İçeriğe atla

Rekabetçi dışlanım ilkesi

Rekabetçi dışlanım ilkesi,[1] kimi zaman Gause'ın rekabetçi dışlanım yasası veya kısaca Gause yasası dendiği de olur,[2] diğer ekolojik faktörlerin sabit ve değişmez olması durumunda aynı kaynaklar için rekabet eden iki türün bir arada olamayacağını belirten bir önermedir. Eğer bir tür, diğerleri üstünde herhangi bir avantaja veya küçük dahi olsa bir üstünlüğe sahipse bu durumda bu avantaja sahip olan tür, uzun vadede diğer tür üzerinde hakim olup onun yaşadığı ekolojik nişe egemen olacaktır. Bu iki rakipten birisi, ya diğer türün tükenmesine yol açarak ya da farklı bir ekolojik niş doğrultusunda evrimsel veya davranışsal bir değişime yol açarak diğer türü zayıf düşürecek ve böylece onu alt edecektir. Bu ilke, daha sonra "birbirine eş değer rakipler bir arada olamazlar" atasözüne dönüşmüştür.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b Hardin, G. (1960). The Competitive Exclusion Principle. Science 131, 1292-1297.
  2. ^ Gause, G.F. (1934). The struggle for existence. Baltimore, MD: Williams & Wilkins.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ekoloji</span> Organizmaların ve çevrelerinin incelenmesi

Ekoloji ya da doğa bilimi, canlıların hem kendi aralarında hem de fiziksel çevreleri ile olan ilişkileri inceleyen bilim dalıdır. Ekoloji canlıları birey, popülasyon, komünite, ekosistem ve biyosfer düzeylerinde inceler. Ekoloji çok yakından ilişkili olduğu biyocoğrafya, evrimsel biyoloji, genetik, etoloji ve doğa tarihi dallarıyla örtüşür. Ekoloji, biyoloji biliminin bir dalıdır.

Evrim, popülasyondaki gen ve özellik dağılımının nesiller içerisinde seçilim baskısıyla değişmesidir. Bazen dünyanın evrimi, evrenin evrimi ya da kimyasal evrim gibi kavramlardan ayırmak amacıyla organik evrim ya da biyolojik evrim olarak da adlandırılır. Evrim, modern biyolojinin temel taşıdır. Bu teoriye göre hayvanlar, bitkiler ve Dünya'daki diğer tüm canlıların kökeni kendilerinden önce yaşamış türlere dayanır ve ayırt edilebilir farklılıklar, başarılı nesillerde meydana gelmiş genetik değişikliklerin bir sonucudur.

<span class="mw-page-title-main">Pauli dışarlama ilkesi</span> Kuantum mekaniği prensibi: iki özdeş fermiyon aynı anda, aynı kuantum halinde bulunamazlar.

Pauli dışarlama ilkesi ya da Pauli dışlama ilkesi, iki ya da daha çok özdeş fermiyonun aynı kuantum durumda olamayacağını belirten bir kuantum mekaniği yasasıdır. Bu yasa, kuramsal fizikçi Wolfgang Pauli tarafından 1925 yılında bulunmuştur. İlk bulunuşunda yasa yalnızca elektronlar için geçerliyken, 1940 yılında Spin-istatistik teoreminin bulunmasıyla birlikte bütün fermiyonları kapsayacak biçimde genişletilmiştir.

Mais Oyak-Renault, Renault lisansı ile, Renault 12 binek otomobillerini üretmek üzere, 2 Eylül 1969 tarihinde, 6/12347 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile kurulmuştur. Şirketin kuruluş sermayesi 50 milyon liradır. Kararnameye uygun olarak kuruluş iki adımda gerçekleştirilmiştir. 1. Dönem Yatırım İlk adımda, fabrika tesislerinin kurulması, tezgâhların alınması, yerleşmesi ve işletilmesi ön görülmüştür. Oyak – Renault mekanik üretim ağırlıklı olarak faaliyete geçmiştir. Motor, vites kutusu, ön ve arka takım, pedal direksiyon parçalarının üretilmesi ve birleştirilmesi kısa sürede sağlanmıştır. Ön görülen süre içinde % 67 yerli parça oranına ulaşmıştır. 2. Dönem Yatırım İkinci adımda, yerli parça oranının % 85'e yükseltilmesi, özellikle karoseri ve diğer saç parçaların üretilmesi, yıllık kapasitenin arttırılması öngörülmüştür. 1976'da başlayan ikinci dönem yatırım 1979'da tamamlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hugo Grotius</span>

