Reşit Saffet Atabinen

Reşit Saffet Atabinen
Reşit Saffet Atabinen
	Diplomat, siyasetçi, yazar
Doğum	4 Eylül 1884; İstanbul
Ölüm	2 Şubat 1965 (80 yaşında); İstanbul
Defin yeri	Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul
Milliyet	Türk
Eğitim	Paris Siyasi İlimler Mektebi
Meslek	Siyasetçi, diplomat ve tarihçi

Ali Reşit Atabinen (d. 4 Eylül 1884, İstanbul – ö. 2 Şubat 1965), Türk siyasetçi, diplomat ve tarihçidir.

Osmanlı Devleti'nde üst düzey bir bürokrat ve diplomat olarak görev yapmış, Milli Mücadele yıllarında ve Cumhuriyet döneminde Mustafa Kemal Atatürk’ün yanında yer almış çok yönlü bir Türk aydınıdır.

Atabinen, 1923'te kurduğu Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu'nun başkanlığını hayatının sonuna kadar sürdürdü. Çalışmalarıyla Türkiye'de turizm kavramının tanınmasına ve Türk turizminin gelişmesine öncülük etti.

Türk Tarih Kurumu'nun kurucu üyelerindendi. III. ve IV. dönem TBMM'de Kocaeli milletvekili olarak görev yaptı. 1933-1955 yılları arasında Olimpiyat Komitesi Türkiye temsilciliğini üstlendi.

Yaşamı

Ailesi, öğrenimi Cumhuriyetin ilanından önceki yaşamı

1884 yılında İstanbul'un Sarıyer ilçesinde doğdu. Babası eski Mızıka-ı Hümayun Miralayı flütist Saffet Bey, annesi Fatma Saliha Hanım'dır.^[1]

İstanbul Saint-Joseph Frerler Mektebi'nde öğrenim gördü. Bu okulun 1900 yılındaki kayıtlı ilk Türk / Müslüman mezunudur.^[2] Lise öğreniminin ardından öğrenimine devam etmek için Fransa'ya gitti, 1904'te Paris Siyasi İlimler Mektebi'ni (École libre des sciences politiques) bitirdi.^[3]

Yurda döndükten sonra "Tütün Rejisi Komiserlik Kalemi" Mütercimi olarak çalıştı. Aynı zamanda, İstanbul'da Fransızca ve İngilizce dillerinde yayımlanan Levant Herald adlı gazetenin başyazarlığını üstlendi.^[4]

Bir süre sadrazam Avlonyalı Mehmed Ferid Paşa’nın Özel Kalem Müdürü olarak görev yaptı. Ayrıca Bâbıâli Yazı İşleri Hariciye Kalemine atandı.Türkiye-Romanya Karma Komisyonu Başkatipliği (1907), Bükreş Sefareti Başkatip Vekilliği (1908), Washington, Madrid ve Tahran Sefaretlerinde başkatiplik görevlerinde bulundu. 1912’de Maliye Özel Kalemi Müdürlüğü'ne Büyükelçilik Müsteşarı olarak tayin edildi. Dahiliye Vekili Talat Bey tarafından Edirne Kurtuluş Heyeti Reisi olarak 1913'te Londra ve Romanya’ya gönderildi. Bu dönemdeki çalışmalarından ötürü kendisine Edirne Fahrî Hemşehriliği ünvanı verildi.^[5] Aynı yıl içinde İstanbul’da Maliye Mektebi’nde dersler verdi.

I. Dünya Savaşı yıllarında Viyana ve Berlin’deki mali müzakerelere Maliye Bakanı Cavit Bey’le birlikte katıldı. Beşiktaş Akaretler'de komşu oldukları Mustafa Kemal Paşa ile bu yılarda tanıştı ve dost oldu.^[6] Mustafa Kemal ile dostlukları özellikle kitap sohbetleri ile gelişti.^[6]

1918-1920 yıllarında Mustafa Kemal Paşa'nın bilgisinde İsviçre ve Fransa'ya giderek Anadolu'daki bağımsızlık mücadelesinin haklılığını Batı kamuoyuna kabul ettirmek için konferanslar vermek, kitaplar ve risaleler yayımlamakla meşgul oldu.1921 yılında Şura-yı Devlet üyesi oldu. 1922 yılında Lozan Barış Konferansı'nın ilk döneminde Türk delegasyonunun genel sekreteri olarak görev yaptı.^[7]

Cumhuriyetin ilanından sonra

Reşit Saffet Bey, 1923-1927 yıllarında Memalik-i Şarkiye Fransız Bankası, Anadolu Bağdat Demiryolları gibi şirketlerin yönetim kurullarında görev yaptı.

1923’te "Türk Seyyahin Cemiyeti” adıyla İstanbul'da kurulan Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu'nun (TTOK) kurucuları arasında yer aldı ve ilk başkanı oldu. Cemiyetin amacı, Türkiye'ye seyahatler düzenleyerek İstanbul ile Bursa gibi şehirlerdeki eserleri yabancılara ve yabancı memleketleri de Türk vatandaşlarına tanıtma idi. Saffet Bey, cemiyet vasıtasıylaTürkiye'nin ilk turistik rehberlerini yetiştirmeye çalışmış, ilk karayolu haritasının ve ilk tanıtım afişlerinin bastırılması, yabancı dil kurslarının açılması, tercüman rehber sınavları yapılması, ilk turizm incelemelerinin yazılıp yayımlanası konularında çalıştı. Kurumun çıkardığı Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni adlı derginin yazı işleri ile ilgilendi.

