İçeriğe atla

Risk kıymetlendirme

Risk kıymetlendirme: Belirlenmiş tehlikelerin gerçekleşme olasılıkları ve gerçekleşmesi durumunda oluşacak kaybın tespit edilmesi işleminin çeşitli araçlar üzerinden gösterilerek, analitik olarak hesaplanması ve simülasyonunun yapılması işlemine denir.

Risk kıymetlendirme: öncelikle işçi olmak üzere; insan, teçhizat, malzemeyi korumak ve oluşabilecek herhangi bir olay sonucunda zaman kaybını önlemek amacıyla yapılmalıdır.

Tehlikeleri bir sıraya koymak için her riski, diğer risklere göre olasılık, şiddet ve oluşma şartları bakımından en iyi şekilde kıymetlendirmek gerekir. Riskleri kıymetlendirirken yapılması gereken, risklerin öncelik sırasına konulmasıdır.

Nükleer, Uzay, Petrol, Demir yolu ve Askeri endüstriler risk kıymetlendirme ile ilgili uzun bir geçmişe sahiptir. Endüstriler arasında kullanılan Risk kıymetlendirme metotları farklılıklar gösterebilir. Finansal, çevresel, ekolojik ve halk sağlığı gibi konular bu kararın verilmesinde etkili olabilir.

Tüm varsayımlar ve belirsizlikler açıkça ortaya konup kabul edildikten sonra objektif bir değerlendirmeyle risk kıymetlendirmesi yapılır. Risk yönetimi döngüsünün bir parçası olan risk kıymetlendirmede ortaya çıkan sorun potansiyel kaybın büyüklüğünün ve kaybın gerçekleşme olasılığının ölçülmesindeki zorluktur. Teoride ikisi de aynı derecede öneme sahiptir ancak özellikle zaman söz konusu olduğunda ve kaynak kıtlığı varsa riski yönetmek çok zor olabilir.

Risk analizi: Bir işletmenin yaptığı faaliyetler sırasında olması muhtemel potansiyel tehlikelerin tanımlanarak, bunlara ilişkin risklerin kıymetlendirilmesi ve böylece gerçekleşmesi beklenen ve muhtemel risklerle ilgili kontrol tedbirlerinin alınmasına ilişkin yöntem ve esasların tümüdür.

Uygulama

Riski analiz işlemini aşağıdaki beş başlık altında yapabiliriz:

  1. Tehlikeleri tanımla.
  2. Tanımlanan tehlikelerin hangilerinin nasıl zararlar verebileceğine karar ver.
  3. Riskleri değerlendir ve alınması gereken önlemleri belirle.
  4. Önemli bulgularını kaydet.
  5. Yaptığın risk analizini tekrar gözden geçir ve gerekli ise yeniden güncelle.

Değerlendirme

Türkiye'de 20/06/2012 tarihinde kabul edilen İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (Kanun No: 6331) ile risk değerlendirmesi yapmak/yaptırmak yasal bir zorunluk haline getirilmiştir.

" İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (Kanun No: 6331) Madde 10 : İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak ve yaptırmakla yükümlüdür."

Günümüzde yapılan yasal düzenlemelerin amacı, proaktif olarak sorunlar ortaya çıkmadan önlemleri almaktır. Ayrıca yapılacak olan Risk Kıymetlendirmesi ile olması muhtemel iş kazalarının önüne geçilerek işveren ek maliyetlerden kurtulacaktır.

Sorumluluk

Risk kıymetlendirmesi öncelikle İş güvenliği uzmanının sorumluluğunda olmakla birlikte, işverende aynı derecede sorumludur. Ayrıca ihtiyaç duyulan her aşamada çalışanlarında sürece katılarak görüşlerinin alınması sağlanır.

Yöntemler

Risk analizi için nitel ve nicel yöntemler mevcuttur.

