Rodelinda (opera)

Rodelinda

Özgün isim	Rodelinda, Regina de' Longobard Rodelinda, Lombardlar Kraliçesi
Müzik	George Frideric Handel
Libretto	Nicola Francesco Haym
Gala	13 Şubat 1725
İlk gösterim yeri	King's Theatre Tiyatrosu, Londra
Oyuncular	Rodelinda, Lombardiya Kraliçesi - soprano Bertarido, Görevi gasp edilmiş eski Lombardiya Kralı alto/kastrato Grimoaldo, Benevento Dükü, Bertarido'nun krallık görevini gasp eden tenor Eduige, Bertarido'nın kızkardeşi, Grimoaldo'nun sözlüsü kontralto Unulfo, Bertarido'nun sırdaşı ve danışmanı - alto/ kastrato Garibaldo, Grimoaldo'nun danışmanı, Torino Dükü - baş Flavio, Rodelinda'nın oğlu -Sessiz rol

Rodelinda, regina de' Longobardi (HWV 19) George Frideric Handel tarafından ilk defa Royal Academy of Music şarkıcıları için bestelenmiş 3 perdeden oluşan opera seria janrında bir opera. Eserin libretto'su Nicola Francesco Haym tarafından İtalyanca hazırlanmış ve 1710'da Giacomo Antonio Perti'nin bestelediği opera için Antonio Salvi'nin İtalyanca liberttosundan uyarlanmıştır. Salvi ise liberettosunu 1653'te Fransız tiyatro eseri yazarı Pierre Corneille'in hazırladığı ve konu olarak 7.yüzyılda İtalya'ya yerleşmiş Lombardlar' ın kralı Perctarit'ın hayatını ele alıp işleyen, Pertharite, roi des Lombards adlı trajediyaya dayanmaktadır.

Bu opera eseri İngiltere'de yaşayıp Londra'da opera hazırlayıp; yapımlayıp temsillerini organize etmekle geçinen Handel bu eserini 1724'da tamamlayıp 1725'te sahneye koymuştur. Handel o yıl "Rodelinda" operası yanında, önemli eserlerinden olduğu kritiklerce kabul edilen, Tamerlano ve Gulio Cesare opera eserlerini de hazırlayıp sahneye koymuştu.

"Rodelinda" eseri prömiyer temsili 13 Şubat 1725'te Londra'da merkezi Haymarket semtinde bulunan King's Theatre Tiyatrosu'nda Tamerlano operasının sahnelenmesinde rol alan şarkıcılara bu eserde rol vererek sahnelenmiştir. Prömiyer temsilden sonra aynı şarkıcılar grubu bu opera sahneden indirilmeden 14 defa bu yapımı tekrarlamışlardır. Bundan sonra eser 18 Aralık 1725'te ikinci defa ve 4 Mayıs 1731'de üçüncü defa yapımlanıp sahnelenmiştir. Hem ikinci hem de üçüncü yapımlanmasında Handel eseri revize edip esere yeni materyal koyup eski gördüğü bazı parçaları eserden çıkartmıştır. Bu eser 1735'te ve 1736'de Hamburg'da Oper am Gänsemarkt operaevinde iki kez yapımlanıp sahnelenmiş ama Alman seyircisi tarafından pek başarılı bulunup kabul edilmemiştir.

Bundan sonra uzunca bir dönem, 18. yüzyıl ikinci yarısı ve 19. yüzyılda, Handel'in diğer opera eserleri gibi, bu eser unutulmuş ve dünya operaevelerinde bu uzunca dönemde Rodelinda ve diğer Handel operaları hiç sahnelememiştir. 20. yüzyılda I. Dünya Savaşı'ndan sonra Handel eserleri Handel müziğini sevenler tarafından yeniden sahnelenmeye başlamıştır. Rodelinda opera eseri önce 26 Haziran 1920'de çok değiştirilmiş bir şekilde Göttingen'de Alman Handel müziği severi olan Oskar Hagen'in gayreti ile ilk modern sahnelenmesi yapılmıştır. ABD'de yeni sahnelenme 1931'de yapılmıştır. 1939'da ise Londra'da birkaç yüzyıl sonra bu eser yeniden sahnelenmiştir. Ama İngiltere'de bu eserin yeniden sahnelenme sürecinde en önemli gelişme Haziran 1959'da Handel Opera Cemiyeti'nin yapımı olmuş ve bu yapım için başrolleri Joan Sutherland ile Janet Baker yapmış ve orkestra şefi Charles Farmcombe olmuştur.^[1]

