Roma dondurması veya gelato, İtalya'nın Roma şehrinin dünyaca ünlü dondurmasıdır. Latince kökenli "gelātus" sözcüğünden türemiştir. Donmuş anlamındadır. Diğer birçok dondurma gibi yapımında süt, krema, türlü şeker çeşitleri ve meyveler kullanılır. Diğer dondurmalardan farklı olarak içinde en az %3,5 oranında tereyağı olması gerekmektedir.
Salep, Orchidaceae (orkideler) ailesinin birçok türünün toprak altı yumrularından elde edilen toz ve bundan üretilen içecek. Ayrıca orkide türlerine Anadolu'da verilen genel ad. Salepgiller familyasından; tel köklü otsu bir bitkidir. Kökünde 2 tane yumru vardır. Bu yumrular nişasta benzeri polisakkarit glucomannan ismi verilen bileşikler içerir. Gövdesi, dik ve silindirimsidir. Çiçekleri salkım veya başak şeklindedir.
Dondurma, içine şeker katılmış çeşitli meyve suları ya da sütten soğutmak suretiyle elde edilen soğuk bir tatlıdır. Eş anlamlısı buzkaymak sözcüğüdür. Ayrıca meyveli buz ve freezie türleri de vardır. El ile ya da elektrikli makinelerde yapılabildiği gibi dondurma buzdolapları ile de hazırlanabilir. 100 g dondurma 100-200 kalori verir. A, B, D vitaminleriyle, kalsiyum, yağ, protein ve fosfor yönünden zengin bir gıdadır. Artık piyasada hemen her çeşidi olan dondurmaları servise hazır paket şeklinde her mevsimde bulmak oldukça kolaydır. Yaz kış yenilmesi tavsiye edilir. Her çeşit kuru ve yaş meyve ile hazırlandığı gibi cevizli, fıstıklı, çikolatalı, karamelli vb. olan çeşitleri piyasada sıklıkla tüketilmektedir. Dondurmalar elle, makine yardımıyla ya da döverek yapılabilir. Bazı yörelere has dondurmalar vardır örneğin Kahramanmaraş Dondurması. Kendine has dondurması olan ülkeler vardır. Birleşik Krallık, Japonya, Finlandiya, Yunanistan, Yeni Zelanda, Avustralya, Almanya ve İtalya'nın yanı sıra Türkiye'de de Kahramanmaraş, dondurması ile ünlüdür.
Kahramanmaraş dövme dondurması, Maraşlı Osman Ağa'nın orkideyi salep yaparken tesadüfen keşfettiği tatlı. "Salepli karsambaç" olarak başlayan tatlı, üç kuşak sonra "Maraş dondurması" olarak tanınmaya başlamıştır. Kahramanmaraş dondurmasının en önemli özelliklerinden biri, keçi sütünden yapılmasıdır. Aslen Türkiye'de sadece sakızlı dondurma vardı ve tarifi Osmanlı İmparatorluğu döneminde 300 yıldır gizli tutuluyordu.
Kızılderili dondurması ya da Atabask dondurması, Alaska'da Alaska Atabaskları ile Kanada'da Kanada Atabaskları tarafından kurutulmuş ya da taze tatlısu balıkları ve sığın, rengeyiği gibi memelilerin etlerinin yağ ve yabani meyvelerle çırpacak yardımıyla karıştırılmasıyla yapılan tatlı. Et, balık, yağ, meyve ve bazen karla yapılan bu tatlı klasik dondurma tarifleriyle uyuşmaz. Merkezi Alaska–Yukon Atabaskları bunu Nuchalawoya adlı potlaç törenlerinde de sunarlar. Yapılırken söylenen şarkılara «dondurma şarkıları» denir.
Eskimo dondurması ya da akutak veya akutuk, Alaska'da İnyupikler, Yupikler, Nunivak Çupikleri, Supikler gibi Alaska Eskimoları ve Kanada'da Kanada İnuitleri tarafından balık ve sığın, rengeyiği gibi memelilerin et ve yağlarının yabani meyve ve sebzelerle el ya da çırpacak yardımıyla karıştırılmasıyla yapılan tatlı olup genelde içeriğindeki donyağından dolayı katılaşıp donduktan sonra yenir. Et, balık, sıvı yağ, don yağı, meyve ve çağdaş tarif olarak karla yapılan bu tatlı klasik dondurma tarifleriyle uyuşmaz.
Dondurmalı sandviç iki gofret, kurabiye veya benzeri bisküvi arasında dondurmadan oluşan donmuş bir tatlı.
