İçeriğe atla

Reso

Reso (Resoye Gopalan), Ferzê'nin şagirtı (öğrencisi), Evdalê Zeynikê geleneğinden bir dengbej.

Reso 1890 yılında Karaçoban'nın Gopalan (Türkçe: Kopal) köyünde dünyaya gelmiştir. Aile'si Erivan muhacırlarındandır. Reso okul yüzü görmemiştir. Genç yaşta Gopalan ve çevre köylerde çobanlık yaparak ailesinin geçimini sağlamıştır. Bu bölge'de yaşayan Dengbêj Sîno'dan dengbejlik dersi almış, Kilam söylemeyi öğrenmiştir. Reso gençliğinde hep köyden köye göç etmiştir.[1] Gopalan'dan Bulanık'ın Xêrgis köyüne yerleşmiştir. Bu esna Serhat bölgesinin divan sahibi dengbejlerden Malazgirtli Ferzê'den çok etkilenir, onun ve Evdalê Zeynikê'nin kilamlarını seslendirmeye başlar. Ferzê'nin kilamlarındaki "Kürtler’in yaşamına, inançlarına, değerlerine, kahramanlık öykülerine ilişkin halk motifleri Reso’nun dikkatinden kaçmayacak, kendisinde var olan cevheri daha bilinçli işleme yollarını arayacaktır".[2] Buda Reso'yu aslında diğer dengbejlerden ayıran bir kişisel özellik olarak onun sanatının bir parçası olacaktır. Reso'nun kilamlarında ondan sonra gelen degbejlerin kullanmaktan çekindiği ve dengbejlik geleneğinin coğrafî ve kültürel yelpazesinin daralmasına neden olan, bütün motifler vardır. Reso, gerçek anlamda bir destan şairi ve dolayısıyla dengbej idi. Kulik û Kerr, Memê Alan, Cebelîkê Lawê Mîrê Hekkarîyê, Sîyabend û Xecê gibi birçok Kürt destan ve halk hikâyelerini ezbere biliyor ve her birini kendisine özgü bir ezgiyle söylerdi.".[2] Reso 1930'lu yıllarda patlak veren Ağrı İsyanına katılır ve isyan bastırıldıktan sonra bir süre için Suriye'ye kaçmak zorunda kalır. Döndükten sonra artık Kürtler arasında sayılan ve sevilen biridir. Sanatçının iki adet amatörce doldurulmuş kaseti vardır. Üç defa evlenmiştir ve ondan fazla çocuğu vardır. Hayatının büyük bir bölümünü Erzurum-Muş ekseninde geçiren Reso, sonradan Adapazarı'na, oradan da Denizli'ye göçer. Buralarda açlık ve sefalet içinde yaşar. 1977'de köyüne geri döner ve üç yıl sonra da hayatını kaybeder.

Notlar

İlgili Araştırma Makaleleri

Türklerin Anadolu'ya geldikten sonra edebiyatları iki gruba ayrılmıştır. Arapça ve Farsçayı çok iyi bilen aydınların oluşturduğu "Yüksek Zümre Edebiyatı" ve İslam öncesinden gelen sözlü bir "Halk Edebiyatı". Anadolu'ya göç eden Türkler arasında aynı ayrım devam etti. Medrese eğitimi gören aydın kesim Arap ve Fars edebiyatlarının tesirini devam ettirirken, halk yine saz şairleri aracılığıyla halk edebiyatını devam ettirdi. Dolayısı ile Anadolu Türk Edebiyatı iki grupta incelenmektedir. Bu gruplardan biri halk edebiyatıdır.

Şarap anlamına gelen Bâde özellikle tasavvuf edebiyatında "Aşk" manasında kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Kalevala</span> Finlerin ulusal epik destanı

Kalevala, Elias Lönnrot'un 19. yüzyılda Fin halk hikâyelerinden ve mitolojisinden derleyip kaleme aldığı epik destan. Finlerin ulusal epik destanı olan Kalevala, aynı zamanda Fin edebiyatının en önemli eserlerinden biridir.

Âşık halk edebiyatı, halk diliyle ve hece vezniyle meydana getirilen, saz eşliğinde söylenen şiirlerden oluşan geleneksel Türk edebiyatı dalıdır. âşıkların oluşturduğu eserlerin bütününe verilen isimdir.Halk edebiyatı içerisinde yer alır. Anonim ürünlerin dışında kalan şiirlerin oluşturduğu edebi ürünler toplamıdır. Kimi âşıkların başından geçen ve yaygınlaşıp ünlenen hikâyeler de âşık edebiyatı içinde incelenir.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Bölgesel Yönetimi</span> Iraka bağlı özerk bölge

Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Kürdistan Bölgesi veya Irak Kürt Bölgesel Yönetimi, Irak'a bağlı, anayasal düzeyde varlığı olan özerk bir bölgedir. Yaklaşık 40.000 km2'den oluşan idari birim; batıda Suriye, doğuda İran, kuzeyde ise Türkiye ile komşudur. Bölgesel yönetimin başkenti Erbil'dir. Kürdistan Parlamentosu Erbil'de yer almaktadır, ancak Kürdistan Bölgesi anayasası tartışmalı Kerkük kentini Kürdistan Bölgesi'nin başkenti olarak tanımaktadır. Bölgenin nüfusu, 2023 itibarıyla 6.556.752'dir. Resmî dilleri Kürtçe ve Arapça'dır.

