İçeriğe atla

Rehber köpek

Brasilia, Brezilya'da görme engelli bir adam rehber köpeği tarafından yönetiliyor
Görme engelli bir kadın rehber köpeğini bir test ortamında kullanmayı öğreniyor.

Rehber köpekler (ABD'de halk arasında göz köpekleri [1] olarak bilinir), kör ve görme engelli insanları engellerin etrafından dolaştırmak için eğitilmiş servis köpekleridir. Köpekler çeşitli engelleri aşmak için eğitilebilseler de, kırmızı-yeşil renk körüdürler ve sokak tabelalarını yorumlayamazlar. İnsanlar, hareket eğitimi (mobility training) yoluyla önceden edindiği becerileri kullanarak köpeği yönetir. Kullanıcı, bir yerden diğerine nasıl gideceğini bilmesi gereken bir uçak navigatörüne benzetilebilir ve köpek de kişileri oraya güvenli bir şekilde götüren pilottur.

Tarih

1941 Montreal'de rehber köpeğiyle görme engelli bir adam.

Servis hayvanlarına ilişkin kayıtlar en azından 16. yüzyılın ortalarına kadar uzanmaktadır. Popüler bir alfabe tekerlemesinin ikinci satırı "B bir Kör Adamdı / Bir köpek tarafından yönetiliyordu (B was a Blind-man/Led by a dog)" dur.[2] Elizabeth Barrett Browning'in 19. yüzyıl şiir romanı Aurora Leigh'de şöyle bir ifade geçer: "Kör adam köpek nereye çekerse oraya yürür." [3] Charles Dickens'ın A Christmas Carol adlı kitabında da rehber köpeklerden bahsediliyor: "Kör adamın köpekleri bile onu tanıyor gibiydi; ve onun geldiğini gördüklerinde sahiplerini kapılara ve avlulara doğru çekiştiriyorlar...'' Kanıtlar 79'da Vezüv patladığında gömülü bir evin duvarındaki köpeği tarafından yönlendirilen kör bir adamın tasvirlerine dayanarak köpeklerin o yıllarda görme engelliler için rehber olarak kullanılmış olabileceğini öne sürüyor.[4] Bu ve diğer görsel tasvirler, köpeklerin binlerce yıldır görme engellilere arkadaş olduklarını gösteriyor.

Servis hayvanlarına ilişkin ilk eğitim okulları I.Dünya Savaşı sırasında Almanya'da savaşta kör olan ve geri dönen gazilerin hareketliliğini artırmak için kuruldu. Hizmet hayvanlarına dair ilgi, İsviçre'de yaşayan Amerikalı bir köpek yetiştiricisi olan Dorothy Harrison Eustis, 1927'de The Saturday Evening Post'ta yayınlanan Almanya'nın Potsdam kentindeki bir hizmet hayvanı eğitim okulu hakkında ilk elden bir açıklama yazana kadar artmadı. Aynı yıl Minnesotalı senatör Thomas D. Schall için Almanya'dan bir hizmet hayvanı getirildi.[5][6]

Büyük Britanya'daki ilk hizmet hayvanları Alman çoban köpekleri idi. Bunlardan dördü Birinci Dünya Savaşı'nda kör olmuş gazilere verilen Flash, Judy, Meta ve Folly adlı köpeklerdi.[7] Judy adlı köpeğin yeni sahibi Musgrave Frankland'dı.[8][9] 1934 yılında Körler İçin Rehber Köpekleri Derneği Büyük Britanya'da işe başladı. İlk kalıcı eğitmen 1933'te Birleşik Krallığa gelen bir Rus askeri subayı Nikolai Liakhoff idi.

Irklar

Labrador Retriever rehber köpekler dinleniyor
Sahibiyle ayakta duran labrador rehber köpeği.

Rehber köpek ırkları mizacı ve eğitilebilirliği nedeniyle seçilir. Günümüzde Golden Retriever, Labrador, Kaniş, Alman çoban köpeği ve Golden Retriever/Labrador melezlerinin rehber hayvan tesisleri tarafından seçilmesi muhtemeldir.[10]

Bugün dünya çapında kullanılan en popüler cins, Labrador Retriever'dir. Bu cins iyi bir boyut aralığına sahiptir, kısa tüyleri nedeniyle kolayca bakılır, genellikle sağlıklıdır ve yumuşak ama istekli bir mizaca sahiptir.[11] Goldador (Golden Retriever/Labrador) gibi melezler, Golden Retriever'in duyarlılığına ve Labrador Retriever'ın toleransına aynı anda sahiptir. Labradoodle köpekleri (Labrador/Kaniş) de yaygındır.

