İçeriğe atla

Rochdale

Rochdale
Rochdale Sehir Konağı kulesi ve modern apartmanlar
İngiltere üzerinde Rochdale
Rochdale
Rochdale
ÜlkeBirleşik Krallık Birleşik Krallık
Kurucu Ülkeİngiltere İngiltere
BölgeKuzey Batı İngiltere
KontlukGreater Manchester
Yüzölçümü
 • Toplam57 km²
Rakım46 m
Nüfus
 (2011)
 • Toplam107.926
 • Yoğunluk1,894/km²
Zaman dilimiUTC±00.00 (BAS)
 • Yaz (YSU)UTC+01.00 (BAYS)
Alan kodu01706

Rochdale, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Kuzey Batı İngiltere bölgesinde Greater Manchester Metropoliten Törensel Kontluğu'nun içinde "Rochdale Metropoliten Bölgesi"nin merkez şehridir.

Tarihçe

Rochdale kenti ismini Roche Nehri'nden aldığı sanılmakla beraber bu ismini Eski İngilizcede "büyük ev" anlamına gelen "reced" sözcüğünden geldiği kabul edilmektedir. "Reced" sözcüğünün değişerek Normanların arazi ve nüfus sayımını kayıt eden Domesday Kitabı'nda "Recedham" olarak kayıt edilmesine yol açmış ve zamanla "Rachedale" olmuş ve sonunda "Rochedale"'de karar kılınmıştır. Roche Nehri'nin sonradan Rochedale'e atıfla isimlendirildiği iddia edilmektedir.[1]

Antik Romalılar idaresinde kuzey İngiltere'de önemli merkezler olan "Mançunium (Manchester)" ile "Eboracüm (York)" arasında buluna ana Romalı yolunun üzerinde bulunmaktaydı. Ama kentin mevkinden bir Roamlı yerleşkesi bulunmamakta ve mevkin önemi bu anayolun bitkisiz bozkırlar giriş noktası olmasıydı.[2]

Kuzeybatı İngiltere Romalılara çekildikten sonra Saksonların işgaline ve yerleşmelerine konu olmuştur. Vikinglerin ve Danimarkalıların kuzey İngiltere'ye Sakson'lara karşı hücumlarını önlemek amacı ile Saksonlar 10. ve 11. yüzyıllarda eski Romalı yoluna ve Rochdale civarına 12 kadar küçük kale kurmuşlardır. Bunlardan mitik isimlerin başka kalıntı bulunmamaktadır.[2]

Normanların 1966'da İngiltere'yi ellerine geçirdiğinden Rochadale de "Gamel" adlı Sakson asıl elinde bulunan bir malikane bulunmakta idi. Norman sayım kayıtları olan "Doomsday Kitabı"'nda "Recedham Malikanesi" olarak geçmektedir. 121'den önce İngiltere'nin Norman asıllı kralı olan II. Henry bu malikane arazisini "Roger de Lacy" 91170–1211) adlı bir söyluya bağışlamıştı. Bu aile sülalesi bu malikaneye sahip olmuşlar ve sonra evlilikle malikane Lancaster Düklerine geçmiş ve 1399'da Kraliyet arazisi olmuştur.[2]

1638'de malikane kraliyet tarafından 1. Byron Baronu John Byron'a satılmıştır. Bu aile malikane arazisine 1623'e kadar sahiplik yapmışlardır. Ama bu malikane arazilerinden bir malikane konağı kurulmamıştır. Malikane arazisi 1823'te bu aile mensubu olan ünlü İngiliz şair Byron tarafından "Dearden" ailesine satılmıştır. Bu aile bu arazi üzerine tuğladan yapılma, "Orchard" adlı bir büyük evi 1745'te satın alıp "malikane konağı" kullanmıştır. Ama bu bina 1922'de yıktırılmıştır. Bugüne kadar Dearden ailesi malikane arazisinin alt sahipliliğini elinde tutmaktadır.[3]