  1. Nitel Risk Analizi Yöntemleri:
    • Öncül Risk Analizi Yöntemi ve Risk Matrisleri (Preliminary Risk Analysis and Risk Matrices)
    • Tehlike ve Çalışılabilirlik Çalışması (HAZOP: Hazard and Operability Studies)
    • Hata Modu ve Etkileri Analizi (FMEA: Failure Mode and Effect Analysis)
  2. Nicel Risk Analizi Yöntemleri:
    1. Ağaç Tabanlı Teknikler (Statik Analiz):
      • Hata Ağacı Analizi (Fault Tree Analysis)
      • Olay Ağacı Analizi (Event Tree Analysis)
      • Sebep-Sonuç Analizi (Cause-Consequence Analysis)
      • Yönetim Gözetim Risk Analizi (MORT: The Management Oversight and Risk Tree)
    2. Dinamik Sistemler için Teknikler:
      • Diagraf/Hata Grafiği (Diagraph/Fault Graph)
      • Markov Modelleri (Markov Modeling)
      • Monte-Carlo Benzetimi
      • Dinamik Olay Mantığı Analitik Yöntemi (Dynamic Event Logic Analythical Methodology)
      • Dinamik Olay Ağacı Analitik Yöntemi (Dynamic Event Tree Analysis Method)

Hatalar

Aşırı iyimserlik, Hatalı gösterim, Kötümserlik, Önyargı ve Belirsizlik gibi sebeplerden Risk Kıymetlendirmesi yapılırken hatalar oluşabilir. Bu sebeple tehlikeleri tanımlarken objektif olmaya özen gösterilmelidir. Sorunları gizlemek yerine oluşmadan gerekli tedbirleri almanın işçi sağlığına ve maliyetlere olumlu yönde katkı sağlayacağı unutulmamalıdır.

Zamanlama

  • İş başlarken veya daha önce hiç yapılmamışsa,
  • Yapılan işte herhangi bir değişiklik olduğunda,
  • İş kazası, Meslek hastalığı veya olmasına ramak kalan bir olaydan sonra,
  • Genel kabul gören bir kural olarak her yıl yapılması gerekmektedir.

Kaynakça

Bu makalenin bir kısmı Wikipedia'nın aynı başlıklı ingilizce makalesinden7 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Ağustos 2010) alınmadır.

Bu makalenin bir kısmı Yrd.Doç.Dr. Volkan Çakır (Arel Üniveristesi) Risk Yönetimi ders notlarından alınmadır.

Dış bağlantılar

Risk Analizi

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Finans</span> Akademik disiplin

Finans, para, döviz ve sermaye varlıklarının incelenmesi ve disiplinidir. Mal ve hizmetlerin üretimi, dağıtımı ve tüketiminin incelenmesi olan ekonomi ile ilgilidir ancak ondan farklıdır. Kapsama dayalı olarak Finansal sistemlerde finansal faaliyetlere ilişkin disiplin, kişisel, kurumsal ve kamu finansmanı olarak ayrılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Sezaryen</span> karnı keserek yapılan doğum şekli

Sezaryen, doğumun doğal olmadığı durumlarda karın ve rahmin kesilerek bebeğin alındığı cerrahi bir işlemdir. Çok nadir durumlarda bu yöntemle rahimdeki ölü fetusun da alındığı olur. İlk modern sezaryen 1881 yılında Alman jinekolog Ferdinand Adolf Kehrer tarafından gerçekleştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">HACCP</span>

HACCP, gıda işletmelerinde, sağlıklı gıda üretimi için gerekli olan hijyen şartlarının belirlenerek bu şartların sağlanması, üretim ve servis aşamasında tüketici açısından sağlık riski oluşturabilecek nedenlerin belirlenmesi ve bu nedenlerin ortadan kaldırılması temeline dayanan bir ürün güvenilirliği sistemidir. HACCP, İngilizce Hazard Analysis and Critical Control Point - Tehlike Analizleri ve Kritik Kontrol Noktaları ifadesinin kısaltmasıdır. Sistem, ürün güvenliğini etkileyen tehlikelerin önceden belirlenmesi ve kontrol altına alınmasını sağlayan sistematik bir yaklaşımdır.

<span class="mw-page-title-main">Simülasyon</span> gerçek bir dünya süreci veya sisteminin işletilmesinin zaman üzerinden taklit edilmesi

Simülasyon veya benzetim, teknik olmayan anlamda bir şeyin benzeri veya sahtesi anlamında kullanılır. Teknik anlamda gerçek bir dünya süreci veya sisteminin işletilmesinin zaman üzerinden taklit edilmesidir. Sistem nesneleri arasında tanımlanmış ilişkileri içeren sistem veya süreçlerin bir modelidir.