Hugo Grotius, doğal hukuk öğretisiyle ün kazanmış olan Hollandalı düşünür. Hukuk alanında, Descartes bilgi felsefesiyle modern düşünce açısından ne kadar önemliyse, o kadar önemli olan Grotius, Descartes'ın bilgi alanında gerçekleştirdiği şeyi, hukuk alanında yapmıştır. Başka bir deyişle, nasıl ki modern felsefenin kurucusu olan Descartes, kuşku yoluyla bilgiyi teolojik-skolastik tasalluttan kurtararak özneden yola çıktıysa, aynı şekilde Grotius da hukuku, Tanrı iradesi karşısında bağımsız ve nesnel bir kurum olarak öne sürmüştür.

Nedensellik, genel olarak nedensellik ilkesi olarak bilinen; olay ve olguların birbirine belirli bir şekilde bağlı olması, her sonucun bir nedeni olması ya da her sonucun bir nedene bağlanarak açıklanabilir olması ya da belli nedenlerin belirli sonuçları yaratacağı, aynı nedenlerin aynı koşullarda aynı sonuçları vereceği iddiasını içeren felsefe terimi.

<span class="mw-page-title-main">Niş, Sırbistan</span>

Niş, Sırbistan'ın güneyinde yer alan bir şehirdir. Sırbistan'ın Belgrad ve Novi Sad'dan sonraki üçüncü büyük şehridir. Nişava İlçesi sınırları içindedir ve bu ilçenin merkezidir. Şehrin nüfusu 190 bin civarındadır (2011). Konum olarak ülkenin Bulgaristan sınırına yakın bir kesiminde yer alan Niş, Balkanlar'ın tarihî ve büyük şehirlerindendir.

Kuruluş, kurum, organizasyon veya teşkilat; ortak bir amaç çerçevesinde kurulmuş, ortak bir çalışma düzenine sahip, kendi verimini yönetebilen toplumsal bir düzendir. Organizasyonlar sosyoloji, iktisat, işletme, siyaset bilimi ve psikoloji gibi birçok sosyal bilim dalının araştırma konusudur.

Pareto ilkesi, çoğu olay için, etkilerin kabaca %80'inin etkenlerin %20'sinden kaynaklandığını belirtir. İş yönetimi düşünürü Joseph Juran bu ilkeyi önermiş ve İtalya'daki arazilerin yaklaşık %80'inin, nüfusun %20'sine ait olduğunu gözleyen İtalyan ekonomist Vilfredo Pareto'nun adıyla isimlendirmiştir.

Ekolojik niş, bir bireyin bulunduğu ortam içerisinde sahip olduğu veya yapmak zorunda olduğu bütün görev ve sorumluluklara denir.

Counter-Strike: Global Offensive ya da kısa adıyla CS:GO, Valve ve Hidden Path Entertainment tarafından geliştirilen çevrimiçi birinci şahıs nişancı oyunudur. Counter-Strike serisinin dördüncü oyunudur. Ağustos 2012'de Microsoft Windows, macOS, Xbox 360 ve PlayStation 3 için piyasaya sürülürken, Linux sürümü 2014'te piyasaya sürülmüştür. Oyunun Steam mağazasındaki adı 27 Eylül 2023 tarihinde Source 2 oyun motoruna geçilmesi ile Counter-Strike 2 olarak değiştirilmiştir. Counter-Strike: Global Offensive, oyun motoru güncellemesinden sonra kısa bir süre erişilemez olarak kalsa da, sonradan güncellemeden önceki versiyonu oyunun "betalar" bölümüne eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Adaptif radyasyon</span> organizmaların atasal bir türden hızla çeşitlendiği bir süreç

