İçeriğe atla

Robotik hukuku

Kontrol Edilmiş

Robot Hukuku, robotların hem fiziksel hem de çevrimiçi ortamda artan kullanımı ile birlikte ortaya çıkan hukuki sorunları inceleyen, bunlarla ilgili kamu politikaları oluşturmaya çalışan hukuk alanıdır.[1]

Günümüzde robotların kullanımı giderek artmakta ve robotlar hayatımızın bir parçası haline gelmektedir. 2022 yılına kadar birçok kişinin kişisel robotu olacağı tahmin edilmektedir.[2] İnsanların robotlarla olan etkileşimi de yeni hukuki sorunların oluşmasına neden olacaktır. Fakat bu hukuki sorunlardan önce robot kavramının ne olduğu açıklanmalıdır.

Robot Kavramı

Robotlar ile ilgili hukuki düzenlemelerin yapılmasında robotların nasıl algılanacağı önem taşımaktadır. Robotların hukuki açıdan nasıl değerlendirileceği onlar hakkında hukuki sorunların çözümünde yön gösterici olacaktır. Terim anlam olarak robot, belirli bir işi yerine getirmek için manyetizma ile kendisine çeşitli işler yaptırılabilen otomatik araçtır. Bir diğer tanıma göre ise, mekanik sistemleri ve bunlarla ilişkili kontrol ve algılama sistemleri ile bilgisayar algoritmalarına bağlı olarak akıllı davranan makinelerdir.[3] Sonuç itibarıyla robotlar görünümü ile insana benzetilse ve insana ilişkin özellikler aktarılsa da birer makinedir ve burada ön planda tutulması gereken robotun şekli değil robotu oluşturan sistemlerin fonksiyonudur ve hukuki düzenlemeler de bu yön dikkate alınarak yapılması gerekmektedir.[4]

Amerikan Hukukunda Robot

Robotların sorumluluğu ve hakları konusu ilk defa Amerika Birleşik Devletleri’nde tartışılmaya başlanmıştır. İlk defa 1979 yılında Michigan’da görülen bir davada jüri, bir robot tarafından öldürülen kişinin ailesine 10 milyon Amerikan Doları ödenmesi yönünde görüş belirtmiştir.[5] Fakat bu tür yasalar şu anda bir yenilik duygusu getirecek kadar nadirdir. Amerika'da Haziran 2011'de Nevada, sürücüsüz robotik araçları düzenleyen yasayı çıkaran ilk eyalet olmuştur. Yasa, Nevada Ulaştırma Bakanlığı'na, yapay zeka, GPS (Küresel Konumlama Sistemi) sensörleri ve lazerler gibi sensörler kullanan “Otonom araçların” testlerini, güvenliğini ve nihayetinde yollardaki varlığının düzenlemesi için kural koyma yetkisi vermiştir. Kanuna göre otonom araç, “Bir insanın aktif müdahalesi olmaksızın kendi kendini sürmek için yapay zeka, sensörler ve küresel konumlandırma sistemi koordinatlarını kullanan bir motorlu araçtır."[2]

Amerikan Hukukunda yapay zeka ve robotlarla ilgili yasal bir düzenleme olmamakla birlikte bu alandaki belirsizliğin giderilmesi için çalışmalar devam etmektedir.

Avrupa Birliği Hukukunda Robot

Birleşik Krallık'ta uzmanlar tarafından robot etiği konusunda fikirler ortaya koyulmuş olup, 2010 yılında birisi mühendislik ve fizik biliminde, diğeri beşeri bilimler alanında olmak üzere iki kamu kurumu bir atölye çalışması sırasında robotlar için etik ilkeler hazırlanmıştır. 2016 yılının Nisan ayında ise İngiliz Standartlar Enstitüsü (BSI) BS 8611 adında bir Robot ve Robotik Etiği Rehberi hazırlamıştır. Bu rehber potansiyel etik zararların tanımlanması ve güvenli dizayn gerçekleştirilebilmesi için hazırlanmış bir kılavuzdur. Ayrıca kılavuz robotların tasarımı ve uygulamaları esnasında gereken koruyucu önlemler ve bilgileri de içermektedir. Yine Avrupa Birliğinde EURON (Avrupa Robotik Araştırma Ağı) önümüzdeki yirmi yıllık süreçte robot etiği alanında yol haritası oluşturma amacını taşıyor. Fransa’da “eThicAa” projesi ve Utrecht Üniversitesinde bir merkez olarak faaliyet gösteren “CAAAi” nin (Otonom Zekaya Erişimi ve Otonom Zekanın Kabulünü Destekleme Merkezi) çalışmaları da robotik teknolojiler alanındaki hukuki değerlendirmeleri de içeren çalışmalara örnek gösterilebilir. Avrupa Birliğinde Avrupa Parlamentosu Yasal İşler Komitesince (JURI) 20 Ocak 2015 tarihinde Robotik ve Yapay Zekanın (AI) geliştirilmesi ile ilgili yasal konularda bir Çalışma Grubu (WG) oluşturulmasına karar verilmiş olup, bu çalışma grubu öncelikli olarak bu konuyla bağlantılı hukuk kurallarını hazırlamayı amaçlamaktadır. Son olarak raportörlüğünü Mady Delvaux’un yaptığı, robotların yönetişimi konusunda hazırlanan ve Avrupa Parlamentosu Yasal İşler Komitesince kabul edilmiş olan rapor Avrupa Komisyonunda değerlendirme aşamasındadır. Bu raporda robotların üretiminden kullanımına kadar var olan geniş bir sahada gerekli olan yasal düzenlemelere ilişkin öneriler sunulmuştur. Raporda robotların ve yapay zekanın geliştirilmesine ilişkin otuz sekiz adet genel ilke sayılmıştır. Raporun son kısmında ise robot tasarımcıları ve kullanıcıları için bazı önerilerden bahsedilmektedir.[5]