<span class="mw-page-title-main">Eleşkirt</span> Ağrı ilinin ilçesi

Eleşkirt Ağrı ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Karayazı</span> Erzurumun ilçesi

Karayazı, Erzurum ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Uzun</span> Kürt yazar ve edebiyatçı (1953–2007)

Mehmed Uzun, Kürt yazar.

Feqîyê Teyran veya Fakî-yi Tayran, asıl adı Muhammed olan Kürt şair, masal ve destan yazarı. En önemli eseri Hespê Reş'tir. Bu eser 1965'te Moskova’da Kürtçe-Rusça olarak yayınlandı. Feqîyê Teyran Kürtçede kuşların öğrencisi anlamına gelir.

<i>Destan Gibi</i>

Destan Gibi, Türk şair Orhan Veli Kanık'ın 1946 yılında yayınlanan üçüncü şiir kitabı. Ölmez Eserler yayını olarak çıkan kitap, Bedri Rahmi Eyüboğlu tarafından resimlendirildi. Kitapta Yol Türküleri isminde uzun bir şiir vardır.

<span class="mw-page-title-main">Şakiro</span> Kürt dengbêj

Şakir Deniz ya da bilinen adıyla Şakiro, Kürt dengbejdir. Dengbej Şakiro, 1936 yılında Ağrı'da doğdu. Kürtler arasında güzel sesinden dolayı 'Kewê Ribat' ve 'Şahê Dengbêjan' olarak anılmaktadır. Şakiro kendisi gibi usta bir dengbêj olan 'Resoyê Gopala'nın öğrencilerindendir. Aynı zamanda 'Şakirê Mezin' ya da 'Şakirê Bedih' adıyla da tanınır.

Kilam Kurmanci ve Zazaca'da dengbej şiirine denilir.

Ferzê, Evdalê Zeynikê'nin şagirti bir dengbej. Lakâbı "Têyre ser mile qîz û bûkan"dır.

Dengbêj Gulê, 18. yüzyılda Erzurum - Kars bölgesinde yaşamış dengbej.

Halk hikâyesi veya halk öyküsü, toplumsal iz bırakmış bir olaydan veya bir yazınsal ürünün sözlü kültürde bıraktığı derin etkiden kaynaklanarak ortaya çıkan halk edebiyatı ürünlerine verilen ad. Ayrıca, bazı halk bilimciler halk öyküsünü: "Çağdaş çağlara yaklaştıkça geçirdiği değişimle destanların yerini tutan halk ürünü." olarak görmüştür. Destanlar olağanüstü ögelerin çokça rastlandığı türlerdir. Halk hikâyeleri ise olağanüstülük düzeyinin ikinci safhasında yer alır ve destanlara oranla halk hikâyelerinin olay örgüsü daha gerçekçidir. Halk hikâyeleri bu yönüyle modern çağların yazın türleri olan roman ve öykü gibi mensur türlerle, destan arasında bir geçiş sürecini yansıtan ürünlerdir. Halk hikâyelerinde olaylar belirli kahramanların üzerine kurulmuştur. Bu kahramanlar çoğu kez; tanınmış bir edebî ürünün içeriğinde yer alan kahramanların topluma mal olması ve anonimleşmesiyle oluşmuştur. Aslen Divan edebiyatı'na ait mesneviler olan Leyla ile Mecnun ve Ferhat ile Şirin gibi eserler, taç eserlerin toplum tarafından sözlü kültüre aktarılıp "halk hikâyesi" haline gelmesinin en önemli örnekleridir. Bunun yanında halk edebiyatı ürünlerinde de bu duruma rastlanmaktadır. Örneğin, Kayıkçı Kul Mustafa'nın Genç Osman Destanı; toplumun beğenerek halk hikâyeleştirme sürecine dahil ettiği eserlerdendir. 1930'da edebiyat tarihçisi Fuat Köprülü, Genç Osman Destanı'nı halk hikâyelerinin oluşum evrelerini tespit etmek maksadıyla incelemiştir. Ayrıca bu çalışma; Türk edebiyatındaki anonim hikâyeleşme süreci hakkında yapılmış ilk çalışmalardan biri olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ferzende</span>

Hasenanlı Ferzende Bey veya Ferzende Beg, Hasenanlı aşiretine mensup olan Kürt asıllı isyancı ve siyasetçi.

Karapetê Xaço ya da Karabêtê Xaço ya da Gerabêtê Xaço, Osmanlı - Ermeni müzisyen

<span class="mw-page-title-main">Sûsika Simo</span>

Sûsika Simo, Sovyet Kürdü dengbêj. Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Kürtçe şarkılar besteleyen Simo sahneye çıkan ilk kadın dengbêj olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Şamil Esgerov</span>

Şamil Esgerov Sovyet Kürdü yazar, edebiyatçı ve tarihçi.

Kürt kültürü, Kürtler tarafından uygulanan farklı kültürel özellikleri ifade eder. Kürt kültürü, modern Kürtleri ve toplumlarını şekillendiren eski halkların mirası niteliğindedir.