Adaptif radyasyon veya adaptif yayılım, evrimsel biyolojide hızlıca çoğalım gösteren bir tür veya soy içinde ekotipler husule getirerek ekolojik ve fenotipik çeşitliliğe yol açan, aynı zamanda yeni türlerin meydana gelmesinde büyük rol oynayarak birçok farklı grupların evrimine hizmet eden olayı tanımlayan terim. Bu süreç, son bir atadan başlayarak türleşmeye ve canlı organizmaların farklı çevre şartlarında ve yaşam ortamlarında yararlanabilecekleri, farklı morfolojik ve fizyolojik özelliklerin fenotipik adaptasyonlarına yol açar. Bu anlamda adaptif yayılım, az çeşitlilik gösteren bir türün çevre şartlarına özel uyumlar geliştirerek daha yüksek oranlarda çeşitlenmesi ve yayılmasıdır. Bunun yanında adoptif yayılım, daha önce işgal edilmemiş ve yararlanılmayan farklı ekolojik nişlerin kullanılabilmesi de sağlar.

<span class="mw-page-title-main">Cinsel seçilim</span>

Cinsel seçilim veya eşeysel seçilim, Charles Darwin'in 1859 tarihli kitabı Türlerin Kökeni'nde açıkladığı kavramdır. Doğal seçilimin temel dayanaklarından biri olarak kabul edilen cinsel seçilim yaşam erkek bireyler arasında yaşanan dişiye sahip olma savaşından ileri gelmektedir. Charles Darwin'e göre cinsel seçilim: ...hayatta kalma çabasına bağlı değil, fakat erkekler arasında dişilerini baştan çıkarma çabasına bağlıdır, sonuç da başarısız olan rakibin ölümü değildir; ancak daha az veya hiç yavru olmamasıdır. ...herhangi hayvanın dişi ve erkeği ortak genel alışkanlıklara sahipse.. ancak yapı, renk veya desenleri açısından farklılıklar gösteriyorsa, bu tip farklılıklara genel anlamda cinsel seçilim neden olmuş olur.

<span class="mw-page-title-main">Niş oluşturma</span>

Niş oluşturma veya niş inşası, bir organizmanın hayatta kalma şansını artıracak bir şekilde, her zaman olmasa da çoğu zaman kendi yaşam ortamını veya doğal çevresini değiştirdiği sürece verilen isim. Bazı biyologlar, niş oluşturma süreçlerinin evrim için doğal seçilim kadar önemli olduğunu savunur. Bu anlamda seçilim yoluyla, sadece çevre canlı türlerini değiştirmez, canlı türleri de niş oluşturma suretiyle çevreyi değiştirirler. Bu durum, çevrelerini etkileyen organizmalarla doğal seçilim ve niş inşası arasında bir geri bildirim ilişkisi oluşturur. Bu değişiklik de, hangi özelliklerin doğal olarak seçileceğine dair değişimlere neden olur. Niş oluşturmanın etkisi, ekolojik kalıtımın evrimsel rolü göz önüne alındığında, özellikle çevresel değişikliklerin birkaç nesildir devam ettiği durumlarda belirginleşir. Bir organizmada daha az şiddetli niş inşa davranışları gözlemlemek de mümkündür. Bu teori, doğal seçilim ile bağlantılı olarak, organizmaların atalarından, onların genleri ile yine onlar tarafından değiştirilmiş olan bir doğal çevreyi, yani iki ayrı miras kalıtımını birden devraldıklarını göstermektedir. Bu iki evrimsel mekanizma, popülasyonun seçilim değeri ile ve bu organizmaların yaşamlarını sürdürmek için hangi adaptasyonları geliştireceklerini birlikte belirler.

