İçeriğe atla

Risk hafifletici önlemler

Risk hafifletici önlemler, kabul edilen riskin etkilerini, yapılan kontrol/değerlendirme işlemleri neticesinde azaltma anlamına gelir. Riskin belirlenmesiyle, riskten kaçınılması, etkilerinin önlenmesi veya en aza indirilmesi, kaçınılmaz kayıpların tazmini için tedbir alınması faaliyetlerini ifade eder. İngilizcedeki Risk Mitigation kavramının karşılığıdır.[1]

Kontrol, Conrow’un risk yönetimi şemasında, riskin ele alınması esnasında seçilmesi gereken 4 temel seçenekten biridir. Conrow’a göre Kontrol seçeneği, uzay ve ileri teknoloji programlarında risk hafifletici önlemler olarak anılmaktadır.[2]

Risk hafifletici önlem türleri

  • Önleyici kontroller: İstenilmeyen sonuçların gerçekleşme ihtimalini ortadan kaldırmak veya azaltmak için geliştirilen önlemlerdir.
  • Düzeltici kontroller: İstenilmeyen sonuçların düzeltilmesini sağlamak için geliştirilen önlemlerdir. Acil eylem planları düzenleyici önlemlerin önemli bir unsurudur.
  • Yönlendirici kontrol: Belirli bir sonuca ulaşmayı garantilemek için geliştirilen önlemlerdir.
  • Denetleyici kontrol: İstenilmeyen sonuçların sebeplerini belirlemek için geliştirilen önlemlerdir.

Risk hafifletme seçenekleri

Risk azaltma (Riskle mücadele etme); Risk yönetiminde en yaygın olarak izlenen yöntemdir. Bu yöntemde, her risk için belirlenmiş ve risk kütüğünde yer verilmiş olan kontrol faaliyetlerinin uygulanması suretiyle risklerin kabul edilebilir seviyelerde tutulması amaçlanır.

Riskten kaçınma (Faaliyetten vazgeçme); Bazı risklerin olumsuz etkilerinden, o risklerin ilgili olduğu faaliyet alanlarından vazgeçmek suretiyle korunmuş olunur. Bunun için, "Riski azaltmak için görevde değişiklik yapma imkanı var mı?", "Görevi çeşitli sahalara ayırmak mümkün mü?", "Yüksek risk oluşturan bölümler iptal edilebiliyor mu?" sorularına cevap aranır.

Riski transfer etme (Paylaşma); Bir kısım riskler, tamamen veya kısmen başka kurum veya kuruluşlara transfer edilebilir. Kurum tesislerinin sigorta ettirilmesi veya güvenlik sisteminin özel şirketler aracılığıyla sağlanması gibi.

Riskin yayılmasının engellenmesi; Risk oluşturan ve birbirini etkileyerek riski büyüten süreç/yapının kontrol edilmesidir. İlişkilerin karmaşıklığı özellikle ağ yapıları ve kritik altyapıların birbirine bağlılığı göz önüne alınmalıdır.

"Risk Yönetimi Kuralları ve Rehberi", Kurumsal Risk Yönetimi (KRY) uygulamasına yapısal bir bakış açısı getiren risk yönetimi standartlarıdır.[3] Bu rehbere göre risk yönetimi süreci koordine edilmiş bir dizi aktivite halinde sunulabilir. Sürecin alternatif tanımları da mevcuttur fakat genellikle 7R adımları içerir. Bu 7R’den Responding (Belirgin risklere cevap verme) burada işlenen risk hafifletme seçeneklerine kaşılık gelir ve 4T ile açıklanır. ("7R" ve "4T" İngilizce kelimelerin baş harflerinden oluşturulmuştur; "Tolerate": tolere etme. "Treat": müdahale etme (aksiyon). "Transfer": transfer etme. "Terminate": sonlandırma)

