Reşat Enis Aygen

Reşat Enis Aygen
Reşat Enis Aygen
Doğum	1 Haziran 1909; Fatih, İstanbul
Ölüm	10 Ocak 1984 (74 yaşında); İstanbul
Milliyet	Türk
Meslek	Yazar

Reşat Enis Aygen (1 Haziran 1909, Fatih, İstanbul - 10 Ocak 1984, İstanbul), Türk yazardır. Sosyalist gerçekçi romanlar yazmıştır.

Yaşamı

Babasının subay olması sebebiyle çocukluğu Anadolu'nun değişik yörelerinde geçti. Ortaokulu Çanakkale'de (1924), liseyi İstanbul Erkek Lisesi'nde (1928) tamamlamıştır.^[1] Yüksek İktisat ve Ticaret Okulu'nda ve İstanbul Üniversitesi Türkoloji bölümünde okumuştur.

Daha sonra Milliyet gazetesinde muhabir olarak çalışmaya başlamış ve adliye röportajlarıyla tanınmıştır. Gazeteciliğe Vakit ve Haber gazetelerinde devam etmiştir.

Nâzım Hikmet tarafından “Türk edebiyatının temel taşı“ olarak takdir edilen Afrodit Buhurdanında Bir Kadın (1939) adlı eseri, genel ahlaka aykırı olduğu iddiasıyla basıldıktan kısa bir süre sonra toplatılmıştır. Bu eserinde yazar, çalışan ve yoksul bir kadının yaşadığı çifte sömürüyü çarpıcı bir şekilde tasvir etmiştir.

1940-1945 yılları arasında Adana'da Bugün gazetesini yönetmiştir. En önemli eserlerinden biri sayılan ve yayınlanır yayınlanmaz toprak ağalarının yoğun baskısı nedeniyle toplatılan Toprak Kokusu (1944), bu dönemdeki gözlemlerinin bir sonucudur. Bu yapıt, daha sonra 1969'da, o da bazı bölümleri sansürlenerek Kara Toprak adıyla tekrar yayınlanabilecektir. Bu konuda 1996 yılında Mavi Dergisi'nde yayınlanan söyleşisinde yazarın oğlu Gökçe Enis şu bilgileri verir:

“

“Babamın vefatından sonra Milliyet Sanat’da Yaşar Kemal’in övgülerle dolu güzel bir yazısı çıkmıştı. Fakat bir sürü övgünün içinde bir de eleştirisi vardı Yaşar Kemal’in: Reşat Enis’i gazetenin önünden her geçişimizde camın önünde oturur görürdük. Sonra da kitap (Toprak Kokusu) çıkınca şaşırmışlar. Bu nasıl oturduğu yerden Çukurova romanı yazar ki, bize sorsaydı biz onu bazı yerlere götürür, birtakım insanlarla tanıştırırdık. Oysa o oturduğu yerden yazmamış ki. Onun çalıştığı gazete, ağanın gazetesi ve oraya işçiler, topraksız köylüler, yoksul, çaresiz insanlar geliyor. Babam bir gazeteci gibi onlarla konuşup malzeme topluyor. Gezmesine gerek kalmıyor, yazacağı her şey bir bakıma ayağına geliyor. Gerçekten de romanlarına bakarsanız, insanın oturduğu yerden yazacağı şeyler değil. Tarzı da öyleydi zaten. Balıkçıları anlatmak için (Ekmek Kavgamız) teknelerle Karadeniz’e açılmıştır. O insanlarla fırtınada, yağmurda ölümle burun buruna yaşamıştır. Keza Sendikacıları anlattığı “Sarı İt”de gene öyle. Sendikacıların içine girip çıkmış, yani insanların içine girip, malzemeyi bizzat onların içinden toplamış. “ ^[2]

”