1960'lı yıllardan itibaren özellikle Barok Müzik için müzikseverlerin gösterdikleri yakın ilgi dolayısıyla Handel'in bütün opera eserleri için olduğu gibi Rodelinda oparası festivallerde ve dünya operaevleri repretuvalarında devamlı olarak bulunmuştur.^[2]

"Operabase" istatistikleri 2009/10 ile 2013/14 arasındaki 5 sezonda dünya operaevlerinde yapımlanan toplam 2581 sayıda opera eserlerinin arasında değişik opera eserlerinin sayısını incelemektedir. Bunlara göre göre Handel'in Rodelinda operası aynı 5 sezonda operaevleri repratuvarlarında bulunan 57 Handel operası arasındaki sıralamada 19. sırayı almıştır.^[3]==Roller^[4]==

Bu eserin mekanı genellikle Lombardiya Krallık sarayıdır. Fakat iki sahne için mekan mezarlıktır ve son sahne açık havada güneş doğumundan hemen sonra saray bahçesinde açık havada geçer. Zaman bir günden daha ileriye uzanır ve son sahne gün doğumundan hemen sonradır. Bu operanın eserinin içeriği, esere kaynak olmuş olan Pierre Corneille'nin Pertharite, roi des Lombards adlı tragedyadan değişiktir.

Grimoaldo, Bertarido'yi bir muharebede yenmiş ve onun yerine Lombardiya Krallığı Kralı olmuştur. Bertarido kaçmayı başarmıştır ama sürgünde iken öldüğü sanılmaktadır ve hatta anısına saray mezarlığında bir mezar taşı dikilmiştir. Lakin arkadaşı olan Unulfo, hiç beklenmedik bir şekilde, ondan bir mesaj almıştır. Bu mesajda Bertarido yaşamakta olduğunu ve sarayı yakınlarında bir yerde saklanmakta olduğunu arkadaşına açıklamıştır. Yeni kral Grimoaldo Bertarido'nun kızkardeşi Eduige ile nişanlanmıştır. Eduige Grimoaldo'yu sevmektedir ve Grimoaldo'nun da bu sevgiye karşılık verdiğini kabul etmektedir. Buna rağmen Eduige onunla evlenme tarihini devamlı ileriye atmıştır. Bertarido'nun karısı Rodelinda ve oğlu Flavio Grimoaldo'nun emri ile sarayda gözaltında tutulmaktadırlar. Fakat Grimoaldo Rodelinda'ya âşık olmuştur.

Rodelinda odasında tek başınadır ve kocasının yanında olmamasından yas çekmektedir. Grimoaldo odaya girer ve ona âşık olduğunu itiraf eder. Rodelinda'ya evlenme teklif eder ve evlenince kraliçelik tahtını tekrar geri alacağını ona vadeder. Rodelinda bu evlilik teklifini gayet kızgınca reddeder. (Arya:L'empio rigor del fato).

Eduige Grimoaldo'yi krallık tahtına geçtikten sonra intikamcı ve hain olmakla itham eder. Grimoaldo ona verdiği cevapta ona karşı haince davranmasının adil olduğunu iddia eder. Eduige'ye, birçok kere evlilik tarihini ileriye atıp onunla evlilik yapmaktan sakındığını açıkça gösterdiğini ve şimdi de danışmanı olan Garibaldo'nun tavsiyelerine kendisi uyarak Eduige ile evlenmekten sakındığını ona söyler ve sahneden ayrılır.

Grimoaldo'nun sahneden ayrılması ile iki yüzlü bir riyakar kişi olan danışmanı Garibaldo, Eduige'ye daha önce ona karşı olan aşk hislerini ifade ettiğini ona hatırlatır ve onun Grimoaldo'dan intikam alması için Grimoaldo'nun kafasının kesilerek öldürülmesine yardımcı olabileceğine ve Eduige'nin böylece intikam alabilmesini destekleyeceğini bildirir. (Arya:Lo farò, diro: spietato). Eduige de sahneden ayrılır. Yalnız başına kalan Garibaldo Eduige'nin bu intikamı ile Lombardiya Krallığı'na kendinin geçeceğini düşünmeye başlar. (Arya: Di cupido impiego i vanni.)