Türk Hukukunda Robot

Türk Hukukunda robotlar konusunda henüz yasal bir düzenleme bulunmamaktadır. Fakat Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünce insansız hava araçları (İHA) hakkında İNSANSIZ HAVA ARACI SİSTEMLERİNİN AYRILMIŞ HAVA SAHALARINDAKİ OPERASYONLARININ USUL VE ESASLARINA İLİŞKİN TALİMAT[6] çıkarılmıştır. Ayrıca kıyas yoluyla bu tür sorunlara çözüm bulunabileceği söylenmektedir.

Kaynakça

  1. ^ "Bir Sorum Var: Bu, Robot Hukuku Dedikleri Nedir Yahu?". Hukuk & Robotik. 9 Haziran 2019. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021. 
  2. ^ a b Richards, Neil M.; Smart, William (2013). "How Should the Law Think About Robots?". SSRN Electronic Journal (İngilizce). doi:10.2139/ssrn.2263363. ISSN 1556-5068. 
  3. ^ "Esra Demir. Robot Hukuku" (PDF). []
  4. ^ "Bozkurt Yüksel A. E. Robot Law". 24 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2021. 
  5. ^ a b "Robot law". 24 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "SHT- Iha" (PDF). 9 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Robotik</span> robotların tasarımı, üretimi ve kullanımı ile ilgilenen çok disiplinli bir bilim dalı

Robotik, robotların tasarımı, üretimi ve kullanımı ile ilgilenen çok disiplinli bir bilim dalıdır. Makine mühendisliği, uçak mühendisliği, uzay mühendisliği, elektronik mühendisliği, bilgisayar mühendisliği, mekatronik mühendisliği ve kontrol mühendisliği dallarının ortak çalışma alanıdır. Robotlar bir yazılım aracılığıyla yönetilen ve yararlı bir amaç için iş ve değer üreten karmaşık makinelerdir.

<span class="mw-page-title-main">Yapay zekâ</span> insani zekaya sahip makine ve yazılım geliştiren bilgisayar bilimleri dalı

Yapay zekâ ya da kısaca YZ,, insanlar da dahil olmak üzere hayvanlar tarafından, doğal zekânın aksine makineler tarafından görüntülenen zekâ çeşididir. İlk ve ikinci kategoriler arasındaki ayrım genellikle seçilen kısaltmayla ortaya çıkar. Güçlü yapay zeka genellikle Yapay genel zekâ olarak etiketlenirken, doğal zekayı taklit etme girişimleri yapay biyolojik zekâ olarak adlandırılır. Önde gelen yapay zeka ders kitapları, alanı zeki etmenlerin çalışması olarak tanımlar: Çevresini algılayan ve hedeflerine başarıyla ulaşma şansını en üst düzeye çıkaran eylemleri gerçekleştiren herhangi bir cihaz. Halk arasında, yapay zekâ kavramı genellikle insanların insan zihni ile ilişkilendirdiği öğrenme ve problem çözme gibi bilişsel eylemleri taklit eden makineleri tanımlamak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Robot</span> otonom veya önceden programlanmış görevleri yerine getirebilen elektro-mekanik bir cihaz

Robot, otonom veya önceden programlanmış görevleri yerine getirebilen elektro-mekanik bir cihazdır. Güncel tanımı ile robotlar, elektronik ve mekanik birimlerden oluşan, algılama yeteneğine sahip olan ve programlanabilen cihazlardır. Başka bir tanımla robotlar, canlıların işlevlerini ve davranışlarını taklit edebilen, fiziksel yeteneklere ve yapay zekâya sahip, disiplinler arası öğeler içeren mühendislik ürünleridir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Barolar Birliği</span> kamu kurumu niteliğinde üst meslek kuruluşu

Türkiye Barolar Birliği (TBB), Türkiye'de bütün baroların katılımıyla oluşan, kamu kurumu niteliğinde, tüzel kişiliği olan bir üst meslek kuruluşudur. Birliğin merkezi Ankara'dır.

