İçeriğe atla

Rize'deki yer adları

Rize'deki yer adları, çoğunlukla Lazca ve Rumca, bir kısmı da Hemşince ve Türkçe yer adlarından oluşuyordu. 1913 tarihli "Türkiye’de Adı Değiştirilen Mezra, Köy, Bucak, İlçe, İl Ve Coğrafi Yerler İle Yerleşim Birimlerinin Eski Adlarının İadesi Hakkında Kanun Teklifi"ne dayandırılarak, Rize'deki 344 köy ve kasaba adından 300'ünün adı Türkçeleştirildi.[1]

Giriş

Bugünkü Rize ilini de kapsayan tarihsel Lazistan bölgesi asıl olarak Lazları, Hemşinlileri ve Rumlaştırılmış Laz nüfusu barındırıyordu. Yer adlarının çoğu, bu tarihsel olguyla da bağlantılı olarak Lazca ve Rumcadır. Lazistan bölgesi 16. yüzyılın ortalarından itibaren Osmanlı Devleti tarafından ele geçirilmiştir. Lazca ve diğer dillerdeki yer adları, 16. yüzyılın son çeyreğinden itibaren bu dilleri bilmeyen kişilerin tuttuğu tahrir defterlerinde doğru biçimde yazılamadığı için değişikliğe uğramıştır. Dil farkından kaynaklı farklı yazılışlardan dolayı bazı yer adları o kadar büyük değişikliğe uğramış ve daha sonra bu adların özgün biçimlerini tespit etmek olanaksız hale gelmiştir.

Başlıca yer adları

Bugün Rize ili sınırları içinde yer alan pek çok yer adı Osmanlı döneminden önce de kayıtlara geçmişti. Bunlar arasında Vi3e (Fındıklı), Atina (Pazar), Mapavri (Çayeli) ve Vica (Çamlıhemşin) gibi yer adları sayılabilir. Öte yandan, Osmanlıca yanlış yazılmasının yanı sıra, Osmanlıcanın her sesli harfi karşılayarak yazılmamasından dolayı bazı yer adları çok fazla değişikliğe uğradığı için özgün biçimini sonradan saptamak iyice zorlaştı.

İlçelere göre

Rumca yer adları Rize'nin batısında, Lazca yer adları ise Rize'nin doğusunda yoğunlaşmıştır. Rize'deki eski adının kökeni kesin olarak tespit edilmiş yerleşim birimlerinden 170'i Rumcadır. Rize Merkez ilçede 61, Çayeli'nde 30, Güneysu'da 21, Kalkandere'de 17, İkizdere'de 11, İyidere ve Derepazarı'nda 10, Pazar'da 7, Ardeşen'de 2 ve Çamlıhemşin'de 1 yerleşim biriminin eski adı Rumcadır. Rize'deki eski adının kökeni kesin olarak tespit edilmiş yerleşim birimlerinden 123'ü Lazcadır. Pazar'da 42, Ardeşen'de 36, Fındıklı'da 23, Çamlıhemşin'de 5, Rize Merkez ve Çayeli'nde 4, İkizdere'de 2, İyidere ve Hemşin'de ise 1 bir yerleşim biriminin eski adı Lazcadır. Fındıklı'da birkaç Hemşinli yerleşimi de bulunmasına rağmen, kökeni tespit edilen tüm yerleşim birimi adları Lazcadır. Rize'deki eski adının kökeni kesin olarak tespit edilmiş yerleşim birimlerinden 21'i Hemşincedir. Çayeli'nde 8, Çamlıhemşin'de 5, İkizdere'de 4, Pazar'da 2, Kalkandere ve Hemşin'de ise 1 yerleşim biriminin eski adı Hemşincedir.

Yeni yer adlarının belirlenmesi

Rize ilinde yeni yer adlarının nasıl belirlendiğine ilişkin kesin bir bilgi yoktur. Bazı yer adlarının o yörede en çok üretilen ürüne göre belirlendiği söylenebilir. Mesela Sifat’ın adının pirinç üretiminden dolayı Pirinçlik, Vi3e adının fındık üretiminde dolayı Fındıklı olarak değiştirildiği ileri sürülebilir.