Bu sıralarda Bertarido saray dışında mezarlıkta bulunan kendinin kaybolmuş ve ölmüş olduğu kabul edilmesi ile adına dikilmiş olan mezar taşının üzerine kazılmış kitabeyi okur. (Arya: Di cupido impiego i vanni.). Rodelinda ve yanında bulunan oğlu Flavio ile bu mezar başına buraya bir çiçek buketi koymak amacı gelirler. Bertarido kendini onlara göstermemek için saklanmıştır ve Rodelında ve Flavia'yı saklandığı yerden gözetler. Garibaldo eski kraliçe ve oğlunu takip etmiştir. Onların yanına gelerek ona bir ültimatom verir: ya Rodelinda Grimoaldo ile evlenmeyi kabul etmesi gerekmektedir aksi halde oğlu Flavio öldürülecektir. Rodalinda bu teklifi kabul etmek zorunda kalmıştır. Fakat yine de eğer kendi tahta geri gelirse Garibaldo'nun kafasını kestirmekten hiç çekinmeyeceğini ona söyler. Bunları saklandığı yerden duyan Bertarido, Rodelinda'nın bu tutumdan hiç hoşlanmamıştır ve onun böyle bir karar almasını kendine ihanet olduğuna inanmaya başlar. Grimoaldo, danışmanı Garibaldo'ya Rodeline'nin tehdidine önem vermesini söyler ve kendisi kral oldukça Garibaldo'yu koruyacağını ona söz verir. Bu sırda Unulfo da Bertarido'ya kendini rahat tutması tavsiyelerde bulunup ona moral vermeye çalışır ama bunların hiçbiri Bertarido'yu yaptığına inandırıcı gelmez.

Garibaldo Lombardiya Krallığı tahtına kendisi geçmesi için yaptığı planı uygulamaya koyulur. Bu plan uygun olarak Eduige'ye kraliçe olmak için fırsatları kaçırdığını bildirerek onun Grimoaldo'dan bunun için öç alması gerektiğini ona kabul ettirmeye çalışır. Bunlara inanan Eduige hışmını Rodelinda üzerine teksif eder ve Rodelinda'yı kocasının anısını unutup onun tahtını gasp eden kişi ile birdenbire evlenmeyi kabul etmesinin eski kocasının anısına bir hakaret olduğunu ona bildirir. Rodelinda Eduige'ye gaspçı kralın daha evlenmemiş olması nedeni ile hukuken kendisinin hala kraliçe olduğunu hatırlatır. Bu Eduige'yi daha da kızdırır. Eduige, Grimoaldo hakkında hala biraz aşk hisleri taşımakla beraber ondan eski kraliçe ile evlenmek istemesi için intikam almak için kendine yemin eder.

Eduige sahneden çıkar ve hemen Grimoaldo sahneye gelir. Grimoaldo kendini adil göstermek için kendi ile evlenmeyi kabul ettiğini açıkça bildirmesi ona baskı yapar. Rodalindao evlenme teklifini kabul ettiğini gerçek olduğunu bildirir ama onunla evlenmek için çok özel bir şartı vardır. Grimaoldo ile evlilik yapmadan önce Grimoaldo'nun herkesin ve Rodelinda önünde onun oğlu olan Flavio'yu şahsen katletmesi bu şarttır. Bunu korkunç bulan Grimoaldo bir çocuk katili olmayı şiddetle reddeder. Rodelinda sahneden ayrılır. Grimoaldo'nun danışmanı olan Garibaldo ise ona bu çocuk katlini yapmasını tavsiye eder ve bu şarta uyarak Rodelinda ile evlenmeyi sağlamasının devlet idaresi için gayet uygun olacağını tavsiye eder. Fakat Grimoaldo bir masum çocuğun şahsen katili olmayı hiçbir zaman kabul edemeyeceğini gayet vurgulu ve gayet açıkça belirtir. Grimoaldo kraliçe Rodelinda'nın bu tutumunun gayet cesur ve iyi kararlı bir hareket olduğunu kabul ettiğini; bu cesur tutumu ile kendini Girmoaldo'ya daha da çok sevdirdiğini; ama Rodelinda'nın istediği evlilik şartı olan çocuk katilini kendisinin hiçbir zaman yerine getiremeyeceğini; bunun için kendisinin onunla evliliğinin bu şart istendikçe imkânsız olduğunu anladığını açıklar. Unulfe Garibaldo'ya nasıl olup da bir krala böyle iğrenç bir tavsiyede bulunabileceğini sorar. Garibaldo ona kendinin Makyavelizm prensiplerine devlet idaresine inandığını ve devlet idaresinde "amaç için her yolu mübah görmeye" inandığını açıklar.

