Polonya Krallığı, ya da Rus Polonyası, 1815'te Viyana Kongresi'nde egemen bir Polonya devleti olarak oluşturulan bir yönetimdi. Polonya, Habsburg Monarşisi, Rusya ve Prusya tarafından bölündükten sonra Rus egemenliği altında kuruldu. 1831 Kasım Ayaklanması'na kadar, krallık Rus Çarları ile birlikteydi. Daha sonra devlet, 19. yüzyıl boyunca Rus İmparatorluğu'na zorla entegre edildi. 1915 yılında, I. Dünya Savaşı sırasında, Polonya, 1918'de bağımsızlığını yeniden kazanana kadar, İttifak Devletleri tarafından Polonya'nın nominal Polonya Krallığı ile değiştirildi.

Nisan 1920'deki Varşova Antlaşması, Józef Piłsudski tarafından temsil edilen İkinci Polonya Cumhuriyeti ile Symon Petliura tarafından temsil edilen Ukrayna Halk Cumhuriyeti ile Bolşevik Rusya'ya karşı askeri-ekonomik bir ittifaktı. Anlaşma 21 Nisan 1920'de, 24 Nisan'da askeri bir ilave yapılarak imzalandı.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri-Polonya ilişkileri</span> Polonya Cumhuriyeti ile Amerika Birleşik Devletleri arasındaki diplomatik ilişkiler

Amerika Birleşik Devletleri-Polonya ilişkileri ya da alternatif adıyla Leh-Amerikan ilişkileri, Amerika Birleşik Devletleri ile Polonya arasındaki diplomatik, sosyal, ekonomik ve kültürel ikili ilişkilere verilen addır.

Ulusal Demokrasi, 19. yüzyılın ikinci yarısında ülkenin yabancı nüfusun yoğun yaşadığı bölgelerde güçlü olan Polonya'daki siyasal örgüttü. Kurucu ve ana ideolog Roman Dmowski idi. Hareketin diğer ideolojik babaları arasında Zygmunt Balicki ve Jan Ludwik Popławski vardı.

<span class="mw-page-title-main">Polonya tarihi (1795-1918)</span>

1795-1918 yılları arasındaki Polonya Tarihi, Polonya'nın bağımsızlığını tamamen kaybettiği ve Prusya, Avusturya İmparatorluğu ve Rusya arasında bölündüğü dönemdir. 1795'te, Polonya, 18. yüzyılda gerçekleşen üç bölünmenin üçüncüsü ve sonuncusu gerçekleşti ve Polonya-Litvanya Birliği tamamen ortadan kalktı. Bununla birlikte, hem Polonya'da hem de Polonya'nın dışında yaşanan olaylar, 19. yüzyıl boyunca Polonya bağımsızlığının yeniden tesis edilmesi umutlarını canlı tuttu.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa'da milliyetçiliğin yükselişi</span>

Avrupa'da milliyetçiliğin yükselişinde Fransız Devrimi ve Napolyon Savaşları etkili olmuştur. Amerikalı siyaset bilimi profesörü Leon Baradat'a göre milliyetçilik, insanları kendi ulusal gruplarının çıkarlarıyla özdeşleşmeye ve bu çıkarları korumak için bir ulus-devletin kurulmasını desteklemeye teşvik eder. Bu ideoloji Avrupa'nın dönüşümünde önemli bir rol oynamış, monarşilerin ve yabancı kontrolünün yerini kendi kaderini tayin etme ve ulusal hükûmetlerin kurulmasına yol açmıştır. Almanya ve İtalya gibi bazı ülkeler, ortak bir ulusal kimliğe sahip bölgesel devletlerin birleşmesiyle oluşmuştur. Yunanistan, Sırbistan, Bulgaristan ve Polonya gibi diğerleri ise Osmanlı veya Rus İmparatorluklarına karşı ayaklanmalarla kuruldu. Romanya, 1859'da Boğdan ve Eflak prensliklerinin birleşmesiyle oluşan ve daha sonra 1878'de Osmanlı İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını kazanan benzersiz bir örnektir.