Doğal hukuk kuramı, doğal hukuk veya doğa hukuku içeriği doğal olarak var olan, doğal olarak ayarlanmış ve her şeyin üzerinde geçerliliğe sahip bir hukuk olarak tanımlanabilir. Doğal hukuk; insanın akılla erişebileceği, yazılı olmayan hukuk kuralıdır. Bu kuramı destekleyenler arasında Aristoteles ve Thomas Aquinas da yer alır ki, Aquinas'ın tavrı Katolik Kilisesi tarafından da kabul edilmektedir. Doğal hukuk kuramı, gerek etik gerekse hukuk felsefesi açısından büyük önem taşımaktadır ve farklı filozofları farklı yönlerde etkilemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gezgin robot</span>

Gezgin robot, hareket kabiliyetine sahip robotların genel adı. Gezgin robotlar uzaktan kumandayla veya uydu üzerinden yönetilebileceği gibi, bir yapay zeka ile kendisini yönetebilir. Bu tip robotlar kamera ve çeşitli sensörlerle bulundukları çevre hakkında bilgi sahibi olur. Bir gezgin robot karada, havada ya da suda hareket edebilir.

<i>Yapay Zeka</i> (film)

Artificial Intelligence (A.I.), yönetmenliğini Steven Spielberg'in yaptığı 2001 yapımı bilimkurgu filmidir. Bu yapım, yönetmeni Steven Spielberg'le olduğu kadar başrol oyuncusu Haley Joel Osment ile de dikkat çekiyor. Fütürist bir iklim değişikliği sonrası toplumda geçen Yapay Zekâ, benzersiz bir şekilde sevme yeteneği ile programlanmış çocuksu bir android olan David'in (Osment) hikâyesini anlatıyor.

Aile hukuku, aileye ilişkin konularla ilgilenen, medeni hukukun kapsamı içinde yer alan bir hukuk dalıdır. Aile hukukunun başlıca konuları nişanlanma, evlenmenin koşulları ve hükümleri, boşanmanın koşulları ve sonuçları, mal rejimleri, aile konutu, soybağı, evlat edinme, velayet, çocuğun nafaka hakkı, vesayet, kayyımlık, yasal danışmanlık, yardım nafakasıdır. Kadın hakları ve çocuk hakları, başlı başına ayrı inceleme alanı oluştursa da aile hukukunun da ilgi alanı içindedir.

<span class="mw-page-title-main">Bilişim hukuku</span>

Bilişim hukuku, sayısal bilginin paylaşımını konu alan hukuk dalıdır. İnternetin kullanımına ilişkin yasal çerçeveyi belirleyen internet hukukunu kapsamaktadır. Bu bağlamda; gizlilik ve ifade özgürlüğü gibi kavramlar da bilişim hukukunu ilgilendirir.

<span class="mw-page-title-main">Otonom araba</span> Çevresini algılayabilen ve çok az insan girdisi veya hiç girdi olmadan hareket edebilen otomobiller

Otonom araba bilinen diğer adlarıyla robot araba, sürücüsüz araba, çevresini algılayabilen ve çok az insan girdisi veya hiç girdi olmadan hareket edebilen bir otomobil türüdür. Otomotiv ve bilgi teknolojisi şirketlerinin birge çabaları ve ortak girişimleri ile geliştirildi.

<span class="mw-page-title-main">İnsansı robot</span>

İnsansı robot, vücut şekli insan vücuduna benzemek üzere üretilen robottur. İnsansı bir tasarımın kullanılması; insanların kullandığı aletler ve çevreyle iletişim, deneysel amaçlar(çift ayaklı hareket konusunun geliştirilmesi gibi) gibi fonksiyonel amaçlar veya farklı amaçlar için olabilir. Genel olarak insansı robotlar bir baş, gövde, iki kol ve iki bacağa sahiptir. Bazı insansı robotlar insan vücudunun yalnızca bir kısmı model alınarak yapılmış olabilir, sadece bel üstü gibi. Bazı insansı robotlar, ağız ve gözler gibi uzuvlara sahip, yüz ifadeleri üretme yeteneği olan gelişmiş kafalara sahip olabilirler. Özellikle görünümsel ve özeliksel olarak insanlara benzemeleri için yapılmış robotlara android adı verilir.