Guide Dog Foundation gibi bazı okullar, cins kayıtlarına standart kanişi de ekledi.[12] Alman Çoban köpekleri bir zamanlar rehberlik çalışması için yaygın kullanılan bir cins olmasına rağmen birçok okul, sahibinin cinsi aktif ve zararsız tutmak için sahip olması gereken beceriler ve sarsılmaz liderlik rolü nedeniyle bu köpekleri kullanmayı bıraktı.[10]

Giriş imkanı

Eğitim gören bir rehber köpek, İsrail

Restoranlarda ve diğer halka açık yerlere hayvanların girişini yasaklayan düzenlemelere veya kurallara rağmen birçok ülkede hizmet hayvanları yasalarla korunmaktadır ve bu nedenle halka açık olan çoğu yerde bakıcılarına eşlik edebilirler. Kanunlar ve yönetmelikler dünya çapında farklılık gösterir:

  • Amerika Birleşik Devletleri'nde Engelli Amerikalılar Yasası, kamuya erişim sağlayan herhangi bir işletmenin, devlet kurumunun veya diğer kuruluşun, varlıklarının bir sağlık veya güvenlik riskine neden olduğu durumlar dışında, hizmet hayvanlarının engellenmesini yasaklar. Bununla birlikte, dini kuruluşların bu tür bir erişimi sağlaması gerekli değildir. Amerika Birleşik Devletleri İskân ve Kentsel Kalkınma Bakanlığı hizmet hayvanlarını içeren makul barınma taleplerinin reddedildiği iddiasıyla halktan gelen şikayetleri araştırır.[13]
  • Birleşik Krallık'ta 2010 Eşitlik Yasası, engelli kişilerin mağazalar, bankalar, oteller, kütüphaneler, barlar, taksiler ve restoranlar tarafından sağlanan hizmetlerden herkes gibi yararlanmasını sağlar. Hizmet sağlayıcılar, servis hayvanlarını barındırmak ve hayvan sahiplerine yardımcı olmak için "makul düzenlemeler" yapmalıdır. EA'nın 12. Bölümü uyarınca yardımcı hayvanlarıyla birlikte olan hayvan sahiplerinin, bir taksiye veya minibüse binmesinin reddedilmesi yasa dışıdır, ancak sürücülerin pratisyen hekimlerden alınmış bir sertifikası varsa muafiyetleri vardır.[14][15]
  • Çoğu Güney Amerika ülkesinde ve Meksika'da, hizmet hayvanlarının erişimi yalnızca mal sahibinin veya yöneticinin iyi niyetine bağlıdır. Turistlerin yoğun olduğu bölgelerde, hizmet hayvanları genellikle sorunsuz karşılanır. Ancak Brezilya'da 2006'da çıkan federal bir kararname, tüm halka açık yerlerde hizmet hayvanlarına izin verilmesini gerektiğini söylüyor.
  • Avustralya'da, 1992 Engellilik Ayrımcılığı Yasası, hizmet hayvanları sahiplerini korur. Her eyalet ve bölgenin biraz farklılık gösterebilen kendi yasaları vardır.[16]
  • Kanada'da, genel halka izin verilen her yerde hizmet hayvanlarına izin verilir.
  • Güney Kore'de, halka açık herhangi bir alana hizmet hayvanlarının girişini engellemek yasa dışıdır. İhlal edenler 2 milyon Kore Won'undan fazla para cezasına çarptırılmaz.
  • Portekiz'de, genel halka izin verilen her yerde hizmet hayvanlarına izin verilir. Kanun - Decreto-Lei n.74 / 2007 [17]
  • İsviçre'de, genel halka izin verilen her yerde hizmet hayvanlarına izin verilir.
  • Rusya'da, genel halka izin verilen her yerde hizmet hayvanlarına izin verilir. Rehber köpekler toplu taşıma araçlarında ücretlerden muaftır.