Risk veya riziko, bir olayın gerçekleşme olasılığı ve olaydan etkilenme olanağı. Değerler, fiziksel sağlık, toplumsal statü, duygusal durum ya da görülemeyen belirli bir eylem, aksiyon ya da eylemsizlik sonucu risk alındığında kazanılabilir ya da kaybedilebilir. Risk aynı zamanda belirsizlikle kasıtlı etkileşim olarak da tanımlanabilir. Belirsizlik olası, tahmin edilemeyen, ölçülemeyen ve kontrol edilemeyen sonuç olup; risk bu sonuca rağmen karar almanın bir neticesidir.

Risk yönetimi, işletmelerin işlevleri sırasında ortaya çıkabilecek risklerin önceden dikkatli bir biçimde ve ayrıntıları ile tanımlanıp değerlendirilmesi ve bu riskleri minimize edecek veya tam olarak ortadan kaldıracak önlemlerin alınması.

OHSAS 18001, BSI (British Standarts Institute) tarafından yayınlanmış "iş sağlığı ve güvenliği" standardıdır. Bu standardı ISO 9001 veya ISO 14001 gibi standartlardan ayıran önemli unsurlardan birisi; OHSAS 18001'in, ürün veya hizmetin güvenliğinden çok, iş sağlığı ve güvenliğine yönelik olmasıdır. OHSAS 18001; tehlike, tehlike tanımlama, risk ve risk azaltmaya yönelik bir standart olsa da; ISO 9001 ve ISO 14001 ile bir bütün oluştururlar.

Tehdide açıklık, Açıklık,Savunmasızlık (vulnerability) Risk konusunda kaynaklarda vulnerability ifadesinin karşılığı olarak bu üç isimde kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tehdit (risk yönetimi)</span> yaşam, sağlık, mülk veya çevre için potansiyel bir tehdit oluşturan durum

Tehdit veya tehlike, çalışma çevresinin fiziki kusurları ve uygun olmayan şartları ile insanların hatalı davranışları gibi, çalışma ortam ve koşullarında var olan ya da dışarıdan gelebilecek, kapsamı belirlenmemiş, maruz kimselere, işyerine ve çevreye zarar ya da hasar verme potansiyelidir. Çalışanların yaralanma ve sağlık sorunlarına neden olabilen güvenli olmayan iş ortamı ve uygulamalardır. İnsanların yaralanması veya sağlığının bozulması veya bunların birlikte gerçekleşmesine sebep olabilecek kaynak, durum veya işlemdir. İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelidir.

Risk yönetim modeli; bir işin yapılması süresince, planlama safhasından başlayarak, tehditlerin belirlenmesini, analiz edilmesini, uygun tedbirlerin alınarak kontrol kararlarının verilmesini, değerlendirme ve denetleme faaliyetlerini sistematik olarak inceleyen modeldir.

Epidemiyoloji risk faktörü sağlık ve enfeksiyonun yüksek riskli hastalık /enfeksiyonla birleştirildiğinde değişkendir. Bazen belirleyicide kullanılabilir. Yüksek veya düşük riskle birleştirildiğinde değişken olabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hata ağacı analizi</span>

Hata ağacı analizi (HAA), alt seviyedeki bir dizi olayı birleştirmek için kullanılan Boolean mantığı ile analizi yapılan sistemdeki arzu edilmeyen bir durum için uygulanan, yukarıdan aşağı ve tümdengelim mantığı olan başarısızlık analizidir. Bu analiz yöntemi, esas olarak güvenlik mühendisliği ve güvenilirlik mühendisliği alanlarında sistemlerin nasıl bozulabileceğini anlamak, riski azaltacak en iyi yolları tanımlamak veya sistemin belli bir seviyesindeki başarısızlığı veya emniyetli kaza olaylarının oranlarını belirlemek için kullanılır. HAA havacılık, nükleer enerji, kimyasal süreç, ilaç, petrokimya ve diğer yüksek tehlikenin bulunduğu endüstrilerde kullanılmaktadır, fakat sosyal hizmet sistemi başarısızlıkları ile ilgili risk faktörü tanımlamaları gibi farklı alanlarda da kullanılır. HAA aynı zamanda yazılım mühendisliğinde hata ayıklama amacıyla kullanılır ve hataları tespit etmek için kullanılan sebep-eleme tekniği ile yakından ilişkilidir.