Eski yer adını alan yerler

2015 yılında Çamlıhemşin'deki Muratköy, yapılan başvuru neticisinde Lazcada "Tanrıça" anlamına gelen Komilo adını geri aldı. 2016 yılında merkez ilçeye bağlı Çaykent beldesi, yapılan başvuru neticesinde Salarha adını geri aldı.

Kaynakça

  1. ^ Hülya Karabağlı (21 Ekim 2012). "Rize'de 344 köy ve kasabadan 300'ü orijinal adını taşımıyor". t24.com.tr. 31 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rize</span> Rize ilinin merkezi olan şehir

Rize, Karadeniz Bölgesi'nin Doğu Karadeniz bölümünde yer alan Rize ilinin merkezidir. Tarihi Pontus bölgesinin doğusunda kalan Rize, Osmanlı döneminde Lazistan Sancağı'nda yer almıştır. Günümüzde Türkiye'ye bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tulum (çalgı)</span> Karadeniz bölgesine özgü üflemeli çalgı

Tulum, Anadolu'nun kuzeydoğusunda Rize, Artvin, Ardahan, Erzurum ve Gümüşhane'de kullanılan nefesli bir halk çalgısı. Balkan yarımadası ve İskoçya'da kullanılan gaydadan en önemli farklı pes sesleri kontrol edebilen boruya sahip olmamasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çayeli</span> Rizenin ilçesi

Çayeli, Rize ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Çamlıhemşin</span> Rizenin ilçesi

Çamlıhemşin, Rize'nin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Hemşin</span> Rizenin ilçesi

Hemşin, Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nde Rize iline bağlı ilçesi. Nüfusu 2.499 kişi olup bu bakımdan 922 ilçe arasında sondan dokuzuncudur. Denizden 19 km içeride, Rize'ye 57 km mesafededir. Yüzölçümü yaklaşık olarak 120 km²'dir. İlçenin kuzeyinde Pazar ilçesi, batısında Çayeli ve Kaptanpaşa, güneyinde Çamlıhemşin yaylaları ile komşudur.

<span class="mw-page-title-main">Ardeşen</span> Rizenin ilçesi

Ardeşen, Rize iline bağlı bir ilçe ve bu ilçenin idari merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Lazca</span> Laz halkı tarafından kullanılan dil

Lazca Türkiye'nin Doğu Karadeniz kıyı şeridinde Rize ilinin Pazar ilçesinde bulunan Melyat Deresi'nden itibaren ve Gürcistan'ın Türkiye ile paylaştığı Sarp köyüne uzanan bölgede yaşayan Laz halkı tarafından konuşulan ve eski Kolhis dilinin devamı olduğu düşünülen Zanik bir Güney Kafkas dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Hemşinliler</span> etnik grup

Hemşinliler, yoğun yaşadıkları yerler Türkiye'nin Rize, Erzurum'un Tortum, İspir, Artvin'in Hopa ve Kemalpaşa ilçeleri, Trabzon'un Araklı ve Sürmene ilçelerinde olan, nüfusu yaklaşık iki yüz bin kişiden oluşan ve Hemşince veya Türkçe ana dilli etnik gruptur. Hemşinli tanımı Hemşin'de yaşayanları değil kendine ait ortak bir kültürü, dili olan topluluğu ifade etmektedir. Hemşinlilerin önemli bir kısmı bugün Türkiye'nin büyük şehirlerine ve Rusya, Gürcistan, Özbekistan gibi başka ülkelere dağılmış durumdadır. Bunun siyasi, ekonomik ve dini pek çok nedeni bulunmaktadır. Hemşinlilerin çoğunluğunun mensup olduğu din İslam'dır.

<span class="mw-page-title-main">Akkaya, Ardeşen</span>

Akkaya, Rize ilinin Ardeşen ilçesine bağlı bir köydür. Köy; Düz, Orta, Sırt, Yukarı, Cami ve Çevre adlı mahallelerden oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Armağan, Ardeşen</span>

Armağan, Rize ilinin Ardeşen ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Çayırdüzü, Çamlıhemşin</span>

Çayırdüzü, Rize ilinin Çamlıhemşin ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Lazistan Sancağı</span>

Lazistan Sancağı, Osmanlı Devleti'nde önce Trabzon Eyaletine, sonra Trabzon Vilayeti'ne bağlı idari birimlerden biridir. 1920 yılında ise bağımsız hale getirilmiştir. Sancağın idari merkezi önce Batum, 1878 yılında Batum Rusya'ya geçtikten sonra Rize kenti idi.