Italian ice, tatlı bir dondurulmuş meyveli buzdur. Meyve veya diğer doğal ve suni gıda tatlandırıcılar ile yapılır. İtalyan buzu, sorbet ve kar konisine benzer, ancak Amerikan usulü şerbetten farklıdır. Yumurta beyazı içerebilse de, süt veya yumurta içeriği içermez. Muhtemelen Sicilyalı granitadan, İtalyan göçmenlerin ABD'ye getirmiş olabileceği ilgili bir tatlıdan türemiştir. Ortak tatlar arasında mavi ahududu, kiraz, limon, mango, portakal, çilek, karpuz ve böğürtlen gibi çeşitli diğer tatlar bulunur.
Häagen-Dazs 1961'de New York'taki Bronx semtin'de bulunan Reuben ve Rose Mattus tarafından kurulan bir Amerikan dondurma markasıdır. Sadece üç çeşniden: vanilya, çikolata ve kahveden başlayarak, şirket ilk perakende mağazasını 15 Kasım 1976-da Brooklyn, New York'ta açtı. Şu anda iş, Amerika Birleşik Devletleri'nde ve Japonya, İngiltere, Avustralya, Hindistan, Çin, Lübnan, Yeni Zelanda ve Brezilya dahil olmak üzere dünyanın birçok ülkesinde bayiliklere sahiptir. Şirket ayrıca kalıp dondurma, dondurmalı kek, sorbet, donmuş yoğurt ve roma dondurması (gelato) üretiyor.
Çikolatalı dondurma, doğal veya yapay çikolata tadında dondurmadır. Çikolata, Amerika Birleşik Devletleri'nde vanilyadan sonra ikinci en yaygın dondurma lezzetidir.
HB Wall's, Kuzey İrlanda'da bir dondurma markasıdır ve Unilever Group'un Algida dondurma markasının bir parçasıdır.
Flake, şu anda Cadbury tarafından üretilen bir kalıp çikolata markasıdır. Daha sonra Cadbury tarafından yaratılan ürün olan Cadbury Twirl, Flake ile çok yakın benzerliklere sahiptir ve bir eşlikli Twirl ürünü olarak kabul edilebilir.
Pierre's Ice Cream, 1932 yılında Alex Basset tarafından kurulan Cleveland merkezli bir dondurma, Sorbet ve Donmuş yoğurt şirketidir.
Chocolate Shoppe, Madison, Wisconsin merkezli bir süper dondurma, donmuş yoğurt, İtalyan buzlu meyve, soya dondurması ve şeker içermeyen dondurmalar üreten ve dağıtan bir dondurma şirketidir.
Yanıksı dondurma(Yanık dondurma), Antalya'da yapılan bir çeşit dondurmadır. Osmanlı mutfağında bulunur.Eskiden Antalya'da dondurma Maltız Keçisi sütüyle yapılırdı. Bu keçi sütü ne kadar da dikkat edilirse edilsin; yağlı olduğu için biraz olsun yanardı. Dondurma adını bu nedenle almıştır.
Dövme dondurma, bir çeşit dondurmadır.Osmanlı mutfağında bulunur.
Tokatlıyan dondurması, bir çeşit dondurmadır. Osmanlı saray mutfağında bulunur. Tokatlıyan olarak nitelendirilen dondurma ile Migırdıç Tokatlıyan adlı Ermeni'nin yapmış olduğu dondurma kastediliyor olmalıdır. Nitekim kendisi 1890’lı yıllarda İstanbul’da Beyoğlu İstiklal Caddesi’nde kurduğu Tokatlıyan Oteli’nde Avrupa’dan getirdiği ustalara hazırlattığı dondurma ve yemeklerle meşhur bir kişidir. Bu çerçevede Tokatlıyan Efendi’nin saraya da dondurma hizmeti verdiği görülmektedir.
Kalıp dondurması, bir çeşit dondurmadır.Osmanlı mutfağında bulunur.Bu dondurma bir buz kalıbı gibi kaskatı olur.
İncir dondurması, bir çeşit dondurmadır. Bartın İncir Dondurma Tatlısı / Bartın İncir Donduması 09.10.2020 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.
Görele dondurması, bir çeşit dondurmadır. Malzemesi inek sütü, salep, beyaz şeker, su ve Glycyrrhiza glabra meyan kökü özütüdür. Görele dondurması 21 Haziran 2019 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.
Mochi dondurması, Japon mochisinden yapılan dondurma dolgulu bir şekerlemedir. Japon asıllı Amerikalı iş kadını ve topluluk aktivisti Frances Hashimoto tarafından icat edildi.