İçeriğe atla

Raoul Wallenberg

Raoul Wallenberg
Raoul Wallenberg'ün 1944 Haziran'ında çekilmiş fotoğrafı
DoğumAğustos 1912
Lidingö, İsveç
ÖlümTemmuz 1947 (tartışmalıdır)
Moskova KGB lubyanka hapishanesi
MeslekDiplomat, Mimar, İş insanı
Resmî site
The Official Raoul Wallenberg Site

Raoul Wallenberg (4 Ağustos 1912 – 17 Temmuz 1947)[1][2] İsveçli bir mimar, iş insanı, diplomat ve yardımseverdi. İkinci Dünya Savaşı sonlarına doğru, Alman işgali altında bulunan Macaristan'da, Macar faşistleri ve Nazilerden, 100.000'i aşkın Yahudi'nin hayatını kurtarmasından dolayı oldukça saygı ve övgü duyulan biridir. Budapeşte'de, İsveç Özel Elçiliği görevini sürdürürken (Temmuz-Aralık 1944), Wallenberg, Yahudilere dokunulmazlık sağlayabilen pasaportlar verip, İsveç sınırları olarak sayılan, resmi olarak dokunulmaz binalarda binlerce Yahudinin hayatını kurtardı.[3] 17 Ocak 1945'te[4] Budapeşte'nin Kızıl Ordu tarafından işgali esnasında, Sovyet otoriteler tarafından, casus olduğu şüphesiyle göz altına alındı ve sonra ortadan kayboldu. Daha sonra edinilen bilgilere göre, 17 Temmuz 1947'de Moskova'daki KGB ana üssü ve KGS hapishanesinin bulunduğu Lubyanka binasında öldüğü iddia edildi. Wallenberg'ün KGB Sovyet Hükûmeti tarafından yakalanması, casus olduğu şüpheleri, ölümü ve Amerikan istihbaratıyla olan bağları tamamen sır olarak kaldı ve sürekli farklı spekülasyonlarla dile getirildi[5]

Macar Yahudilere karşı gösterdiği cesur iyiliklerinden dolayı, Wallenberg, öldüğü iddia edilen 1947'den beri birçok yardımseverlik ödülüne layık görüldü. 1981'de, Wallenberg tarafından hayatı kurtarılan insanlardan biri olan meclis üyesi Tom Lantos, Wallenberg'e fahri vatandaşlık verilmesi için kanun tasarladı. Wallenberg ayrıca, Kanada, Macaristan ve İsrail'de de fahri vatandaşlığa layık görüldü. Wallenberg, İsrail'de, Türk Diplomat Selahattin Ülkümen gibi Uluslararası Dürüstler arasına girdi ve dünyanın birçok yerinde sokaklar Wallenberg'ün adını aldı. 1981'de Wallenberg'ün insani ideallerini ölümsüzleştirmeyi amaçlayan, Birleşik Devletler Wallenberg Komitesi kuruldu. Bu Komite her yıl, bu amaç uğruna çabalayan kişilere Raoul Wallenberg ödülü vermektedir.

Raoul Wallenberg Anıtı, Wallenberg Caddesi., Tel-Aviv, Israil
Raoul Wallenberg Anıtı, Montreal
Wallenberg Anıtı, Budapeşte
Cumberland alanındaki büyük anıt, Londra
Wallenberg’ü anma plakası Budapeşte
Wallenberg'ün bronz el çantası, R W başharfleriyle. Wallenberg'ün doğduğu yazlık evin öünde. Kappsta, Lidingö
Köszönöm, [Michigan Üniversitesi
ndeki Anıt
Stockholm’deki bir anıt
Budapeşte’deki anıtlardan biri
Sovyet rejiminde kaldırılıp, yıkılışının 50.yılında tekrar yerine konulan Wallenberg anıtı (Budapeşte)
Budapeşte’deki eski İsveç Elçiliği önündeki; Carl-Ivan Danielsson, Wallenberg ve Per Anger’i anan plaket
Kudüs’teki Wallenberg caddesinin işareti