Risk hafifletici önlemler uygulanırken dikkat edilmesi geren hususlar

  • Önlemlerden etkilenecek personel sürece dahil edilmelidir.
  • Başka kurumlardan (birimlerden) başarılı örnekleri almaktan ve uygulamaktan çekinilmemelidir. Böylece zamandan ve maliyetten tasarruf etmiş olunur.
  • Önlemler belirli bir program dahilinde uygulanmalı ve muhakkak kayıt altına alınmalıdır.
  • Gerçekten ve sadece riskle ilgili olan faaliyetler üzerine odaklanmalıdır.
  • Kararlar alınırken sorumlular ve sorumluluk sahaları belirlenmelidir.
  • Olası risk hafifletme seçenekleri değerlendirildikten sonra geride kalan ve operasyonun beraberinde getirdiği artık riskin kabul ve reddedilmesine yönelik karar verilmelidir.
  • Her zaman bir denge analizi yapılmalı, fayda maliyetten üstün olduğu durumlarda devam edilmelidir. Eğer önlemlerin maliyetleri riski azaltmadan beklenen faydadan daha az ise;
    • Önlem almanın mümkün olup olmadığı araştırılmalıdır.
    • Önlemler gözden geçirilmeli, yöneticiler bilgilendirilmelidir.
    • Fayda-maliyet denge analizi gözden geçirilmelidir.
    • Uygulayıcılara riski kabul etme kararının hangi temellere dayanarak verildiği anlatılmalıdır.
    • Uygulayıcılar riskler konusunda bilgilendirilmelidir.

Risk hafifletici önlemlerin uygulanmasında karşılaşılan problemler

  • Önlem problem için uygun olmayabilir.
  • Personel önlemlerden rahatsız olabilir.
  • Lider kontrolden rahatsız olabilir.
  • Gelişmeler ölçülmüyor olabilir.
  • Yeterli eğitim alınmamış olabilir.
  • Yöneticiler ve liderler yönetici görevini yerine getirmiyor olabilir.
  • Risk yönetimi aceleye getirilmiş ve plansız olabilir.
  • Sürekli personel değişmesi sorun yaratıyor olabilir.

Risk hafifletici önlemlerin uygulanması

  • Risk kontrolleri organizasyon kültürü ile uyumlu olmalıdır.
  • Risk kontrollerinin uygulamaya konmasında kontrollerden etkilenene mümkün olduğu ölçüde risk yönetim faaliyetlerine dahil edilmelidir.
  • Kontrol ve dokümantasyon konusunda en iyi altyapı kontrolcü personele sağlanmalıdır.
  • Risk kontrolleri belirli bir program dahilinde yapılmalıdır.
  • En üst seviye yöneticisinin destek sağlaması ve faaliyetlerle ilgilenmesi başarı için olmazsa olmaz şartlardandır.
  • Risk kontrolleri süreklilik kazanmalı, risk yönetiminin döngüsel bir faaliyet olduğu unutulmamalıdır.

Risk hafifletici önlemlerin ele alınmasında temel formülün belirlenmesi

Genel anlamda risk, herhangi bir tehlikenin meydana gelme olasılığı ile bu tehlikenin neden olacağı sonuçların bileşkesidir. Başka bir deyişle, risk düzeyi tehlikenin büyüklüğü ve etkilenen elemanların savunmasızlığıyla orantılıdır.[4] Riskin fonksiyonu şu şekildedir;

Daha basit ifadesiyle Risk=Olasılık (tehditler, tehditlere açıklık derecesi) "x" şiddet şeklinde ifade etmek mümkündür. Dolayısıyla risk hafifletici önlemleri belirlerken hedef hem olasılığı hem de şiddeti azaltmak olmalıdır. Bunun mümkün olmadığı zamanlarda çarpanlardan birini azaltmak da riskin azaltılmasını sağlayacaktır.

Olasılığın azaltılarak riskin hafifletilmesi; Önleyici tedbirler (ihtimali azaltıcı tedbirler)

  1. Tehdide açıklığı azaltarak veya ortadan kaldırarak,
  2. Tehdidin kendisini azaltarak veya ortadan kaldırarak,

olasılığı dolayısıyla da riski azaltmak mümkündür.

Şiddetin azaltılarak riskin hafifletilmesi; Koruyucu Tedbirler (Şiddeti azaltıcı tedbirler)

Şiddeti ortadan kaldırmak ya da azaltmak, risk hafifletici önlemlerin temel amacıdır. Fakat bu çoğu zaman mümkün olmaz. Bu durumda risk hafifletici önlemleri belirlerken kullanacağımız temel formülü şu şekilde düzenlemek mümkündür; Risk= tehditlerin olasılığı "x" tehditlere açıklık derecesi "x" şiddet

