Robert Mantran

Robert Mantran
Doğum	19 Ocak 1917(1917-01-19) Paris, Fransa
Ölüm	24 Eylül 1999 (82 yaşında)
Milliyet	Fransız
Vatandaşlık	Fransa
Meslek	Türkolog, tarihçi
Tanınma nedeni	Toplumsal ve ekonomik tarih yaklaşımına yönelişin öncülerinden olması

Robert Mantran (d. 19 Ocak 1917, Paris, Fransa - ö. 24 Eylül 1999, Aix-en-Provence, Fransa), Fransız tarihçi, Türkolog, İslam ve Osmanlı tarihi uzmanı.^[1]

Académie des Inscriptions et Belles-Lettres üyesi olan ve Türk Tarih Kurumu'nun da şeref üyesi olan Mantran, tarih alanında uluslararası yayın yapan birçok bilimsel kuruluşun akademik ve idari kadrosunda görev almış bir tarihçi ve araştırmacıdır. Bununla beraber Mantran, 1992 yılında hazırlanıp basılan; İslam Ansiklopedisi'nin 2. ciltinin (Brill, Encyclopaedia of Islam II.) yönetim kurulunda görev almıştır, ansiklopedinin basımında yöneticilik yapmıştır. Aynı zamanda, UNESCO'da da danışmanlık görevi üstlenen Mantran; Türkiye Cumhuriyeti Liyakat Nişanı,^[2] Légion d’Honneur ve Palmes Académiques nişanları sahibidir.^[1][3]

Mantran; kariyeri boyunca Arapça kitabelere ve tarihi belgelere verdiği önem kadar Türkçe kitabe ve belgelere de önem vermiştir. Yaptığı çalışmalarda, Arapça ve Türkçe kaynakları karşılaştırarak eserler yazmıştır. Yaptığı bu çalışma sitili alışagelmişin dışındadır çünkü o zamana kadar sadece Arapça kaynaklara önem verilmekte, Türkçe kaynaklar ise ihmal edilmekteydi. Mantran ayrıca; Evliya Çelebi'nin kaleme aldığı seyahatnâmesi, Osman Nuri Ergin’in yazdığı Mecelle-i Umûr-ı Belediyye’si ve Türk, Fransız, Venedik arşivlerinde bulunan belgeleri kullanarak İstanbul’un 17. yüzyılın ikinci yarısında bulunduğu kurumsal, ekonomik ve toplumsal yapıyı ortaya koyan eserler yazmıştır. Direkt olarak Osmanlı kaynakları ve Venedik, Fransız kaynaklarını kullanarak yazdığı Osmanlı tarihi ile alakalı olarak da 2 ciltlik bir kitap yayınlamıştır. Ortaya koyduğu bu eserler; 1970’ten sonrası tarihçilere bir rol model olmuş ve diğer tarihçilerin çalışmalarına bir zemin hazırlamıştır.^{[1][4][5][6][7]}

Fransızca yazdığı eserleri, Türk profesör ve araştırmacı Server Tanilli Türkçeye çevirmiştir.

19 Ocak 1917'de Paris'te doğan Robert Mantran, lise öğrenimini Paris'te bulunan Condercet Lisesi’nde tamamladı. Daha sonra üniversite eğitimi için Sorbonne Üniversitesi'ne gitti. Burada, tarih ve coğrafya alanında lisans eğitimini tamamladı. Aynı zamanda, Ecole des Langues Orientales Vivantes’ten de 1945 yılında bir diploma aldı. Mantran doktora eğitimini de 1963 yılında Osmanlı Devleti’nin Tunus’ta ve Kuzey Afrika’daki varlığı ile alakalı hazırladığı çalışma ile Sorbonne'da tamamlamıştır. Eğitim hayatı boyunca; Bizans tarihi, Osmanlı tarihi, İslam tarihi ve Türkoloji ile yakından ilgilenmiştir. Ünlü Fransız Türkolog Jean Deny ve Jean Sauvaget’den dersler almıştır. Başta Bizans tarihi hakkında araştırmalar yapan Mantran; derslerini aldığı öğretmenlerinin ona kazandırdıkları ve kişisel ilgisinden ötürü Osmanlı tarihi alanına daha çok kaymış ve bu alanda birçok eser yazmıştır.^[1]