Bu sırada Bertarido kıyafet değiştirip sarayın iç bahçesine girmiştir. Burada kızkardeşi Eduige tarafından tanınmıştır, Eduige Rodelinda'ya haber vermeyi kabul ederek; saray giderek Rodelinda'yaa kocasının hayatta bulunduğu ve gizlice saraya gelmiş olduğu haberini verir. Rodelinda ve Bertarido gizlice saray bahçesinde buluşurlar. Birbirlerinden ayrılığı gidermek için sarmaşdolaş olmuş şekilde Grimoaldo tarafından yakalanırlar. Grimaoldo Bertarido'yu tanınmamıştır ve Rodelinda'nın bir gizli sevgilisi olduğunu sanmaktadır. Sevdiği kadını bir yabancı erkek kolları arasında görmek onu gayet kızdırmıştır ve her ikisini de hemen idam edilmesi kararını alır. Karı koca daha birbirlerine olan hasretlerini gideremeden birbirlerine veda ederler (İkili:İö t'abbraccıo.) Hemen idam edilmek üzere saray zindanına gönderilirler.

Unulfo ve Eduige Bertarido'yu zindan ve idamdan kurtarmak için acil bir plan yaparlar. Bir paket içinde bir kılıç ve sarayın altına bulunan gizli kaçma dehlizlerine girebilmek için özel anahtarı bir yiyecek ve giyecek paketi içinde Bertarido'yanın hücresine göndermeyi planlarlar. Bu sırada Grimoaldo hiçbir yargı olmadan bir kişiyi hemen idam ettirmek kararı vermesinden vicdan azabı çekmeye başlamıştır. Bertarido ise hücresinde paketi alır ve kılıcı takınır. Bu sırada saray zindanlarına girmek için resmi izini olan Unulfo Bertarido'yu karanlık hücresinden çıkarıp ona kılavuzluk yaparak onun sarayın dehlizlerinden kaçmasını sağlamak onun hücresine iner. Bertarido onu karanlıkta tanıyamamıştır ve takındığı kılıcı çekip ona hücum edip onu kılıcı ile yaralar. Unulfo aldığı bu yaranın kendinin kılavuz olmasına hiç tesir etmeyeceğini bildirir ve ikisi hücreden ayrılıp saraydan kaçma üzere saray dehlizine girerler.

Bu sefer Eduige ve Rodelindo Bertarido'yu ziyaret için zindan hücresine gelmişlerdir. Hücrenin boş ve tabanının Unulfo'nun yarasından akan kanlarla kaplı olduğunu görünce Bertarido'nun öldürülmüş olduğundan korkarlar. Grimoalde ise hala gayet büyük bir vicdan azabı çekmektedir. Kendini rahatlatmak için sarayın iç bahçesine gider ve bir ağacın altında asude bir yerde oturur. Çobanların bile idare ettikleri koyunlardan biraz uzaklaşıp bir ağaç veya çalı altında başlarını dinleyebileceklerini halbuki bir ülke idarecisi olan bir kralın hiçbir zaman bu şekilde devlet işlerini bir kenara itip rahatlık edemeyeceğinden yakınır.. (Arya:Pastorello d'un povero armento). Bu düşünceler sırasında kendinden geçip derince bir uykuya dalar. Garibaldo kralı bahçede uykuya dalmış olarak bulur. Bu durumdan faydalanıp kralı elemine etmek amacı ile Garibaldo kılıcını çekip Grimoaldo'ya saplamak üzeredir. Tam bu sırada Bertarido oraya gelmiştir; elindeki kılıçla Garibaldo'nun kralı öldürmesine engel olur ve ortaya çıkan kılıç düellosunda Garibaldo'yu öldürür. Fakat uyanan Grimoaldo'ya dokunmaz ve onun hayatını bağışlar. (Arya:Vivi, tiranno!)

Grimoaldo Lombariya Krallık tahtı üzerinde olan haklardan tümüyle vazgeçer. Eduige'ye dönerek onunla evlenip birlikte olmayı istediğini ve ikisinin birlikte Grimoaldo'nun düklüğünü yönetmek istediğini açıklar.

