Richard Rorty
| Richard McKay Rorty | |
|---|---|
 | |
| Doğumu | 4 Ekim 1931 New York, New York, ABD |
| Ölümü | 8 Haziran 2007 (75 yaşında) Palo Alto, Kaliforniya, ABD |
| Çağı | 20. yüzyıl felsefesi |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
| Okulu | Pragmatizm, Postanalitik |
| İlgi alanları | Epistemoloji, dil felsefesi, zihin felsefesi, etik, metafelsefe, liberalizm, Metaepistemoloji |
| Önemli fikirleri | Postanalitik felsefe, ironizm, final vocabulary, epistemolojik davranışçılık |
Richard McKay Rorty, (4 Kasım 1931, New York, ABD - 8 Haziran 2007, Palo Alto, Kaliforniya, ABD) Amerikalı düşünür. Postyapısalcılık 'ı Amerika'da geçerli kılmış, Pragmatizm olarak bilinen felsefe ögretisini yeniden yorumlayarak kullanan ve bir tür Relativizm yaklaşımıyla postyapısalcılığı değerlendiren bir düşünürdür.
Analitik felsefe geleneğinde yetişmiş biri olmakla birlikte zaman içinde Kıta felsefesine eğilim göstermiş ve özgül bir edinimle bu felsefeye katkıda bulunmuştur. Kıta felsefesinin teorik sorunlarını ve sorularını üstlenen Rorty, analitik ve pragmatik felsefenin olanaklarından yararlanarak önemli kuramsal açılımlar ortaya koyar.
Genel anlamda söylenecek olursa, teorik düzlemde genelgeçer formülasyonları ve evrensel ilkeleri reddeden görelikci postmodern yaklaşımı ve siyasal olarak da liberal bir eğilimi benimsediği söylenebilir. Daha yakından bakıldığında ise, hem postyapısalcılığı hem de liberalizm i kendine özgü bir şekilde değerlendirip tanımladığı görülür. Rorty'nin yapıtları, ele aldığı konular bağlamında oldukça derinlikli ve çok katmanlıdır. Pragmatizmi yeniden değerlendirir ve bu felsefeye oldukça önemli bir teorik satatü kazandırır yeniden. Disiplinlerarası ve düşüncelerarası iletişimle çalışır Rorty ve yapıtları bunun örneklerini veriri.
Postmodern liberalizm anlayışının en özgün ve yetkin temsilcilerinden biridir Rorty. Postmodern toplumun üç ayağı olarak olumsallık, ironi ve dayanışma kavramlarını öne sürer. Olumsallık, İroni ve Toplumsal Dayanışma adlı kitabında bu nosyonları ayrıntılı olarak irdeler, içerimlerini yan anlamlarıyla birlikte soruşturur ve kendi anlayışını ortaya koymak üzere değerlendirir. Buna göre bir yanda demokratik özgürlükler bir yanda bireysel yetenekler desteklenmeli, her iki alan birbirine indirgenmemeli, hükmedici kesin ve mutlak yargılardan kaçınılmalı, tarihsel olumsallık bilinci yaygınlaştırılmalıdır. Rorty, bir tür özel alan ile kamusal alan ayrımını kullanır liberal siyasal felsefesinde. Özel alan, bireyselin yetkinleştirilmesi gereken alanını gösterir; ve kamusal alan başkalarıyla birlikte yaşama alanı olarak toplumsal dayanışma fikriyle ilgilidir.
Olumsallık, ironi ve dayanışma
Rorty’e göre bireyler ancak olumsallıklarının bilincine varmakla metafizik-mutlak doğrulardan ve baskıcı değer yargılarından arınabilirler. Rorty bu bağlamda tarihselcilik eğilimde durmaktadır. Tarihselcilik, tarihsel-toplumsal gelişme bağlamında süreçlere bakar.Öte yandan Hakikati görelileştiren bir yönelim söz konusudur burada. Doğruluk ancak toplumdaki özgür bireyler arasındaki iletişim ile olanaklı olabilir ve bu da ancak olumsallıklarının bilincindeki bireylerin yapabilecekleri bir şeydir.
İroni kavramı ise bireyin mükemmelleşmesine dogru giden yolu gösterir. İronik birey bununla birlikte kendi zihnine mesafe koyabilen ve başkalarını da zihin sahibi bireyler olarak görebilen, eleştirel mesafesini kendine karşı da kaybetmeyen bireydir. Olumsallığının farkında biri olarak, ironik birey, kendi felsefesinin ötekilerden daha üstün olduğu vehmine kapılmayan, çevresindeki öteki düşünce ve fikirlerin farkında olup kendi gerçekliğini yeniden tanımlaya açık olabilen bireydir.
Dayanışma kavramı ise Rorty'nin kamusal alan için önerdiği bir kavramdır. Onun liberalizmi, özel alanda, bireyin bireysel olarak mükemmelleşmesini talep ederken, toplumsal alanda da ortak bir dayanışma duyarlılığını talep eder. Buna göre, eğitim, sağlık ve benzeri sosyal konularda hak eşitliğiyle adalet ve güven sağlanabilecek, böylece siyasete etkin katılımın da yolları açılacaktır. Kamusal alanda dayanışma, özel alanda ironi. Böylece, Rorty, her ikisini de dengelemeye çalışır. Toplumsal dayanışma, metafizik bir insan özü keşfetme çabası değil, başka insanların acılarını ve ızdıraplarını anlayabilme, onlarla duygudaşlık kurabilme ve onları olumsallıkları içinde farklılıklarıyla kendi gibi biri olarak görebilme yeteneğidir. Böylece, ancak, olumsallıklarının bilincinde olan bireylerin yetkinleştirilmesi ve dayanışma halinde bir toplumsallığın oluşturulması mümkün olabilecektir.
Bazı kitapları
- Olumsallık,İroni ve Dayanışma, Ayrıntı yayınları, çev:Alev Türker, Mehmet Küçük; 1995; ISBN 975-539-113-4
- Felsefe ve Doğanın Aynası, Paradigma yayınları, çev:Funda Günsoy Kaya; 2005; ISBN 975-98217-1-0
- Richard Rorty -Pragmatizm ve Politik Liberalizm-*, yazar: Michael Bacon, Sitare Yayınları, çev:Banu Özdemir; 2010; ISBN 978-605-4232-90-1