Risk hafifletici önlemlerin ele alınmasında temel formülün uygulanması

Örnek değerlendirme: Deprem riski
Tehditlerin olasılığı: Yıkıcı bir depremin olma olasılığı
Şiddet: Can ve mal kaybının olması
Tehditlere açıklık derecesi: Binaların depreme dayanıklı olmaması, eşyaların sabitlenmemiş olması, eğitim eksikliği, devletin hazırlıksız olması, aile halkının hazırlıksız olması, vb.
Risk hafifletici önlemlerin belirlenmesi: Deprem riski ele alınırken Türkiye için yıkıcı bir deprem olma olasılığının çok yüksek olduğunu biliniyor[5] fakat bu olasılığı düşürmek elde değildir. Can ve mal kaybının azaltılması da tehditlere açıklık durumunun azaltılması ile mümkündür.[6] Bu örnekte müdahale edebilebilecek tek değişken tehditlere açıklık durumudur. Sağlam binalar yaparak yapısal riskleri azaltmak,[7] evdeki ağır eşyaları sabitleyerek yapısal olmayan riskleri azaltmak,[8] deprem anında ve sonrasında yapılacaklarla ilgili eğitimler düzenlemek, devletin ve ailelerin deprem hazırlıklarını tamamlaması (sahra çadırları, dolapları, hastaneleri, deprem çantaları vb.) gibi faaliyetler risk hafifletici önlemlerdir.

Kaynakça

  1. ^ Çakır V. (2015) “Risk Yönetimi Çerçeve Planı” Yüksek Lisans Ders Notu, Arel Üniversitesi, İstanbul
  2. ^ Conrow E. H. “Efective Risk Management; Some Keys to success, second edition” (2015) Academic Book, USA.
  3. ^ IRM&AIRMIC (2009). "ISO 31000". Londra: Sektörel Yayın. 9 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ Okuyama ve Chang, 2004; Coburn ve Spence, 1992; Uitto, 1995; Reiter, 1990.
  5. ^ Kundak S, Türkoğlu H. (2007) “İstanbul’da deprem riski analizi” İTÜ Dergisi Yayını, İTÜ, İstanbul
  6. ^ Prochazkova, D. “PRINCIPLES OF MITIGATING AND MANAGING HUMAN SYSTEM RISKS.” Information & Security. 40909, Vol. 28 Issue 1, p21-36. 16p., Veritabanı: International Security & Counter Terrorism Reference Center
  7. ^ Tüzün, C., Vuran, E. (2011) “Depreme Karşı Yapısal Risklerin Azaltılması ve Yapısal Güçlendirme” AFAD Yayınları, İstanbul
  8. ^ Çalışkan, Ö. (2011) “Depreme Karşı Yapısal Olmayan Risklerin Azaltılması” AFAD Yayınları, İstanbul

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Finans</span> Akademik disiplin

Finans, para, döviz ve sermaye varlıklarının incelenmesi ve disiplinidir. Mal ve hizmetlerin üretimi, dağıtımı ve tüketiminin incelenmesi olan ekonomi ile ilgilidir ancak ondan farklıdır. Kapsama dayalı olarak Finansal sistemlerde finansal faaliyetlere ilişkin disiplin, kişisel, kurumsal ve kamu finansmanı olarak ayrılabilir.

İş yerinde şiddet, işçi veya işveren tarafından yol açılan, organizasyon ve çalışanlar için bir tehdit ögesine dönüşen, şiddet ve zorbalık içeren davranışların tümüdür.

Kriz, bir örgütün üst düzey hedeflerini ve işleyiş biçimini tehdit eden veya hayatını tehlikeye sokan, acil karar verilmesi gereken, uyum ve önleme sistemlerini yetersiz hale getiren gerilim durumudur.

Risk veya riziko, bir olayın gerçekleşme olasılığı ve olaydan etkilenme olanağı. Değerler, fiziksel sağlık, toplumsal statü, duygusal durum ya da görülemeyen belirli bir eylem, aksiyon ya da eylemsizlik sonucu risk alındığında kazanılabilir ya da kaybedilebilir. Risk aynı zamanda belirsizlikle kasıtlı etkileşim olarak da tanımlanabilir. Belirsizlik olası, tahmin edilemeyen, ölçülemeyen ve kontrol edilemeyen sonuç olup; risk bu sonuca rağmen karar almanın bir neticesidir.

Risk yönetimi, işletmelerin işlevleri sırasında ortaya çıkabilecek risklerin önceden dikkatli bir biçimde ve ayrıntıları ile tanımlanıp değerlendirilmesi ve bu riskleri minimize edecek veya tam olarak ortadan kaldıracak önlemlerin alınması.