Kaynakça

  1. ^ "Seeing-eye dog definition and meaning | Collins English Dictionary". www.collinsdictionary.com (İngilizce). 18 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2019. 
  2. ^ Opie, Iona & Opie, Peter (Editor) (1952). The Webster Dictionary of Nursery Rhymes. Oxford: Oxford University Press. 
  3. ^ Aurora Leigh, Book V.. ll. ss. 1028-9. 
  4. ^ G. A. Fishman, “When your eyes have a wet nose: the evolution of the use of guide dogs and establishing the seeing eye,” Survey of Ophthalmology, vol. 48, no. 4, pp. 452–458, Jul. 2003, doi: 10.1016/S0039-6257(03)00052-3.
  5. ^ Love in the Lead: The Miracle of the Seeing Eye Dog. 2nd. University Press of America. 1997. s. 20. 
  6. ^ "Twin-Cities Jew First in America to Train Dogs to Lead the Blind". The Jewish Veteran (İngilizce). Jewish War Veterans of the United States of America. 1938. s. 7. 
  7. ^ Hughes. "Dog walk marks 80th anniversary of first guide dogs in Wallasey". Liverpool Echo. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2016. 
  8. ^ Article(abonelik gereklidir) 31 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The London Paper at exacteditions.com
  9. ^ "The History of Guide Dogs in Britain". The Guide Dogs for the Blind Association. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (Microsoft Word document) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2012. 
  10. ^ a b "What breeds of dog are used for guide dogs? - Service Dog Central". servicedogcentral.org. 8 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "servicedogcentral.org" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  11. ^ "PetProject.HK: Things for Pets, Delivered". 12 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2017. 
  12. ^ "Get a Guide Dog - Guide Dog Foundation". www.guidedog.org. 24 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "People with Disabilities - HUD". Portal.hud.gov. 13 Mart 1991. 20 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2016. 
  14. ^ "Archived copy". 25 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2015. 
  15. ^ "Equality Act 2010". Legislation.gov.uk. 23 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2016. 
  16. ^ "Disability Discrimination Act 1992". www.comlaw.gov.au. 28 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2016. 
  17. ^ "Euroacessibilidade - Acessibilidade em Estado de Sítio". www.euroacessibilidade.com. 31 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2016. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Köpek</span> evcil, etçil ve memeli bir hayvan

Köpek ; köpekgiller (Canidae) familyasına ait, görünüş ve büyüklükleri farklı 400'den fazla ırkı olan, etçil bir memelidir. Bozkurt'un alt türlerinden biri olan köpek, tilki ve çakallarla da yakın akrabalardır. Kedilerle birlikte dünyanın en geniş coğrafyaya yayılan ve en çok beslenen iki evcil hayvanından biridir. 2001 yılı tahminlerine göre dünyada 400 milyondan fazla köpek vardır.

<span class="mw-page-title-main">Labrador retriever</span> Köpek ırkı

Labrador retriever, retriever öbeğinden köpek ırkı.

<span class="mw-page-title-main">Golden Retriever</span> bir köpek ırkı

Golden Retriever, köpek ırkı. İskoçya'da 19. yüzyıl dönemlerinde ortaya çıkmış ve o dönemlerde avcılık faaliyetlerinde yardımcı olarak kullanılmıştır. Wavy Coated Retriever, Newfoundland ve Irish Setter ırklarının melezlenmesi ile ortaya çıkan bu ırk, zaman içerisinde itaat yarışmalarında birincilikler aldıkça dünyanın popüler köpeklerinden birisi hâline gelmiştir. İsimlerinin ''Golden (altın)'' olmasına karşılık, aslında bu cinsin ilk örnekleri siyahtır; siyah renkte golden cinsi köpekler bulunmaktadır. Aslen avda vurulan kuşları bulup getirmek için kullanılırlar. Ayrıca sık rastlanan aile köpeklerindendirler ve baş edilmeleri kolaydır. Düzenli olarak yemekleri verildiği, egzersizleri yaptırıldığı ve veteriner kontrolüne götürüldükleri sürece başka bir ihtiyaçları olmaz; fakat tüyleri uzun olduğundan dolayı düzenli olarak taranmalıdır. Tipik olarak korktuklarında havlarlar ama arkadaş canlısı olmaları, iyi birer bekçi köpeği olmalarını engeller. Retriever ırkı, özellikle insanlarla iyi anlaştıkları ve çok sosyal oldukları için tercih edilirler; bu nedenle rehber köpek olarak eğitilebilirler. Karakteristik özellikleri arasında sabırlı olmak, hoşgörülü olmak vardır ve çocuklarla arası olan köpeklerdir. Bebek bakıcılığı yapabilen Retriever, görme engellilere de yardımcı köpek olarak verilen bir cinstir. Ayrıca en zeki köpekler (IQ) testinde alman çoban köpeğinin 1. seçildiği testlerde 4. sırayı almışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Köpek dövüşü</span> köpek dövüşü