Orta Çağ'da Rochdale küçük bir kasaba idi. Antik Rochedale kilise bölgesi Salford bölümünün bir kısmı idi ve İngiltere'de en büyük kilise bölgelerinden biri idi. 1250'de malikane sahibi Edmund de Lacy bu kasabada haftada bir pazar kurma ve yılda bir panayır kurmak için kraliyet beratı aldı. O zamandan itibaren Rochdale "pazar kasabası" saflarına dahil olmuştur. Rochedale'de pazar yeri kasaba kilisesinin hemen yanında "Konuşmacı Köşesi" adı verilen bir mevkide kurulmaya başlamıştır.[2]

Rochdale, İngiltere Kralı VIII. Henry döneminden itibaren çuha gibi kalın dokuma ve ince yünlü kumaş dokumada önem kazandı. 18. yüzyıla kadar yünlü üretimi el dokuma makinelerinde taşeronluk yapan ve birkaç çırak ve işçi istihdam eden ustalar tarafından yapılmakta idi. Rochedale'de bu taşeron ustalara iş sağlayan ve üretilen kumaşları satan pek çok tüccara bulunmaktaydı. 18. yüzyılda su değirmeni ile işleyen yavaş yavaş makineleşmeye başlayan dokuma fabrikaları gelişti. 19. yüzyılda ise istim ile işleyen dokuma makinelerini kullanan büyük dokuma fabrikaları kentte önem kazandı. 19. yüzyılın ortalarında yünlü dokuma sanayi zorluklarla karşılaştı ve pamuklu dökümcülük önem kazandı. Özellikle pamuklu dokuma yeni geliştirilen iplik iğme ve dokuma makineleri teknolojilerinde önemli olarak yararlanıp büyük dokuma fabrikaları geliştirildi.[4] Böylece Rochdale pamuklu iplik iğme üzerinde dünya çapında ün yaptı.[5] 19. yüzyıl sonlarında pamuk iplik iğme ve pamuklu dokuma yanında Rochedale'de önemli yünlü dokuma, iplik beyazlaştırma ve boyama ve ipek kumaş dokuma fabrikaları da önemli endüstrilerdi.[6]

İstim makineleri için geren kömür kent etrafında açılan kömür ocaklarından çıkartılmaktaydı. Kentin malikane hakların sahibi olan "Dearden" ailesi kömür madeni sahipleri de olup bu maden işletmelerinden büyük servet yaptılar.[7]

18. yüzyıl sonlarına kadar Rochedale'e ulaşım yük atları ve atlı arabalar ile sağlanmaktaydı. İngiltere'de ve özellikle Rochedale'de pamuk, yün ve kömür nakliyatının ucuzlatılması için kurulan kanal ağının içinde 1804'te açılan ve 92 "lök" ihtiva eden "Rochdale Kanalı" çok önemli rol oynamıştır. Ancak istim treni hatları ağının İngiltere'ye yayılması ve 1841'de Rochedale'e Manchester'dan tren hattın bağlanması ile bu kanal sistemi önemini kaybetmiştir ve 1952'de tümüyle kapatılmıştır. Ancak 2003'te bu kanal hafta sonları boş vakitlerde mavnalar kullanılması için yeniden açılmıştır.

Rochdale'de 19. yüzyıl önemli gelişmelerinden biri işçi hareketinin başlangıç şehirlerinden biri olmasıdır. Özellikle işçileri kalitesiz ve nispeten pahalı mal satan tüccarların elinden kurtarmak için işçilere ucuz ve kaliteli mal satmak için kurulan Kooperatif dükkânlarının ilki Rochdale'de açıldı. 1844'te kentte "Todd Lane" Sokağında açılan ilk kooperatif dükkânı "Rochdale Pionneers (Rochdale Yolaçıcıları)" kooperatifinin ve İngiltere'de kooperatifçilik sistemin ilk dükkânı oldu. Bu kooperatif grubunun kuruluş yasaları "Rochdale Principles (Rochdale Prensipleri)" kooperatif sisteminin kurulma ve işletilme prensiplerine kaynak oldu. 19. yüzyılda Kooperatif sistemi gittikçe büyüyüp İngiltere'nin en önemli perakandecilik grubu haline geldi.[8]