Hata türleri ve etkileri analizi; bir sistemin potansiyel hata türlerini analiz etmek için hataları olasılıklarına ve benzerliklerine göre sınıflandıran bir ürün geliştirme ve operasyon yönetim prosedürüdür. Başarılı bir hata türü analizi işi, benzer ürünlerin veya proseslerin geçmiş deneyimlerine dayanarak hata türlerinin tanımlanmasına yardımcı olur, bu hataların sistemden minimum kaynak kullanımı ve çabayla atılmasını sağlar ve bununla beraber geliştirme zamanını ve maliyetini düşürür. Genellikle üretim sektöründe ürünlerin çeşitli aşamalarında kullanılmakla beraber hizmet sektöründe de kullanım alanı artmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kalite maliyetleri</span>

Kalite maliyeti, mevcut kalitesizlikten ileri gelen ya da potansiyel kalitesizliği önlemek amacıyla alınan önlemler dolayısıyla ortaya çıkan maliyet. Kalite maliyetleri ile ilgili literatürde temel teşkil eden önemli çalışmalar, 1976'da Kaoru Ishikawa, 1979'da Philip B. Crosby, 1986'da William Edwards Deming, 1988'de Joseph Juran ve 1991'de Armand Vallin Feigenbaum tarafından gerçekleştirilmiştir. Kalite maliyeti kavramı, üretilen ürünlerin, müşteri beklentilerini karşılamamasını takiben hem ürün geliştirme hem de süreç iyileştirme çalışmalarının sonucu olarak doğmuştur. Kalite maliyetlerinin ölçülüp hesaplanması Toplam Kalite Yönetimi programının önemli ve gerekli aşamalarından biridir.

Proses Karar Diyagramı, bir sorunun çözüme kavuşturulması sırasında meydana gelebilecek muhtemel olayları ve ihtimalleri gösteren bir metodudur. 7MP olarak da söz edilen yedi yönetim aracından birisidir. Diğer yönetim araçları, ilgi diyagramı, ok diyagramı, önceliklendirme Matrisleri, matris diyagramı, ağaç diyagramı, ilişki diyagramıdır. Bir Proses karar diyagramı, ağaç diyagramındaki her bir dalı kullanır ve muhtemel problemleri tahmin eder ve bu problemlerin ortaya çıkmaması için alınabilecek önlemleri konumlandırır. Bu diyagram kullanılarak problemleri önlemek için çeşitli planlar yapılabilir ve problem ortaya çıktığında en iyi çözümü elde etmek için hazır olunur.

Tehdide açıklık, Açıklık,Savunmasızlık (vulnerability) Risk konusunda kaynaklarda vulnerability ifadesinin karşılığı olarak bu üç isimde kullanılmaktadır.

Riskten kaçınma, kaybetme ihtimalini elimine etmek. Uygulamada riskten kaçınma, yeni bir ürün tanıtımı yapmamak, var olan ürünün üretimini sonlandırmak, bazı faaliyetleri durdurmak veya belirli bir tehlike bulundurmayan işyeri yerleşkesi seçmek gibi anlamlara gelir. Örneğin, bazı yabancı ülkeler vardır ki Amerikan ticari işletmeleri bu ülkelere yatırım yapmazlar. Bu firmalar kâr etme girişiminde bulunmak yerine, varlıklara el konulması ya da çalışanların rehin tutulması gibi risklerden kaçınmayı tercih ederler. Bireyler meslek hayatlarındaki tercihlerinde, ciddi şekilde ölüm riski içeren ya da vazifeden alıkoyacak derecede sakatlık oluşturacak işlerden kaçındıkları zaman, riskten kaçınmış olurlar. Bazı insanlar da meslek hayatlarında onlar için önemli görünen finansal başarısızlık ihtimalinden kaçınmayı seçerler.

Risk yönetim modeli; bir işin yapılması süresince, planlama safhasından başlayarak, tehditlerin belirlenmesini, analiz edilmesini, uygun tedbirlerin alınarak kontrol kararlarının verilmesini, değerlendirme ve denetleme faaliyetlerini sistematik olarak inceleyen modeldir.

Risk kıymetlendirme: Belirlenmiş tehlikelerin gerçekleşme olasılıkları ve gerçekleşmesi durumunda oluşacak kaybın tespit edilmesi işleminin çeşitli araçlar üzerinden gösterilerek, analitik olarak hesaplanması ve simülasyonunun yapılması işlemine denir.

Afet ve acil durum yönetimi, afet yönetimi veya acil durum yönetimi, meydana gelen bir afet veya acil durumun etkilerini azaltmak için yapılan çalışmaların tümü.