Köpek dövüşü, iki köpeğin sahipleri tarafından -bazen ölümüne- dövüştürüldüğü bir kan sporudur. Gelişmiş ülkelerin çoğunda yasadışıdır. Köpek dövüşleri, eğlenmek ya da katılım komisyonu, damızlık kiraları ve bahislerden kazanç sağlamak amacıyla düzenlenirler. Amerikan Pit Bull Terrier kan sporunda yer alan açık ara en yaygın türdür. Dogo Cubano and Cordoba Dövüş Köpeği gibi türler bir asır önce dövüşmek için kullanıldı, bugün iki ırkın soyu da tükenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gastrik dilatasyon volvulus</span>

Gastrik dilatasyon volvulus ya da GDV. Genellikle iri ve derin göğüslü köpek ırklarında görülen, belirgin derecede midenin gazla gerginliği ve değişik derecelerde mide rotasyonuyla karakterize, acil medikal ve cerrahi müdahaleye ihtiyaç duyan, hayati öneme sahip, öldürücü, akut bir beslenme sendromudur. Bununla birlikte GDV'nin küçük köpek ırklarında olduğu kadar kedilerde de görülmesi söz konusudur. Bu sendrom geviş getiren hayvanlardaki timpani ve abomasum torsiyonu'nun bir benzeridir.

<span class="mw-page-title-main">Evcil hayvan</span> bireyin zevk ve arkadaşlık için beslediği hayvan

Evcil hayvan veya refakatçi hayvan, bir çalışan hayvan veya laboratuvar hayvanı olmaktan ziyade kişilerce arkadaşlık amacıyla evde bakılan hayvandır. Popüler evcil hayvanların genellikle çekici görünüşleri, zekâsı ve yakın kişilikleri olduğu düşünülür, ancak bazı evcil hayvanlar fedakâr bir temelle alınabilir ve bu özelliklerden bağımsız olarak sahibi tarafından kabul edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Av köpeği</span> Avlanmaya yardımcı olan köpek türü

Av köpekleri ya da avcı köpekleri, çok iyi koku alan ve kuş avı esnasında avcılara istikamet göstererek, avları ürküterek ya da bulup getirerek yardımcı olan köpekler. Av köpekleri dünyadaki bazı önemli köpek kulüpleri tarafından kabul edilen köpek gruplarından birisidir. American Kennel Club'a (AKC) göre av köpeği grubuna örnek olarak pointerler, retrieverler, setterler, spanieller ile vizsla ve Weimaraner gibi bazı diğer ırklar verilebilir. Av köpekleri canlı ve hareketli hayvanlardır, bu nedenle ev köpeği olarak beslenildiklerinde sık ve yorucu egzersizlere gereksinim duyarlar.

<span class="mw-page-title-main">Kraliyet Ordusu Veteriner Teşkilatı</span>

Kraliyet Ordusu Veteriner Teşkilatı (RAVC) hayvanların temini, eğitim ve bakımından sorumlu ingiliz ordusunun idari ve operasyonel dalıdır. Ordunun Sağlık Hizmetlerinin küçük bir kolorduyu oluşturan bir parçasıdır.