Avrupa'da 2. Dünya Savaşı'nın çıkması ile beraber, 1939'da Mantran Fransız kuvvetlerinin safında savaşa girdi. 1940 yılında, savaştaki başarılarından ötürü kendisine madalya verildi. Fransa'nın Nazi güçleri tarafından işgal edilmesi ile beraber, Fransız Direniş hareketine katıldı ve Fransa'nın özgürlüğüne kavuşması için katkılarda bulundu.^[1]

Savaş sonrası, tarih alanında çalışmalarına devam etmek için önce Şam'da faaliyet gösteren Şam Fransız Araştırmaları Enstitüsü'ne gitti. Burada, Türkçe ve Osmanlıca yazılan çeşitli eserleri Fransızcaya çevirdi. Çevirdiği eserler Les provinces syriennes (Beyrouth-Damas 1951) adıyla basıldı. Daha sonra Şam'dan Beyrut'a, oradan da İstanbul'a gitmiştir. İstanbul'da; Mehmet Fuad Köprülü, Adnan Adıvar, Selim Nüzhet Gerçek, Sabri Esat Siyavuşgil, M. Tayyip Gökbilgin, Mehmet Cavit Baysun ve Ömer Lutfi Barkan gibi önemli Türk bilim insanları ile tanışmış, dost olmuş ve çalışmıştır. Bu dostluklar arasında özellikle Ömer Lutfi Barkan, Mantran için önemli bir yol gösterici olmuştur.^[1]

Mantran; 1945 ila 1947 yılları arasında İstanbul'da bulunan Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü'nde araştırmacı olarak çalışmış daha sonra ise 1947 ila 1952 yılları arasında Galatasaray Lisesi'nde öğretmen olarak görev almıştır. Türkiye'den sonra Tunus'a gitmiştir. 1955 ila 1961 yılları arasında Tunus Üniversitesi’nin reforme edilmesinde görev almıştır. Üniversiteyi moderne ederken; Edebiyat Fakültesi ve Yüksek Öğretmen Okulu’nda da çalışmalarını sürdürüp, öğrencilere dersler vermiştir. Bu vesileyle; Mantran, Tunuslu tarihçilerin yetişmesinde önemli bir rol üstlenmiştir. Bu görevlerinin ardından, Aix-Marseille Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde giderek orada profesör olarak çalışmıştır. Aynı üniversitede 1985 yılında ordinaryüs profesör olmuştur.^[1][3]

1999 yılında, son çalıştığı yer olan Aix-en-Provence'da hayatını kaybetmiştir.

• Les provinces syriennes (1951, Jean Sauvaget ile birlikte; Osmanlı Mali Kanunnameleri. Suriye Vilayetleri)
• Turquie (1955; Türkiye)
• Trésors de la Turquie (1959; Michel de Saint-Pierre ile birlikte; Türkiye'nin Hazineleri)
• Istanbul dans la seconde moitié du XVIIe siècle. Essai d'histoire institutionnelle, économique et sociale (1962; 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul, 2 cilt, 1986)
• La vie quotidienne à Constantinople au temps de Soliman le Magnifique et de ses successeurs (1965; 16. ve 17. Yüzyılda İstanbul'da Gündelik Yaşam, 1991)
• Les Régimes politiques des pays arabes (1968; Arap Ülkelerinin Siyasal Rejimleri)
• L'Expansion musulmane. VIIe-XIe siècles (1969)
• L'Eurasie, XIe-XIIIe siècles (1982, Georges Duby ile birlikte; Avrasya, 11-13. Yüzyıllar)
• L'Empire ottoman, du XVIe au XVIIIe siècle. Administration, économie, société (1984; 16 ve 18. Yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu)
• Histoire d'Istanbul (İstanbul Tarihi, 2001)

Mantran ayrıca, L'Égypte au XIXe siècle (1977; 19. Yüzyılda Mısır) ve Histoire de l'Empire ottoman (1989; Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, 2 cilt, 1992) başlıklı iki önemli derlemenin de editörlüğünü yapmıştır.