<span class="mw-page-title-main">Afet risk azaltma</span>

Afet risk azaltma ya da kısaca ARA kaza riskini azaltma, değerlendirme ve tanımlamanın sistematik yaklaşımıdır. Afet risk azaltma kazayı tetikleyen çevre ve diğer tehlikelerin yanı sıra kazanın sosyo-ekonomik zayıflıklarını azaltmayı amaçlar. Afet risk azaltma, kalkınma ve geliştirme kuruluşlarının sorumluluğundadır. Bu kuruluşların ayrılmaz bir parçası olmalı, bir eklenti ya da bir kereye mahsus olmamalıdır. Afet risk azaltmanın alanı geleneksel acil durum yönetiminden çok daha derin ve çok daha geniştir. Afet yönetiminde tarihsel değişim;

6331 sayılı yasaya göre risk tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme olasılığı olarak tanımlanmıştır. Risk analizi,Bir işletmenin yaptığı faaliyetler sırasında olması muhtemel potansiyel tehlikelerin tanımlanarak, bunlara ilişkin risklerin kıymetlendirilmesi ve böylece gerçekleşmesi beklenen ve muhtemel risklerle ilgili kontrol tedbirlerinin alınmasına ilişkin yöntem ve esasların tümüdür.

Finansal risk yönetimi, bir firmanın, finansal araçları kullanarak başta kredi riski ve piyasa riski olmak üzere karşılaştığı riskleri yöneterek ekonomik değer yaratma faaliyetidir. Karşılaşılan diğer risk türleri arasında, döviz riski, Shape riski, volatilite riski, sektörel risk, likidite riski, enflasyon riski vb. yer almaktadır. Genel risk yönetimine benzer bir şekilde, finansal risk yönetiminde de kaynakların tespit edilmesi, ölçülmesi ve bunlara karşı önlemlerin planlanması gereklidir. Finansal risk yönetimi nitel ve nicel olabilir. Risk Yönetiminin bir alt dalı olarak, maliyeti yüksek olan risklere karşı finansal araçları kullanarak ne zaman ve hangi ölçüde koruma sağlanması gerektiği konuları üzerinde odaklaşır. Dünya genelinde bankacılık sektöründe, operasyonel, kredi ve piyasa risklerinin takibi, raporlanması karşılanması için uluslararası alanda aktif bankalar genel olarak Basel Anlaşmalarına uygun hareket etmektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Denetim</span>

Bağımsız denetim, herhangi bir işletmenin finansal bilgilerinin, kitaplarının, menkul kıymet hesaplarının, yasal kayıtlarının, belgelerinin ve kuponlarının sistematik ve bağımsız bir incelemesidir. Bir finansal tablo açıklamasının yanı sıra finansal olmayan açıklamaların doğru ve net bir şekilde ortaya çıktığını tespit eder. Ayrıca, hesap kitaplarının yasaların gerektirdiği bir şekilde muhafaza edilmesini sağlamaya çalışır. Denetim, kamu sektöründe ve her yerde böyle bir fenomen haline geldi. Denetçi inceleme için önlerinde bulunan önerileri algılar ve tanır, kanıtlar alır, aynısını değerlendirir ve denetim raporuyla iletilen kararına dayanarak bir görüş oluşturur.

İntiharın önlenmesi, intihar olasılığını azaltmak için yerel vatandaş örgütleri, sağlık çalışanları ve ilgili profesyonellerin kolektif çabalarını içerir. Genel çabalar arasında tıp, ruh sağlığı, halk sağlığı ve diğer alanlarda önleme ve proaktif önlemler yer almaktadır. Koruma, sosyal destek ve sosyal katılım faktörlerinin yanı sıra ölümcül araçlara erişim gibi çevresel riskler intiharı önlemenin önemli yönleri olarak göründüğünden, intihar, tek başına tıbbi veya zihinsel bir sorun olarak görülmemelidir.

<span class="mw-page-title-main">Hücre hapsi</span>

Hücre hapsi, diğer mahkûmlarla çok az veya hiç temas kurmadan müstakil hücrelerde yaşamak, kaçakçılığı kontrol etmek için sıkı önlemler ve ek güvenlik önlemleri ve ekipman kullanımı ile ayırt edilen bir hapis şeklidir. Diğer mahkûmlar, cezaevi personeli veya cezaevinin kendisi için güvenlik riski oluşturan mahkûmlar için özel olarak tasarlanmıştır. Çoğunlukla başkalarına karşı şiddet gibi disiplin ihlalleri için veya güvenliği diğer mahkûmlar tarafından tehdit edilen mahkûmlar için bir koruma önlemi olarak kullanılır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.