Robert Owen
Robert Owen | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 14 Mayıs 1771 Newtown, Montgomeryshire, Wales |
| Ölüm | 17 Kasım 1858 Newtown, Wales |
| Milliyet | Galli (Britanyalı) |
| Meslek | Reformcu, Sosyalist |
| Önemli eser(ler) | Memorials on Behalf of the Working Classes (Çalışan Sınıflar adına İki Önerge), Lectures On An Entire New State of Society (Tümüyle Yeni bir Toplum Biçimi Adına Dersler), The Marriage System of the New Moral World (Yeni Ahlak Dünyasının Evlilik Sistemi), Socialism or the Rational System of Society (Sosyalizm ya da Usçu Toplumsal Sistem), Life of Robert Owen (Robert Owen'in Kendi Kaleminden Hayat Öyküsü) |
| İmza | |
 | |
Robert Owen (1771-1858), Galli reformcu ve sosyalisttir.
Robert Owen, 14 Mayıs 1771'de, Newtown, Montgomeryshire'da doğdu. Dokuz yaşına kadar doğduğu şehirde eğitim gördü. On yaşındayken, bir kumaşçı dükkânına çırak olarak girdi, Manchester'a yerleşti. Keskin zekâsının sayesinde Manchester'da hızlıca yükseldi, on dokuz yaşındayken bir pamuk işleme fabrikasına idâreci oldu ve işi geliştirdi. Bu sektörde birçok yeniliğe imza attı. 1794 yılında, Manchester'daki, Chorlton Twist Company isimli bir firmada ortak ve müdür oldu.
Glasgow'a yaptığı bir seyahatte, New Lanark değirmenlerinin sahibinin, David Dale'in kızıyla tanıştı ve âşık oldu. Ortaklarına bu firmayı satın almaları için ikna ettikten sonra, Glasgow'a taşındı ve evlendi. New Lanark değirmenlerinde çalışan insanların durumları dönemin standartlarına göre iyi olsa da, gerçekçi bir bakış açısıyla hiç de tatmin edici düzeyde değildi. Değirmenlerin yeni yöneticisi olan Owen işçilerin durumlarını düzeltmek için çeşitli geliştirmeler sundu.
Yeni fikirleri ve çalışmalarıyla büyük bir başarıyı da beraberinde getirmesine rağmen, bir masrafı da beraberinde getiriyordu. Bu yeni masraflardan rahatsız olan diğer ortaklar sorun çıkarmaya başlayınca Owen yeni bir firma açtı. 1813 yılında "A New View of Society, or Essays on the Principle of the Formation of the Human Character" isimli ilk eserinin ilk parçaları yayımlanmaya başladı. Bu eseri kişisel "insan karakteri" inancıyla yakından ilgiliydi. Owen hiçbir zaman dindar birisi olmamıştı ve kendince geliştirdiği bir insan fikri vardı. Ona göre insan karakteri, kendi kendisinin yapıtı olmaktan çok öte, çevresel faktörlerin sonucu olarak ortaya çıkar. Bu çevresel faktörleri kişi belirleyemez veya kontrol edemez. Aslında bu fikirler pek de kişisel sayılmazdı, bu tür ilkeler çok uzun yıllardır felsefenin içinde yer almıştı, yine de Owen bu fikirlerini hayatı boyunca çok farklı konulara uygulayarak, yeni ve farklı sonuçlar elde etmiştir.
New Lanark'daki çalışmaları Avrupa çapında ilgi görmeye başlamıştı. Fabrika işletmeciliğinde sosyalizm fikirlerini, işbirliğini arttırıcı yönüyle işlemeye başladı. En başından beri onu farklı kılan özelliklerinden olan, "işçilerine eğitim sunma"yı çok daha geliştirerek devam ettirdi. Fabrikalarla ilgili kanun önerisine sıkı sıkı bağlı olmasına ve fabrika meselelerinin kanunlaştırılmasına gösterdiği büyük savunmaya rağmen, 1819'da ortaya çıkan Factory Act (Fabrika Kanunu) onu hiç de tatmin etmedi. Avrupa'nın ve İngiltere'nin birçok önemli siyaset adamıyla görüştü, fikirlerini yaymak uğraşısı içindeydi. İş sektöründeki ortaya attığı tüm yenilikler etrafında ona saygı duyan büyük bir kitlenin oluşmasına neden oluyordu. New Lanark örnek bir işletme olarak geçiyor, sıklıkla birçok farklı iş kolundan ve makamdan lider insanlar tarafından ziyaret ediliyordu.