Türkiye'nin tanıtımı ve turizmin gelişmesi için Saffet Bey'in TTOK dışında bireysel olarak da çalışmaları oldu. 1930 yılında, Atina'da toplanan Balkan Birliği Konferansı'na Türk hükûmeti delegesi olarak katıldı ve "Balkan Turizm İttihadı" başkanlığını üstlendi. Viyana, Roma ve Bükreş gibi Avrupa şehirlerinde Türk turizmi ile ilgili konferanslar düzenlendi, Fransa'nın Nice şehrinde bir Türk haftası düzenlenmesini sağladı. İskenderiye ve Kahire’de Türk-Mısır Komitesi’nin kurulmasını sağlayarak Türkiye' nin tanıtımına katkı verdi. Bu dönemdeki en önemli başarısı, 1930 yılında, o dönem Türkiye’nin yeni üye olduğu Uluslararası Turizm Birliği’nin (AIT) Avrupa toplantısının İstanbul’da yapılmasını sağlamaktır. Toplantı Dolmabahçe Sarayı'nda yapıldı ve saray böylece turizme açıldı. Reşit Saffet Bey'in başkanı olduğu Balkan Turizm İttihadı ise 25 Nisan 1931'de İstanbul'da toplantı yaptı.^[1]

Turizm alanındaki çalışmalarının yanı sıra bir çok alanda faailyet gösterdi. Mustafa Kemal Atatürk'ün Büyük Nutku'nun Fransızcaya çevrilmesi işini üstlendi.1927 ve 1931 Türkiye genel seçimlerinde milletvekili adayı oldu. III. ve IV. dönem TBMM'de Kocaeli milletvekili olarak görev aldı.

1930 yılında kurulan Türk Tarih Kurumu'nun ilk üyelerinden birisi idi.1931'de Ankara'da kurulacak kooperatif teşkilatlarının çalışma esaslarını ve nizamnâme taslaklarını Cevdet Nusuhi Bey (Savran) ile birlikte hazırladı.1933 yılında Uluslararası Olimpiyat Komitesi Türkiye temsilcisi oldu ve bu görevi 1955 yılına kadar sürdürdü. 1933 yılında seçimle Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Başkanı oldu, 1936'ya kadar bu görevi yürüttü.^[8]

Atabinen, Türkçe ve Fransızca olarak birçok eser verdi. 1940 yılına kadar eserlerinde "Kara Şemsi" müstear adını kullandı. Economiste d'Orient dergisini kurdu ve 40 seneye yakın devamlı yayınlanan derginin başyazarlığını yaptı. İstanbul'un güzelliklerini ve eski eserlerini tanıtıp korumak amacıyla 1911'de kurulmuş olan İstanbul Muhipleri Cemiyeti'ni 1941'de Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu çatısı altında “İstanbul‟u Sevenler Grubu” adı altında tekrar hayata geçirdi; şehirdeki irili ufaklı anıtların tespiti, incelenmesi, onarımı için emek verdi.^[9] 1938'de de Fransızca olarak yayımlanan "Les caractéristiques de l’architecture turque" adlı kitabı yazarak Batılı okuyucuya Türk mimarisini ana çizgileri ile açıklamaya çalıştı.^[10]

2 Şubat 1965’te prostat kanseri nedeniyle İstanbul’da öldü.

Eserleri

Türkçe eserleri

Osmanlı Tarihi-Mali Dersleri, 1913
Umumi Harbin Menşeleri, 1916
Kafkas Etekleri Türk Ticaret Yolları, 1918
Türklük ve Türkçülük İzleri, 1931
Şarki Avrupa’da Türk Kanı ve Medeniyeti İzleri, 1946

Fransızca eserleri

L’Effort Ottoman, Paris 1906
Les Turcs de Perse, Budapeşte, 1911
L’Islam, des Turcs et la Société des Nations, Cenevre, 1919
La Politique économique de la Turquie Kemaliste, Paris, 1934

Ayrıca bakınız

Çelik Gülersoy

Kaynakça

^ ^a ^b Altintaş, Ahmet; Kurnaz, Şahin Feyza (1 Ekim 2007). "Reşit Saffet Atabinen (1884-1965) ve Türk Turizmine Katkıları". Tarih Araştırmaları Dergisi. 26 (42): 9-36. doi:10.1501/Tarar_0000000330. ISSN 1015-1826. 3 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2023.
^ "Saint-Joseph Frerler Mektebi 1900 yılı mezunları". 1 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010.
^ "TBMM Albümü 1. Cilt (1920-1950)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
^ "Reşit Saffet Atabinen (1884-1965)". Atatürk Ansiklopedisi. 25 Şubat 2021. 3 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2023.
^ Erde, Fethi (1965). "R. Saffet Atabinen" (PDF). 4 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ekim 2023.
^ ^a ^b İşli, Emin Nedret (1 Kasım 2018). "Mustafa Kemal ve kitap arkadaşı Reşit Saffet Atabinen". #tarih. 4 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2023.
^ İşli, Emin Nedret (1 Kasım 2016). "Lozan'da deneyimli bir Türk diplomat". #tarih. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023.
^ "Tarihçe". www.olimpiyatkomitesi.org.tr. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023.
^ Güler, Güneş (2019). "Reşit Saffet Atabinen ve faaliyetleri (1923-1965)". Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü yüksek lisans tezi. 4 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Reşid Saffet Aiabinen" (PDF). Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni. 1965. 4 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ekim 2023.