19. yüzyılda İngiltere'de protesto edici ve reform sağlayıcı politikacı olarak ün yapan ve sonra Avam Kamarası üyesi olan John Bright (1811-1889) Rochdale'de doğmuştu. Bu politikacı 19. yüzyılda İngiltere ticaretinin serbest ve açık olmasını sağlayan "Anti-Corn Law" kanunun kaldırılıp buğday ve zahirenin serbestçe, kontrol altında olmadan ve yüksek gümrük ödemeden ithalinin (ve işçi sınıfına ucuza olarak satılmasını) sağlanması ile İngiltere'de isim yaptı.[9]

20. yüzyıl İngiltere'nin dokuma sanayi ve bu sanayinin merkezinde bulunan Rochedale için felaket yılları olarak kabul edilebilir. Gittikçe derinleşen, büyük işsizlik ve çaresizlik yaratan sanayi buhranları sonucunda İngiltere'nin ve Rochedale'nin sanayi hemen hemen sıfıra indi.

Coğrafik konumu

Rochdale Roch Nehri vadisinde 46.m rakımlı bir arazide kurulmuştur. Doğusunda nispeten yakınında yüksek arazi olan Blackstone Edge, Saddleworth Moor ve Güney Pennine'lar bulunur. Rochdale'ın etrafında, aralarında hiç kırsal yeşil alanlar bulunmadan birbirine üzerinde ev yapılı arazi ile bağlı olan Whitworth; Littleborough; Milnrow; Royton; Heywood ve Shaw; ile Crompton adlarını taşıyan küçük kasabalar vardır.

Rochdale'ın iklimi genellikle diğer Britanya adası yerleşkeleri gibi ılıman deniz iklimi olup yazlar nispeten soğukça ve kışlar ise nispeten ılık geçer ve yıl boyunca genellikle hafif yağışlar devam eder.

Rochdale'de insan yapısı çevrede sosyal altyapı binaları; halk ikamet binaları ve ticari binalar mimari olarak yeknesaklık veya olağanüstülük göstermezler. Rochedale'de 19. yüzyıl sonlarından ve 20. yüzyıl başlarından kalmış ya kesme taştan veya kırmızı tuğladan yapılmış çok sayıda ikametgâh birimleri bulunur. Ama bunlar yanında 20. yüzyılda yapılmış çok katlı sosyal ikametgâh birimleri de Rochdale'de önemli yer tutarlar. Özellikle yüksek kulesiyle Rochdale Şehir Konağı, 19. yüzyıldan kalma eski büyük pamuklu dokuma fabrikaları ve 20. yüzyılda yapılmış çok katlı "7 kız kardeş" adı verilen kamu sektörü tarafından kiraya verilen sosyal ikametgâh şehrin silüetinde önemli yer almaktadırlar.

Ama Kuzey-Batı İngiltere bölgesinin diğer kentlerine kıyasla Rochedale'ın şehirsel planı birbirine paralel ve bunlara dikine sokakları ile bir dama tahtası gibi çok düzgündür. Ancak kentin varoşlarında yüksek araziler şehir planının bu düzgünlüğünü aksatmaktadır.

Rochedale'ın yapılı çevresinin çoğunluğu şehrin merkezsel ticaret; alışveriş ve iş idaresi merkezi etrafında konumlanmıştır.