<span class="mw-page-title-main">İnsansız kara aracı</span>

İnsansız kara aracı, yerde giden ve üzerinde insan bulunmayan araçların genel adıdır. İnsan varlığının uygunsuz, tehlikeli veya olanaksız olduğu durumlarda kullanılır. Uzaktan kumandayla kontrol edilebildiği gibi sensörleri vasıtasıyla kendi hareket edebilen türleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Yapay zekâ etiği</span>

Yapay zekâ etiği, robotlara ve diğer yapay zekalı varlıklara özgü teknoloji etiğinin bir parçasıdır. Yapay zekalı varlıkları tasarlarken, inşa ederken, kullanırken ve onlara karşı davranırken insanların etik davranışları ile ilgili bir roboetiğe ve yapay ahlaki etkenlerin ahlaki davranışlarıyla ilgilenen makine etiği şeklinde ikiye ayrılabilir. Yapay genel zekâlara (YGZ) ilişkin olarak, tam etik aracı olan YGZ'lerin mevcut yasal ve sosyal çerçevelerle bütünleştirilmesine yönelik yaklaşımlar üzerinde ön çalışmalar yapılmıştır. Bu yaklaşımlar yasal konumlarının ve haklarının iki yönlü olarak ele alınmasına odaklanmıştır.

Robotik süreç otomasyonu, metaforik yazılım robotlarına (botlar) veya yapay zekaya (AI) / dijital işçilere dayalı bir iş süreci otomasyon teknolojisi biçimidir. Bazen yazılım robotları olarak adlandırılır.

Yapay zeka araştırmalarında sorunların, mantığın ve araştırmanın ileri düzey "sembolik" temsillerine dayanan tüm yöntemlerin toplanması için kullanılan terimdir. Sembolik YZ, 1950'lerin ortalarından 1980'lerin sonuna kadar YZ araştırmalarının baskın paradigmasıydı. 23 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 23 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

<span class="mw-page-title-main">Bilgisayarlı görü</span> görsellerden veri bilgisi çıkartmak

Bilgisayarlı görü, bilgisayarların dijital görüntülerden veya videolardan nasıl bir anlam kazanabileceğiyle ilgilenen disiplinler arası bilimsel bir alandır. Mühendislik yöntemleriyle, insan görsel sisteminin yapabileceği görevleri anlamaya ve otomatikleştirmeye çalışmaktadır.

Evrimsel robotik, robotların Darwinci doğal seçilim ilkeleri kullanılarak otomatik olarak tasarlandığı Yapay Zeka'ya (Al) somutlaştırılmış bir yaklaşımdır. Bir robotun tasarımı veya bir robotun nöral kontrolör gibi bir alt sistemi, davranışsal bir amaca göre optimize edilmiştir (örneğin, mümkün olduğu kadar hızlı koş). Genellikle tasarımlar, simülasyonlarda binlerce veya milyonlarca tasarımın üretilmesi olarak değerlendirilir ve bunları gerçek dünyada test etmek zaman, para ve güvenlik açısından son derece pahalıdır.

<span class="mw-page-title-main">İTÜ Rover Takımı</span>

İTÜ Rover Takımı, Mars keşif aracı tasarlayan ve üreten öğrencilerden oluşan bir proje ekibidir. 2016 yılından bu yana yükselen başarı oranı ile uluslararası arenada tanınan rover ekipleri arasında yer alan ekip, 2017 yılında Amerika'nın Utah eyaletinde düzenlenen ve dünyanın en prestijli rover yarışması olan University Rover Challenge 'a katılmaya hak kazanan ilk Türk takımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Lex Fridman</span> araştırmacı

Lex Fridman, Rus-Amerikan bilgisayar bilimcisi, podcast yayıncısı ve yapay zeka araştırmacısıdır. Massachusetts Institute of Technology'de araştırmacı bilim insanıdır ve bir podcast ve YouTube dizisi olan Lex Fridman Podcast'e sunuculuk yapmaktadır. Fridman Rusya'da doğmuş ve çocukken ailesiyle birlikte Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yapay zekânın kontrolü devralması</span>

Yapay zekanın kontrolü devralması, bilgisayar programlarının veya robotların gezegenin kontrolünü etkili bir şekilde insan türünün elinden alması sonucunda yapay zekanın (AI) Dünya'nın baskın zeka biçimi haline geldiği varsayımsal bir senaryodur. Olası senaryolar arasında tüm insan iş gücünün değiştirilerek tam otomasyon sağlanması, süper akıllı bir yapay zekanın kontrolü devralması ve popüler bir robot isyanı fikri yer almaktadır. Yapay zekanın ele geçirilmesiyle ilgili bilimkurgu hikâyeleri popülerliğini korumaktadır, aynı zamanda son gelişmeler de bu tehdidi daha gerçekçi hale getirmiştir. Stephen Hawking ve Elon Musk gibi bazı ünlü kişiler, gelecekte süper zeki cihazların insan denetimi altında kalmalarını temin etmek için tedbir araştırmaları yürütülmesini savunmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.