Eşeyli üremenin evrimi, şu an güncel olan birkaç farklı bilimsel hipotez tarafından açıklanmaktadır. Eşeyli yolla üreyen tüm organizmalar tek hücreli ökaryot bir türden türemiş olup tek bir ortak atadan gelmektedir. Birçok protist, çok hücreli bitkiler, hayvanlar ve mantarlar gibi eşeyli üreme yoluyla çoğalırlar. Bdelloidea veya herhangi bir döllenme meydana gelmeden meyve oluşturabilme özelliğine sahip bazı partenokarp bitkiler gibi, ikinci derecede bu özelliği kaybetmiş olan bazı türler de bulunmaktadır. Eşeyli üremenin evrimi birbirleriyle ilişkili ama birbirlerinden farklı olan iki değişik konuyu ele alır. Bunlardan birincisi eşeyli üremenin kökeni, diğeri ise eşeyli üremenin korunarak devamlılığın sağlanmasıdır. Ancak eşeyli üremenin kökenine dair hipotezlerin deneysel olarak test edilmeleri zor olduğundan, güncel araştırmalar daha ziyade eşeyli üremenin nasıl korunduğu ve sürdürüldüğüne odaklanmıştır.

Fizik yasası ya da bilim yasası, belirli şartlar altında her zaman olan olayları belirli gerçeklerle ve uygulanabilir olaylarla açıklamaktır. Fizik yasaları, bilim insanları tarafından kanıtlanmış ve tüm evren için geçerli olan, yıllar boyu yapılan gözlemlere ve deneylere dayanarak çıkarılan sonuçlardır. Bilimin amacı çevremizdeki olayları özetleyip tanımlamaktır. Bu, bilim camiasındaki herkesin kabul ettiği bir görüş değildir.

<i>Overwatch</i> 2016 video oyunu

Overwatch, Blizzard Entertainment tarafından geliştirilen ve yayımlanan takım tabanlı çok oyunculu bir birinci şahıs nişancı oyunudur. Oyun, 7 Kasım 2014 tarihinde Blizzard Entertainment tarafından duyuruldu ve 24 Mayıs 2016 tarihinde dünya çapında çıkış yaptı. Her kahramanın kendine özel benzersiz özellikleri vardır. Oyun, oyuncuları altı kişilik iki takıma ayırır ve her oyuncu toplamda 32 kahramandan oluşan 3 farklı sınıf içerisinden seçim yapar. Takımlar, haritaya özel görevleri ve hedefleri belirli bir süre içinde tamamlayarak kazanmaya çalışır. Blizzard, oyun piyasaya sürüldükten sonra oyuna düzenli olarak yeni karakterler, haritalar ve oyun modları ekledi.

Kladogenez, bir türün iki farklı türe evrilerek klad oluşturduğu evrimsel ayrılma olayı.

<span class="mw-page-title-main">Yeşil ekonomi</span>

Yeşil ekonomi, çevresel riskleri ve ekolojik kıtlıkları azaltmayı hedefleyen ve çevreyi bozmadan sürdürülebilir kalkınmayı hedefleyen bir ekonomidir. Ekolojik ekonomi ile yakından ilişkilidir, ancak daha politik olarak uygulamalı bir odağı vardır. 2011 UNEP Yeşil Ekonomi Raporunda, "Yeşil olmak için bir ekonominin sadece verimli değil, aynı zamanda adil olması gerekiyor. Adalet, özellikle düşük karbonlu, kaynakları verimli kullanan ve sosyal açıdan kapsayıcı bir ekonomiye Adil Geçişin sağlanmasında küresel ve ulusal düzeyde eşitlik boyutlarının tanınması anlamına gelir." ifadesi kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">Rekabet (biyoloji)</span>

Rekabet, temini sınırlı olan kaynağa ihtiyaç duyan canlıların veya türlerin arasında yaşanan bir etkileşimdir. Rekabet, her iki organizmanın da uyum başarısını düşürür çünkü canlılardan birinin varlığı her zaman diğerine düşen kaynak miktarını azaltır.