Ada, çevresi bütünüyle sularla çevrili kara parçasına verilen addır. Yeryüzündeki adaların bütünü on milyon kilometrekarelik bir yer kaplar. Adalar, tek tek olabileceği gibi, gruplar halinde de olabilir. Bu şekildeki adalara “takımada” adı verilir. Yarımada ise suyla çevrili, ancak bir tarafından ana kara parçasına bağlı bulunan coğrafi şekildir. Yer bilimi açısından adalar, kıtasal adalar ve okyanus adaları olmak üzere temelde ikiye ayrılır. Yüzen adalar ise yeni bir yer bilimi konusudur.
Levha tektoniği } Dünya'nın litosfer'inin yaklaşık 3,4 milyar yıl öncesinden beri yavaş hareket eden birçok büyük tektonik levha içerdiği düşünülen genel kabul görmüş bilimsel bir teoridir.
Toros Dağları ya da kısaca Toroslar, Türkiye'nin Akdeniz kıyılarına paralel olarak, Teke Yarımadası'ndan Suriye'ye, hatta iç kesimlere de uzayarak Irak sınırına varan, içinde birçok sıradağı da barındıran bir dağ zinciridir. Bu zincirin en yüksek noktası 3.767 metrelik Kızılkaya zirvesidir.
Lut Gölü ya da Ölü Deniz (İbranice: יָם הַמֶּלַח,
Büyük Rift Vadisi yaklaşık 6.000 kilometre uzunluğunda, Etiyopya'nin kuzeyinden Afrika'nın doğusunda Mozambik'in ortalarına kadar uzanan engin bir coğrafi ve jeolojik şekildir. Vadinin genişliği otuz ilâ 100 kilometre arasında değişir. Derinliği ise birkaç yüz metreden binlerce metreye değişir. Adı kâşif John Walter Gregory tarafından konmuştur. Aynı zamanda bu çöküntü hattı Dünyanın en büyük fay hattıdır.
Vadi ya da koyak, akarsuyun içinde aktığı, kaynaktan ağıza doğru sürekli inişi bulunan ve birkaç kilometre ile binlerce kilometre arasında olabilen coğrafi alandır. Kısaca vadi, iki dağın arasında zamanla oluşan çukurluktur. Vadiler, akarsuların yaptığı aşınmayla yanlamasına, derinlemesine gelişir. Genellikle dağ ya da tepelerle çevrelenirler.
Atlantik Ortası Sırtı ya da Atlantik Ortası Yükselimi Atlas Okyanusu'nun ortasında, tüm taban boyunca uzanan, büyük bölümü sular altında bulunan sıradağ kümesi ve okyanus ortası sırtıdır. Kuzey Kutbu'nun 333 kilometre güneyinde 87° Kuzey'den başlayarak 54° Güney'deki Bouvet Adası'na kadar uzanır. Dağların yüksek bölümleri yer yer su yüzeyine çıkarak okyanusta adalar oluşturur. İzlanda bu şekilde oluşmuştur. Yükselim 1950'lerde Marie Tharp ve Bruce Heezen tarafından bulunmuştur. Bu oluşumun bulunması Alfred Lothar Wegener'ın Kıta Kayması Teorisinin geliştirilmiş hali olan Levha hareketleri kuramının dünyaca kabul görmesini sağlamıştır.
Turkana Gölü ya da eski adıyla Rudolf Gölü, Afrika'nın doğusunda Büyük Rift Vadisinin üzerinde yer alan irili ufaklı birçok gölden birisidir. Kenya'nın kuzeybatısına düşer ve dünyanın en büyük kalıcı çöl gölü ile yine dünyanın en büyük alkalin gölüdür.
Dilek Dağı veya Samsun Dağı Türkiye'nin Batısında Ege Bölgesi'nde Aydın'da bulunan, 1.237 metre rakımlı bir dağ ve millî park. Antik adı Mykale Dağı'dır.
Graben, Jeoloji graben kavramını paralel faylar ile çevrili depresif bloklar olarak tanımlamaktadır. Graben kelimesinin Almancadaki karşılığı hendek veya siper anlamına gelir. İç kuvvetlerden orojenez kırılma sonucu oluşmuştur.
Sierra Nevada Sıradağları ) batı ABD'de "Kaliforniya Merkez Vadisi " ile "Havza ve Sıradağlar Jeolojik Bölgesi " arasında bulunan bir sıradağlar sistemidir. Bu sıradağlar "Sierra" veya "Sierralar" ve "Yüksek Sierralar" olarak da adlandırılmaktadır. Sierralar'ın en önemli ve büyük kısmı Kaliforniya eyaletinde bulunmaktadır; ama birçok coğrafyacı bu sıradağlara eklenmiş olarak Nevada eyaletine uzanan Carson Sıradağları'nı da Sierralar'ın bir kısmı olarak kabul etmektedirler.