Kral Bertarido, kraliçe Rodelinda ve oğlu Flavio ile birlikte olmanın sevinci ile krallığını yönetmeye başlar.

• Uvertür

• Rodelinda: (arya) Ho perdito ile caro sposo
• --  : (arya) L'empio rogor del fato vile non potra
• Grimoaldo: (arya) Io gia t'amai, ritrosa
• Eduige; (arya) Lo faro, diro spietato
• Garibaldo: (arya) Di Cupido impiege i vanni'
• Bertarido: (resitatif) Pompe vane di ,orte!
• --  : (arya) Dove sei? amato bene! vieni.
• Rodelinda: (arya) Ombre, piante, urne funeste!
• --  : (resitatif) Morrai si, l'empia tua testa
• Grimoaldo : (arya) Se per te giungo a godere
• Unulfo : (arya) Sono i colpi della sorte per un alma
• Bertarido : (arya) Confuas si miri l'infida consorte

• Eduige: (arya) De' miei scherai por far le vendette
• Rodelinda :(arya) Spietati, io vi giurai
• Grimoaldo :(arya) Prigioniera ho l'alam inmn pena
• Garibaldo :(arya) Tirannia gli diode il regno
• Unulfo :(arya) Fra tempeste funeste a quest'alma
• Bertarido:(arya) Con rauco mormorio piangunu
• --- :(arya) Scacciata dal suo nidpo sen vola
• Rodelinda : (arya) Ritorna, oh carao e dolce mio tesoro, a dar
• Grimoaldo :(arya) Tua drudo e mio rivalle, tu sposo
• Rodelinda } (ikili) Io t'abbraiccio, e piu che morte aspro
• Bertarido }

• Unulfo :(arya) Un zeffiro spiro, che sereno quest'alma
• Eduige :(arya) Quanto piu fiora tempesta freme
• Grimoaldo :(arya) Tra sospetti, affetti, e timori
• Bertarido : (arioso ve resitatif) Chi di voi fu piu infedele, cieco Amor
• Rodelinda : (arya) Ahi perche, giuso ciel, tanta pena a questo cor
• -- : (arya) Se'l mio duol non e si forte
• Bertarido :(arya) Se fiera belva ha cinto fra le catene
• Grimoaldo : (resitatif) Fatto inferno e il mio petto
• --  : (arya) Pastorellao d'un puvero armenteo pur dorme contente
• Rodelinda : (arya) Mio coro ben! non he piu affanini e pene
• Koro ; Dopo la notte oscura piu lucido

• Grimoaldo :(arya) Non pensi quell'altera di vincermi
• Rodelinda } (ikili) Se il cor si perde, oh caro }
• Bertarido } Se il cor si perde, oh cara }
• Grimoaldo:(arya)
• Bertarido: (arya)

• Opera
• George Frideric Handel
• Georg Friedrich Handel operaları listesi

• İngilizce Wikipedia "Rodelinda (opera)" maddesi Tarih:24.5.201119 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

Wikimedia Commons'ta Rodelinda (opera) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Dean, Winton ve Knapp, John Merrill (1995) Handel’s Operas 1704–1726 (Revised Edition) Oxford:Clarendon Press, ISBN 0-1981-6441-6. (İngilizce)
• Hicks, Anthony, "Rodelinda", Stanley Sadie (ed.) (1992)The New Grove Dictionary of Opera, Londra: Macmillan Reference ISBN 0-333-73432-7 (İngilizce)
• Kobbé, Gustav "", Earl of Harewood (ed.) (1987) The Definitive Kobbé's Book of Opera; 1. American ed. New York: G. P. Putnam's Sons; (İngilizce)

• IMSLP Petrucci Music Library websitesi "Rodelinda,_regina_de'_Longobardi,_HWV_19_(Handel,_George_Frideric)" maddesi [2]16 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• MDZ/Digitale Biblithek" websitesinde "Friedrich Chrysander (ed.) George_Frideric_Handel's Werke, Partitur, Bd.: 70, Rodelinda" opera partitür notaları, Leipzing 1876" [3]27 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• YouTube websitesinde "Händel - Opera Rodelinda, HWV19 | Alan Curtis Il Complesso Barocco" adlı ses ve video (Erişim tarihi:27-1-2016) [4] 24 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.