1945'te İstanbul'da dönen Reşat Enis Aygen "Son Dakika" (1945), Cumhuriyet (1952) ve Yeni İstanbul (1957) gazetelerinde köşe yazarı ve yazı işleri müdürü olarak görev yapmıştır. 1947'de yayınlanan Ekmek Kavgamız adlı eserinde balıkçıların hayatını yansıtmıştır. 1949'da Ağlama Duvarı ile yazar, 2. Dünya Savaşı İstanbul'unda birçok çevreyi, olayı ve kişiyi okuyucuya aktarır. 1951'de yayınlanan Yolgeçen Hanı ise okurun Anadolu'yu karış karış dolaşan gezici tiyatrolar vasıtasıyla, politikacılar ve ağalar tarafından sömürülen, aşağılanan köylülerle yüzleşmesini sağlar. 1957'de yayınlanan Despot adlı bir diğer eserinde ise Türk Kurtuluş Savaşı döneminde kendi çıkarlarını korumak için düşmanla bile işbirliği yapan Davut Ağa'nın öyküsü anlatılır. Roman yayınlanmadan önce Cumhuriyet gazetesinde tefrika edilirken, roman aleyhine açılan dava beraatle sonuçlanmasına rağmen Cumhuriyet gazetesi yazarın işine son verir.^[3]

1968'de Anadolu Ajansı'nın İstanbul Bürosu yazı işleri sekreterliğinden emekli olmuştur. Aynı yıl yayınlanan Sarı İt ise Türk Edebiyatında işçi-sendika ilişkilerini ele alan ilk romandır. Sarı sendikacılık olarak tarif edilen ve işçi sınıfına düşman bir anlayış bu romanın eleştiri konusunu meydana getirir.^[4]

Yazar, 1970'lerde herhangi bir üretimde bulunmaz, yazmaktan vazgeçer. Yazarın oğlu Gökçe Enis, Sabah Gazetesinde yayınlanan söyleşisinde bu durumu şu sözlerle dile getirir:

“

"Neden bıraktı bilmiyorum. Emekli olup yürüyüşler yapmaya başladı. Fakat yazmadı. Sanırım küstü." ^[5]

”

Son romanı olan 1981'de tamamladığı ve vasiyetinde yayınlanmasını arzuladığı Kırmızı Karanfil ise ancak ölümünden 25 yıl sonra, Yordam Kitap'ın desteğiyle gün ışığına çıkabilecektir.^[5]

Tıpkı Emile Zola, Maksim Gorki ve Orhan Kemal gibi Reşat Enis de keskin gözlem gücüyle kenar mahallelerdeki yoksul ve dışlanmış insanları, onların gündelik ayakta kalma mücadelelerini eserlerinde işlemiştir. Romanlarında, fabrikalarda ve madenlerde yaşanan sömürü bütün açıklığıyla dile getirilir.

Kitapları

Kılıcımı Sürüyorum - Ahmet Halit Kitaphanesi, (1930) (Öyküler)
Kanun Namına- İstanbul:Sûhulet Kütüphanesi, (1932)
Gonk Vurdu - İstanbul : Sühulet Kütüphanesi, (1933)
Gece Konuştu - İstanbul Semih Lütfi Bitik ve Basımevi, 1935.
Afrodit Buhurdanında Bir Kadın (1939)
Toprak Kokusu (1944)^{[not 1]}
Ekmek Kavgamız (1947)
Ağlama Duvarı (1949)
Yol Geçen Hanı (1951)
Despot (1957)^{[not 2]}
Sarı İt (1968)
Kırmızı Karanfil (1981) (yayımlanma tarihi: 2006)

Hakkında yazılanlar

Romantik bir toplumcu gerçekçi öncü Reşat Enis Aygen: hayatı ve eserleri - Mümtaz Sarıçiçek (Milli Eğitim Bakanlığı, 2009) ISBN 9789751132697

Kaynakça

^ Alangu, Tahir (1968). Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman. 1 (2. bas.). İstanbul. s. 289. OCLC 630409196.
^ Unutturamadıkları Romancı Reşat Enis (Dosya) - Hazırlayan: Aydan Gündüz, Mavi Dergisi s.7, İstanbul (Kasım 1996)
^ Gündüz, Aydan (27 Ocak 2002). "Unutturulamayan romancı Reşat Enis". evrensel.net. 2 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2012.
^ Özyalçıner, Adnan (25 Nisan 2002). "Reşat Enis ve 'Sarı İt'". evrensel.net. 2 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2012.
^ ^a ^b "Vasiyet gerçek oldu". sabah.com.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2012.