Rochdale civarında bulunan önemli mevkiler ve yönleri şöyle verilebilir:

Norden Whitworth Littleborough
 
Heywood KuzeyMilnrow
Batı   'Rochdale    Doğu
Güney
Middleton Royton Shaw ve Crompton


Demografi

İngiltere'de 2011'de bir nüfus sayımı yapılmakla rağmen bu sayımı incelemek ve sonuçları basmakla görevlendirilen özel sektör şirketi daha bu görevi başaramamıştır. (3.5.2012) Bu nedenle eldeki demografi verileri çok eskidir ve 2001 nüfus sayımına aittir. Bu sayıma göre Rochdale nüfusu yaklaşık 95,796 kişiydi.


Kardeş şehirler

Rochdale'in şu resmî kardeş şehir anlaşmaları vardır:

Resimler

Kaynakça

  1. ^ Mills, A.D. (1998) A Dictionary of English Place Names, 2nd Ed.,say 289, s.n. Rochdale. Oxford University Press
  2. ^ a b c d Lewis, Samuel (1848), A Topographical Dictionary of England; 'Rixton - Rochford, Institute of Historical Research, say.679–686 [1] 7 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ War Memorial, Link4Life, erişim tarihi: 28 Aralık 2010 []
  4. ^ Trade, İndustry & Transport, Link4Life, erişim tarihi: 27 Aralık 2010 []
  5. ^ McNeil, R. & Nevell, M (2000) A Guide to the Industrial Archaeology of Greater Manchester, Association for İndustrial Archaeology ISBN=0-9528930-3-7}}
  6. ^ Cotton Mills in Rochdale 1891, Grace's Guide, 20 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 27 Aralık 2010 
  7. ^ Mines worked in Rochdale ın 1896, Rochdale Online, 15 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 27 Aralık 2010 
  8. ^ Rochdale, Link4Life, erişim tarihi: 27 Aralık 2010 []
  9. ^ Taylor, Miles, "Bright, John (1811–1889), politician", Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, erişim tarihi: 27 Aralık 2010 

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Rochdale ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sanayi Devrimi</span> 1760–1840 yılları arasındaki hızlı teknolojik değişim dönemi

Sanayi Devrimi ya da Endüstri Devrimi, bazen Birinci Sanayi Devrimi ve İkinci Sanayi Devrimi olarak ayrılan ve insan ekonomisinin Tarım Devrimi'ni takip eden daha yaygın, verimli ve istikrarlı üretim süreçlerine doğru küresel bir geçiş dönemidir. Büyük Britanya'da başlayan Sanayi Devrimi, yaklaşık 1760'tan yaklaşık 1820-1840 yılları arasındaki dönemde Kıta Avrupasına ve Amerika Birleşik Devletleri'ne yayıldı. Bu geçiş, elle üretim yöntemlerinden makinelere geçişi; yeni kimyasal üretim ve demir üretim süreçlerini; su gücü ve buhar gücünün artan kullanımını; takım tezgâhlarının geliştirilmesini ve makineleşmiş fabrika sisteminin yükselişini içeriyordu. Üretim büyük ölçüde arttı ve bunun sonucunda nüfusta ve nüfus artış hızında benzeri görülmemiş bir artış yaşandı. Tekstil endüstrisi modern üretim yöntemlerini ilk kullanan sektör oldu ve tekstil istihdam, çıktı değeri ve yatırılan sermaye açısından baskın sektör haline geldi.

<span class="mw-page-title-main">Manchester</span> İngilterede bir şehir

Manchester, Birleşik Krallık'a bağlı İngiltere ülkesinin Kuzey-Batı bölgesinde bulunan bir şehir. Daha geniş bir şehirleşme alanının merkezidir. 514,417 kişilik nüfusuyla ülkenin en kalabalık altıncı şehri konumundadır. "Manchester City" adlı metropoliten bölgenin yerel idare merkezidir. Kuzey Batı İngiltere bölgesinin Liverpool ile birlikte merkezi olduğu kabul edilir. 1974-1986 döneminde iki seviyeli Greater Manchester Metropoliten Kontluğunun birinci seviyesinin kontluk idaresi Manchester'de bulunmaktaydı; birinci seviye kontluk idaresi lağvedildiğinde geride kalan ve paylaşılan görev ve yetkiler için kurulan kurumların merkezi Manchester'de bulunmaktadır. Bazı Manchester yerlileri kendilerini Mancunian olarak adlandırır. Bunun nedeni Manchester tarihinin Romalı Mamucium'a dayanmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Lancashire</span>

Lancashire, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Kuzey Batı bölgesinde birinci seviyede yerel idare "shire" kontluğu ve kraliyet seremonileri için törensel kontluktur. Merkezi Preston şehrindedir.