New Lanark'ta yarattığı komünel sistemi yaymak için uğraşmaya başladı. Ona göre fakirliğe ve işçi sorunlarına tek çözüm onun bir filantropist, sosyalist reformlarından geçiyordu. Ayrıca ziraat alanında kooperatifçiliğin kurulması için de çaba sarf ediyordu. İşletmecilik üzerine yaptığı planlar, belki de filantropist yanları yüzünden büyük bir ilgiyle karşılandı. Bir sosyal reformist olarak yolu açılmış gibiydi, Londra'da düzenlenen büyük bir mitingde her türlü dine ve dinsel forma olan karşıtlığını ve nefretini açıkça deklare edince toplumun ona bakış açısı değişti. Çoğunluğu muhafazakâr olan halk nezdindeki popülaritesi düştü, elit çevrelerde de ona olan ilgi azaldı. Yine de bunlar Owen'ın fikirlerini ve özgüvenini olumsuz etkilemedi, o hâlâ gittiği yola sonsuz bir inanç besliyor, kendine ve fikirlerine fazlasıyla güveniyordu.
Komünel işletmecilik fikirlerini Amerika'da, New Harmony - Indiana'da gerçekleştirebilme şansı edindi. İki yıllık bir denemeden sonra işler yolunda gitmedi ve sonlandırıldı. Bu sıralarda sıkı taraftarı ve öğrencisi Abram Combe de benzer bir proje almış ve sonuç yine hüsran olmuştu.
1828'de, ortaklarıyla arasında uzunca bir süredir devam eden çekişme ve gerilim yüzünden New Lanark ile olan tüm bağlarını koparttı. Amerika'dan Londra'ya döndüğünde sosyalist fikirlerinin kampanyasına kaldığı yerden devam etti. Sonraki yıllarda devam ettiği seküler ve sosyalist kampanya özellikle işçi kesiminden ilgi gördü. Bu sıralarda bazı komünel işletme ve yapılanma denemelerinde yer aldı. Bu denemelerden sadece bir tanesi bir süre başarı sağlayabildi.
Owen'ın önemli bir yere sahip olduğu sosyalist akımlar sayesinde 1830'larda İngiltere'deki ilk işçi sendikaları ve ticaret odaları kurulmaya başladı. Owen'ın sosyal reformcu yaklaşımı, işçi teşkilâtlandırılması ile ilgili fikirleri Owenizm olarak anılır. Daha küçük yaşlardan beri din fikrine ve dinî inanışlara karşıt olsa ve nefret duysa da, hayatının sonlarına doğru büyük bir tinselcilik (spiritualizm) taraftarı olmuştur.
17 Kasım 1858'de Newtown'da ölmüştür.
1771-1858. 19. yüzyıl başlarında büyük etki uyandıran öncü ütopyacı sosyalist. 1816'da New-Lanark fabrikasında kendi denetiminde İngiltere'nin ilk ana okulunu açtı. İnsanın yaptıklarından sorumlu olmaması ve çocukluğunda aldığı etkiler Owen'ın bütün eğitim ve sosyal reform felsefesinin temeliydi. En önemli yapıtları: Memorials on Behalf of the Working Classes (Çalışan Sınıflar adına İki Önerge), Lectures On An Entire New State of Society (Tümüyle Yeni bir Toplum Biçimi Adına Dersler), The Marriage System of the New Moral World (Yeni Ahlak Dünyasının Evlilik Sistemi), Socialism or the Rational System of Society (Sosyalizm ya da Usçu Toplumsal Sistem), Life of Robert Owen written by himself (Robert Owen'in Kendi Kaleminden Hayat Öyküsü).
Başlıca eserleri
- the New View of Society25 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- the Book of the New Moral World22 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Revolution in the Mind and Practice of the Human Race
Kaynakça
- İngilizce Vikipedi Robert Owen sayfası25 Eylül 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 1911 Encyclopædia Britannica
- Rehber Ansiklopedisi
- - 24k[]