Zatara ya da kısaltılmış şekli ile Tara, ABD'nin California eyaletinde yaşayan Triantafilo ailesinin dişi ev kedisi. Tara 2014 yılında ailenin 4 yaşındaki çocuğunu köpek saldırısından kurtarması ile ünlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Köpek maması</span>

Köpek maması, köpekler, yavru köpek'ler ve diğer ilgili köpekler tarafından tüketilmek üzere özel olarak formüle edilmiş ve tüketilmiş evcil hayvan maması'dır. Köpek sağlığı'nda önemli rol oynar. Çiğ et diyeti,Köpek eti, vejetaryen ve vegan köpek diyeti, köpek yavrusu beslenmesi, yaşlı köpek diyeti ve köpek bisküvisi de buna dahildir. Tüm etoburlarda olduğu gibi, köpekler de keskin, sivri dişlere sahiptir ve et tüketimine bitkisel maddelere göre daha uygun kısa gastrointestinal yollara sahiptir. Bu doğal etçil tasarıma rağmen, köpekler binlerce yıldan fazla bir süredir adapte olmayı başarmış, etin ve et olmayan artıkların ve insan varlığının artıklarının üzerinde hayatta kalmayı ve köpeklerin karbonhidratları sindirme kabiliyetini gösteren çalışmalarla çeşitli yiyeceklerde gelişmeyi başarmışlardır. Kolayca köpekler ve kurtlar arasında önemli bir fark olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Köpeklerde ayrılma kaygısı</span>

Köpeklerde ayrılma kaygısı, bir köpeğin sahibinden ayrıldığında sıkıntı ve davranış problemleri sergilediği duruma verilen addır. Ayrılma kaygısı tipik olarak sahibin ayrılmasından birkaç dakika sonra ortaya çıkar. Bazı köpeklerin neden ayrılık kaygısından muzdarip olduğu ve diğerlerinin neden olmadığı tam olarak anlaşılamamıştır. Davranış, altta yatan bir tıbbi duruma ikincil olabilir. Kronik stres ile fizyolojik sağlıkta bozukluklar ortaya çıkabilir. Köpekte artan stres hormon seviyelerini değiştirir, böylece çeşitli sağlık sorunlarına karşı doğal bağışıklığı azaltır. Bir köpeğin davranışı aniden değişirse, her zaman bir veterinerin ziyaret edilmesi önerilir.

Kısırlaştırma, hayvanın cinsel organının tamamı veya önemli ölçüde büyük bir kısmının çıkarılmasıdır. "Kısırlaştırma" genellikle yalnızca erkek hayvanları ifade etmek için yanlış kullanılır ancak terim her iki cinsiyet için de geçerlidir. Erkeğe özgü terim iğdiş'dir, kısırlaştırma ifadesi ise genellikle dişi hayvanlara kullanılır. Bazı durumlarda insan için de kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Terapi köpeği</span>

Terapi köpeği, genellikle hastaneler, huzur evleri, bakım evleri, okullar, kütüphaneler, hastaneler veya afet bölgeleri gibi ortamlarda insanlara sevgi, rahatlık ve destek sağlamak için eğitilmiş köpeklerdir. Terapi köpekleri belirli hastalara günlük fiziksel ihtiyaçları konusunda yardımcı olmak için eğitilen rehber köpeklerden farklı olarak sadece bakıcılarıyla değil, her türden insanla etkileşime girecek şekilde eğitilir.

<span class="mw-page-title-main">Hizmet köpeği</span>

Hizmet köpeği, servis köpeği veya yardım köpeği, engelli bir kişiye yardım etmek veya destek olmak için eğitilmiş köpeklerdir. Birçok hizmet köpeği, bir hizmet köpeği organizasyonu veya profesyonel bir köpek eğitmeni tarafından eğitilir.

Dünya çapındaki önemli rehber köpek okullarının bir listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Otizm hizmet köpeği</span>

Otizm hizmet köpeği, bağımsızlık kazanmalarında ve başkalarına benzer günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirmelerinde otizmli kişilere yardımcı olmak için eğitilmiş hizmet köpekleridir.

Psikiyatrik hizmet köpeği obsesif kompulsif bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu, şizofreni, depresyon, anksiyete ve bipolar bozukluk gibi psikiyatrik veya zihinsel engel durumlarında sahibine yardımcı olması için eğitilen bir hizmet köpeği çeşididir.

<span class="mw-page-title-main">Toplu taşıma kullanan hayvanlar</span>

Bazı hayvanlar, insanlar için seyahat amacıyla hizmet veren toplu taşıma araçlarını kullanmayı öğrenmiştir. Çoğu toplu taşıma sistemleri yalnızca polis köpeklerine izin vermektedir ve hayvanların toplu taşımayı kullanmasını yasaklamaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.