6331 sayılı yasaya göre risk tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme olasılığı olarak tanımlanmıştır. Risk analizi,Bir işletmenin yaptığı faaliyetler sırasında olması muhtemel potansiyel tehlikelerin tanımlanarak, bunlara ilişkin risklerin kıymetlendirilmesi ve böylece gerçekleşmesi beklenen ve muhtemel risklerle ilgili kontrol tedbirlerinin alınmasına ilişkin yöntem ve esasların tümüdür.

Risk yönetimi sezgisel olmayan bir çalışma alanı olup en basit model olarak, olasılık çarpı etki verilebilir. Çoklu olasılıklar toplam risk olasılığına katkıda bulunacağından özgün riski anlamak zor olabilmektedir. Çoklu risklerin ve onların yansımalarının birbirlerini nasıl etkileyeceği veya analizin diğer konularının toplam riskini nasıl artıracağı konusunda kesin açık bir yaklaşım yoktur.

Gıda güvenliği risk analizi, sadece yüksek kalitede ürünler üreterek halk sağlığını ve güvenliğini korumak için değil, aynı zamanda ulusal ve uluslararası standartlar ile pazar koşullarına uymak anlamında da önem arz etmektedir.Risk analizi uygulanarak gıda güvenliği ile ilgili sistemlerde risk analizi uygulaması güçlendirilerek gıda temelli hastalıklar azaltılabilir. Gıda güvenliği risk analizi üretim odaklı ilerler Zaman zaman özellikle karmaşık ve tartışmaya açık olan analizlerde bağımsız bir uzmanın görüşünden faydalanılır. Genellikle bir bilinmezlik söz konusu olduğundan, test etmeden sonuç ile ilgili bir neticeye varılamaz. 

Saldırı ağaçları, bir varlık veya hedefe nasıl saldırılabileceğini gösteren kavramsal diyagramlardır. Saldırı ağaçları birçok farklı uygulamada kullanılmıştır. Bilgi teknolojileri alanında, bilgisayar sistemlerindeki tehditleri ve bu tehditleri gerçek kılacak alternatif saldırıları tanımlamak için kullanılmışlardır. Ancak, saldırı ağaçlarının kullanımı sadece bilgi sistemlerinin analizi ile sınırlı değildir. Saldırı ağaçları, savunma ve havacılık alanında kurcalamaya karşı korumalı elektronik sistemlerde tehdit analizi için de sıklıkla kullanılmaktadır. Saldırı ağaçları artan bir oranda bilgisayar kontrol sistemlerinde de kullanılmaktadır. Saldırı ağaçları fiziki sistemlere saldırıları anlamak için de kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Analiz</span> belirli bir türdeki mevcut verilere analitik yöntemler uygulama, karmaşık bir konuyu veya maddeyi daha iyi anlamak için daha küçük parçalara ayırma süreci

Analiz, karmaşık bir konuyu veya maddeyi daha iyi anlamak için daha küçük parçalara ayırma sürecidir. Teknik, matematik ve mantık çalışmalarında Aristoteles'ten önce uygulanmıştır.

Karar ağacı, bir kurum veya kuruluş tarafından tercihlerin, risklerin, kazançların ve hedeflerin anlaşılmasına yardımcı olan bir teknik türüdür. Aynı zamanda birçok önemli yatırım sahalarında uygulanabilen, birbiriyle bağlantılı şans olaylarıyla ilgili olarak çıkan çeşitli karar noktalarını incelemek için kullanılan bir karar destek aracıdır. Yalnızca koşullu kontrol ifadeleri içeren bir algoritmayı görüntülemenin bir yoludur.

Kök neden analizi (KNN), bilim ve mühendislikte, yanlışların veya sıkıntıların başlıca sebeplerini belirlemek için kullanılan bir problem çözme yöntemidir. BT operasyonlarında, telekomünikasyonda, endüstriyel süreç kontrolünde, kaza analizinde, tıpta, sağlık endüstrisinde vb. alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.