Yer kabuğunu oluşturan üç temel kayaç türü vardır. Bunlar; magmatik kayaçlar, tortul kayaçlar ve başkalaşım kayaçlarıdır. Bu kayaçlar oluştukları günden bugüne kadar geçen zamanda birçok değişikliğe uğramışlardır. Her ne kadar bulundukları yerde hiç hareket etmeden kalsalar da, her biri çok uzun yıllardır süren bir değişikliğin parçasıdır. Kayaçların oluştukları günden bu yana devam eden ve farklı tür kayaçların doğal yollarla birbirine dönüşmesini açıklayan bu olaya "kayaç döngüsü" denir. Kayaç döngüsünü devam ettiren etken, doğal olaylardır. Kayaç döngüsünün geçtiği evreler:
Volkanik yay. Adalar dizisi (yayı); çoğunlukla birbirine yaklaşan iki tektonik plaka arasında bulunan sınıra, paralel ve yakın olarak konumlanan, yay şeklinde hizalanmış, volkan zincirlerinden oluşan takımada, yani içinde çok ada olan bir deniz türüdür. Volkanik yay ada yayının alt başlığı altında incelenmektedir. Kısmen deniz seviyesinin altında olan ada yayları, tektonik olarak yay şeklindeki dağ kuşağını oluşturur. Aslında ada yayları, okyanusun altında kısmi olarak kalan bir dağ bendinde bulunan özel bir coğrafik-topoğrafik durumu simgeler. Bunların çoğu volkanlardan oluştuğu için volkanik ada yayları olarak da sınıflandırılabilir.
Tetis Okyanusu veya Tetis Denizi, Paleozoik-Mezozoik-Erken Tersiyer süresince Gondvana ve Lavrasya arasında batı-doğu yönünde uzanan eski okyanustur. Tetis Okyanusu'ndan geriye günümüzde Akdeniz, kuzeydeki Paratetis kolundan ise Karadeniz, Aral Gölü ve Hazar Denizi kalmıştır.
Afrika levhası, Nubian Plakası olarak da bilinir, Afrika kıtasının büyük bölümünü ve batı ve güneydeki bitişik okyanus kabuğunu içeren büyük bir tektonik levhadır. Afrika levhası, dünyanın büyük tektonik levhalarından biridir. Litosfere ait karasal ve okyanusal tabanı birlikte barındırır. Güney Amerika, Kuzey Amerika, Avrasya, Arap, Hindistan, Avustralya ve Antarktika levhalarıyla çevrilidir. 200 milyon yıl önce Trias zamanında Pangea süper kıtasının parçalanması ile Gondvana kıtası oluşmuştur. Gondvana kıtasının parçalanması ile Afrika, G. Amerika, Hindistan, Antarktika ve Avustralya kıtaları oluşmuştur.
Danakil Çölü, Afrika'nı kuzeydoğusunda yer alan ve Etiopya'nın kuzeydoğusunda, Eritre'nin güneyinde ve Cibuti'nin kuzeybatısında yer alan bir çöldür. Afar Üçgeni üzerinde yer almaktadır. Bazı günlerde çölün sıcaklığı 50 derece olmaktadır.Tektonik levhaların birleşim noktasında yer alan ve bu levhaların her sene 1–2 cm uzaklaşması sonucu oluşan Danakil Çöküntüsü, Cibuti, Eritre ve Kuzey Etiyopya'nın Afar Bölgesi'ni kapsayan jeolojik bir çöküntüdür. İngiliz kaşif Wilfred Thesiger'in "ölüm diyarı" olarak tanımladığı Danakil Çöküntüsü'nü de içinde barındırmaktadır.
Uzaklaşan levha sınırı, levha tektoniğinde farklı sınır ya da farklı plaka sınırları birbirinden uzaklaşmakta olan iki tektonik plaka arasında var olan doğrusal bir alandır. Okyanus tabanlarında okyanus ortası sırtı, karaların iç kısımlarında Büyük Rift Vadisi gibi kıta içi rift kuşakları oluştururlar.
Tortul havzası, uzun süreli çökmenin tortu birikimi için konaklama alanı oluşturduğu bölgelerdir. Tortullar gömüldükçe artan basınca maruz kalırlar ve onları tortul kayaçlara dönüştüren sıkıştırma ve taşlaşma süreçleri başlamaktadır.
Büyük Rift Vadisi, Kenya'da, kuzeyden güneye uzanan kıta içi çöküntü koyağı sisteminin bir parçasıdır. Güneyde Tanzanya'da başlayan ve kuzeye, Etiyopya'ya doğru devam eden Doğu Afrika Rifti'nin doğu kolu olan Gregory Rifti'nin bir parçasıdır. Üç ana tektoniğin, Arap, Nubiye ve Somali levhalarının etkileşimleri sonucunda oluşan bir coğrafi yükselti olan "Kenya Kubbesi" üzerinde meydana gelmiştir. Eskiden, Madagaskar'dan Suriye'ye doğru uzanan "Büyük Rift Vadisi"nin bir parçası olarak görülüyordu. Vadinin çoğu, eski Rift Vadisi İli sınırları içinde yer almaktadır.
Maraş üçlü eklemi, Anadolu, Afrika ve Arap tektonik levhalarının jeolojik üçlü eklemidir.