<span class="mw-page-title-main">Leeds</span> Ingilterede bir şehir

Leeds, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin kuzeyinde Yorkshire ve Humber bölgesinde olarak West Yorkshire törensel kontluğunda şehir statüsü olan bir yerleşkedir. Günümüzde tek-seviyeli-yerel-idare olan Leeds Şehri metropoliten bölgesinin de merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Carlisle</span>

Carlisle, İngiltere'nin kuzey batısında bulunan Cumbria Kontluğu'na bağlı, Carlisle Vilayeti'nin ve Cumbria Kontluğu'nun idarî merkezlerinin bulunduğu kenttir.

<span class="mw-page-title-main">Bradford</span>

Bradford, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Yorkshire ve Humberside bölgesinde bulunan bir kentsel yerleşke ve tek-seviyeli bir metropoliten bölge olan City of Bradford yerel idaresinin merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Wigan</span>

Wigan, İngiltere'de törensel Greater Manchester Metropoliten Kontluğu içinde bulunan bir tek-seviyeli "Wigan Metropoliten Bölge" yerel idaresi altında bulunan kentlerden biri olup bu yerel idarenin merkezinin bulunduğu kenttir. Bu kent tarihsel olarak Lancashire Kontluğu'nun bir parçası olduğu kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bolton</span>

Bolton, Birleşik Krallık'ın Kuzey Batı İngiltere Bölgesi'nde kenttir. Bolton kenti yerel idare olarak törensel Greater Manchester Metropoliten Kontluğu'na ve 1986'dan itibaren tek-seviyeli Bolton Metropoliten Borough yerel idaresine bağlıdır ve Bolton Metropoliten Borough'de en büyük yerleşke ve yerel idare merkez kentidir

<span class="mw-page-title-main">St Helens, Merseyside</span>

St Helens, İngiltere'nin Kuzey Batı bölgesinde törensel Merseyside Metropoliten Kontluğu'na bağlı olup 2009'dan beri tek-seviyeli St Helens Metropoliten Borough İdaresi'nin merkezi olan bir kenttir.

<span class="mw-page-title-main">Burnley</span>

Burnley, Birleşik Krallık'ta İngiltere'nin Kuzey Batı bölgesinde birinci seviyede yerel idare olan Lancashire Kontluğu ve ikinci seviyede yerel idare olan Burnley (borough) sınırları içinde bulunan yerleşim merkezidir. Burnley Lancashire Kontluğu'na bağlı ikinci seviyede "metropolitan olmayan bölge" statülü yerel idare Burnley (borough)'un merkez şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Leyland, Lancashire</span>

Leyland, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Kuzey Batı İngiltere bölgesinde 35.600 kişi nüfuslu bir kentsel yerleşkedir. İdari bakımdan birinci seviyeli yerel idare olan Lancashire bölgesine bağlı olan South Ribble (borough) ikinci seviyeli metropoliten-olmayan yerel idare bölgesinin merkezî kentidir.

<span class="mw-page-title-main">Chorley, Lancashire</span>

Chorley, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Kuzey Batı İngiltere bölgesinde 34.667 kişi nüfuslu bir kentsel yerleşkedir. İdari bakımdan birinci seviyeli yerel idare olan Lancashire Kontluğu'na bağlı olan ikinci seviyeli metropoliten olmayan yerel idare bölgesi olan Chorley (borough)'nin merkezî kentidir.