<span class="mw-page-title-main">Rize'nin ilçeleri</span> Vikimedya liste maddesi

Rize ilinin ilçeleri,

Kuzeydoğu Grubu Anadolu ağızları Türkiye Türkçesi ağızlarının Anadolu ağız bölgesinde yer alan alt ağız gruplarından biridir. Anadolu kolu ana ağız grupları bakımından Doğu Grubu, Kuzeydoğu Grubu ve Batı Grubu olarak üçe ayrılır. Kuzeydoğu Grubu da söz konusu üç ana alt gruptan birini oluşturur.

Türkiye Lazları, Türkiye'nin kuzeydoğusunda yaşayan yerli bir etnik gruptur. Ağırlıklı olarak Rize'nin Pazar, Ardeşen, Fındıklı, Çamlıhemşin ilçelerinde, Artvin'in Arhavi, Hopa ve Kemalpaşa ilçelerinde; kısmi olarak Borçka ve İkizdere'de yaşarlar. Ayrıca 93 Harbi sonrasında Marmara bölgesine yerleşen kayda değer bir Laz nüfus bulunmaktadır. Nüfusları ile ilgili tahminler 50.000 ila 1 milyon arasında değişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Melyat Deresi</span> Pazarda bir akarsu

Melyat Deresi veya Venek Deresi, Rize ilinin Pazar ve Çayeli ilçelerini ayıran ve Karadenize akan bir nehirdir. Nehrin uzunluğu 20.3 kilometredir. Rize il merkezine 28 km mesafededir. Pazar doğu, Çayeli ise batı tarafında kalır. Derenin batı tarafında çoğunlukla Türkler ve az da olsa Hemşinliler yaşar. Lazların yaşadığı bölge, bu nehrin doğusunda kalır. Kaynağı Hemşin ilçesindeki Ceğalver Dağı olan nehrin; Zafer, Yavuzlar, Erenler, Çınartepe, Kaçkar, Kestanelik, Tektaş, Güneyköy, Şendere, Kuzayca, Örnek, Merdivenli, Leventköy ve Balıkçı köylerine sınırı vardır.

Rize'deki bütün göllerin alfabetik olarak listesi;

<span class="mw-page-title-main">Rize'deki akarsular listesi</span>

Rize ilinde irili ufaklı pek çok akarsu vardır. Bu bölgedeki akarsular oldukça kısadır; yüksek yerlerden doğar ve hızlı bir akışa sahiptir. Çoğu ana bir akarsuda toplandıktan sonra Karadeniz'e dökülür. Bu akarsular arasında en uzun olanı, 78.4 kilometre uzunluğuyla İyidere Deresi, beslenme alanı en geniş olan ise Fırtına Deresi'dir.

Boğaziçi Köprüsü, Rize'nin Çamlıhemşin ilçesinin Boğaziçi köyünde bulunan bir kemer köprüdür. Köprünün ilçe merkezine uzaklığı 10, Hemşin ilçe merkezine uzaklığı 8 kilometredir. Yerden 6 metre yükselikte olan köprü, Çingit Deresi'nin üzerine inşa edilmiştir. Köprü, 14.5 metre uzunluğunda ve 3.6 metre genişliğindedir. Eski Çamlıhemşin-Hemşin yolu üzerindeki köprüye Çamlıhemşin-Yukarı Çamlıca- Kanlıboğaz veya Pazar-Ortaköy-Uğrak güzergahlarıyla ulaşılabilmektedir.

Derinsu Köprüsü, Rize'nin Pazar ilçesinin Derinsu köyünde bulunan bir kemer köprüdür. Köprünün ilçe merkezine uzaklığı 14 kilometredir. 3 metre yüksekliğindeki köprü, 6 metre uzunluğunda ve 2 metre genişliğindedir. Eski Çayeli-Pazar-Hemşin yolunun üzerinde yer alan köprü, Derinsu Deresi'nin üzerine inşa edilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.