<span class="mw-page-title-main">Cheshire</span>

Cheshire Törensel Kontluğu, Birleşik Krallık'a bağlı İngiltere ülkesinin Kuzey-Batı bölgesinde 1974'ten 2009'a kadar birinci seviyede yerel idare metropoliten kontluğu olmuş; 2009'da hukuken lağvedilmemekle tüm görev ve yetkileri yeni kurulan tek seviyeli yerel idareler verilmiştir. Fakat Cheshire yine de kraliyet seremonileri için törensel kontluk olarak kalmıştır. Cheshire Kontluğu merkezi Chester'deydi ama kontluk sınırları içinde en büyük nüfuslu yerleşke Warrington idi.

<span class="mw-page-title-main">Staffordshire</span>

Staffordshire, İngiltere'nin Batı Midlands bölgesinde bir "shire" tipi kontluktur. Yönetim merkezi Stafford'dadır.

<span class="mw-page-title-main">Greater Manchester</span> Kuzey Batı İngilteredeki büyükşehir ilçesi

Greater Manchester Metropoliten Kontluğu, Birleşik Krallık'a bağlı İngiltere ülkesinin Kuzey-Batı bölgesinde 1974'ten 1986'ya kadar birinci seviyede yerel idare metropoliten kontluğu olmuş; 1986'da lağvedilip görev ve yetkileri tek seviyeli metropoliten bölge statüsü ile eski alt metropoliten bölgelere verilmiştir. Fakat Greater Manchester yine de kraliyet seremonileri için törensel kontluk olarak kalmıştır. Törensel Greater Manchester Kontluğu için, Kraliyet otoriteleri Kraliçe'nin yerel temsilcisi olarak "Lord Lieutenant" ve "High Sheriff" adı verilen özel işlevli kişiler atamaktadır. Aynı zamanda 1972 Yerel İdare reform kanunu hâlâ hukuken yürürlükte olduğu için, Greater Manchester'ın hukuki varlığı kaybolmamış olarak bulunmakta ve bu törensel kontluk bir coğrafya terimi olarak da kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Oldham</span>

Oldham, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Kuzey Batı bölgesinde bir kentsel yerleşkedir. 1974-1986 döneminde Greater Manchester metropoliten kontluğuna bağlı bir ikincil metropoliten bölge olan Oldham Metropoliten Borough merkeziydi. 1985'te metropoliten kontluklara lağvedilince törensel Greater Manchester Kontluğuna bağlı tek-seviyeli yerel idare olan Oldham Metropoliten Borough'nun merkezi kenti olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Rawtenstall</span>

Rawtenstall, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesi Kuzey Batı Bölgesinde birinci seviye "shire"-tipi yerel idare olan Lancashire Kontluğu'na bağlı bulunan "metropoliten-olmayan borough" statülü ikinci seviyede bir yerel idaresi olan Rossendale'nin merkez kentidir. Borough sınırları içinde nüfusu itibarıyla 22.000 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Chelmsford</span>

Chelmsford, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Doğu İngiltere bölgesinde bulunup Essex Metropoliten-Olmayan ve Törensel Kontluğu'nun merkez şehri ve Essex shire-kontluğuna bağlı olan ikincil Chelmsford Borough Yerel İdaresi'nin de merkezi şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Huddersfield</span>

Huddersfield, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Yorkshire ve Humber bölgesinde West Yorkshire Metropoliten Törensel Kontluğu'nun içinde Kirklees metropoliten bölgesinin merkez şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Altrincham</span>

Altrincham, Birleşik Krallık'ın Kuzey Batı bölgesinde törensel Greater Manchester Metropoliten Kontluğu içinde coğrafi olarak Manchester kentinin güneyinde bu büyük kentin bir parçası olan eski bir pazar kasabasıdır. Yerel idare bakımından tek-seviyeli Trafford Metropoliten Borough tarafından idare edilmektedir ve çok sınırlı bir "semt/köy konseyi " merkezidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.