Hayatı

Wallenberg 1912'de Stokholm yakınlarında bulunan Kappsta, Lidingö'de, büyükbabası Per Johan Wising ve anneannesi Sophie Wising'in 1882'de inşa ettikleri yazlıklarında dünyaya geldi. Diğer büyük babası Gustaf Wallenberg, Tokyo, İstanbul ve Sofya'da elçiydi. Ailesi 1911'de evlenen Wallenberg'ün babası Raoul Oscar Wallenberg (1888-1912), İsveçli bir deniz subayıydı ve Raoul Wallenberg doğmadan üç ay önce kanserden öldü. Annesi Maria Sofia Wising (1891-1979) idi. 1918'de annesi, Frederik von Dardel[6] ile evlendi ve Guy von Dardel adında bir oğulları ve Nina Lagergren adlı bir kız çocukları oldu [1]24 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 1931'de Wallenberg, Mimarlık okumak için Amerika'daki Michingan Üniversitesi'ne gitti. Üniversite'de İngilizce, Almanca ve Fransızca öğrendi.[7] Amerika'yı tanımak için bütün tatillerde Amerika'yı dolaştı. İsveç'e döndüğünde, Amerika'da aldığı diplomayla, ülkesinde mimar olamayacağı haberini aldı. Büyük babası Güney Afrika'nın Cape Town şehrinde, İnşaat malzemeleri satan bir İsveç şirketinin ofisinde iş buldu (11). 1935-1936 arasında, Hayfa'da, bir Hollanda Banka'sının küçük birimlerinde çalıştı. 1936'da İsveç'e döndü ve Orta Avrupa Ticaret Şirketi'nde, ailesinin yardımıyla iş buldu.[8] Şirketin sahibi Kalman Lauer adında bir Macar Yahudiydi.

II. Dünya Savaşı

1938 yılıyla birlikte, Miklos Horthy vekilharçlığı tarafından, Macaristan Krallığı'nda bir seri Yahudi karşıtı önlemler alındı. Bu önlemler, Naziler tarafından 1935'te yürürlüğe giren Nürnberg Irk Kanunlarını model almıştı. Alman emsalindeki gibi, bu kanunlar, Yahudileri iş sahibi olmaktan men eden, devlet için çalışan Yahudilerin sayısını oldukça azaltan ve Yahudilerle, yahudi olmayanlar arasındaki evlilikleri yasaklayan türde kanunlardı. Bu kanunlardan dolayı, Wallenberg'in iş arkadaşı Kalman Lauer, anavatanını ziyaret etmekte zorlanıyordu. Macaristan giderek Almanya'nın yörüngesine hızlıca girerek, 1940'ta İtilaf güçleri arasına ve 1941'de Almanya liderliğinde, Sovyet Birliği'nin işgaline katıldı. İhtiyaçtan dolayı, Wallenberg Lauer'in kişisel temsilcisi oldu ve Lauer'in yerine iş için ve Lauer'in ailesinden kimsenin kalıp kalmadığını öğrenmek için, Budapeşte'ye gitti. Zamanla Macarca öğrendi. Ve 1941'den itibaren, Budapeşte'yi düzenli olarak ziyaret etti.[9] Bir yıl içinde, Wallenberg, Şirketin eş sahiplerinden biri ve uluslararası yöneticisi oldu. Bu kapasiteyle, Wallenberg, savaşın ilk yıllarında Almanya'ya ve İşgal altındaki Fransa'ya iş ziyaretlerinde bulundu. Bu iş ziyaretleriyle birlikte, Wallenberg, Nazilerin bürokratik ve idari metotlarını yakından gözleyebildi ve bu inceleme ona sonradan çok yarayacaktı.[10] Bu arada, Macaristan'daki durum giderek kötüleşiyordu, çünkü savaşın gidişatı Almanya'nın ve müttefiklerinin aleyhine bir sonuca doğru ilerliyordu. Stanlingrad Savaşındaki felaket itilaf yenilgisinden sonra (ki bu savaşta Macarların kayıpları %84 oranında olmuştur) Miklos Horty Hükûmeti gizlice Birleşik Devletler ve Birleşik Krallık ile barış görüşmelerine başladı. Horty'nin bu ikili tutumunu öğrenen Hitler, 1944'te Macaristan'ın işgal edilmesi emrini verdi. Alman silahlı kuvvetleri Wehrmacht, Horty'nin yerini alarak, kontrolü ele geçirdi. Budapeşte'de Almanya yanlısı piyon bir hükûmet kuruldu, ama gerçek güç Alman askeri yöneticisi Edmund Veesenmayer'in elinde kaldı. Nazilerin kontrolüyle birlikte, Holokost'tan o ana kadar kurtulmuş olan Yahudilerin hayatları tehlikeye girdi. 1944 Nisanıyla birlikte Macar Yahudiler Polonya'daki toplama kamplarına gönderilmeye başlandı. Nazilerin nihai çözüm olarak adlandırdıkları fikrin bürokratik yaratıcı olan Adolf Eichmann'ın liderliğinde, günde 12.000 Macar Yahudisi, toplama kamplarına gönderildi.[11]

Savaş Mültecileri Kurulu tarafından görevlendirilmesi

Macaristan'daki Yahudilerin başlarına gelenler, Holokost'un büyüklüğünün aksine çabucak yayıldı. 1944 baharında, George Mantello, Auschwitz-Bikenau toplama kampının nasıl işlediğini anlatan, şimdilerde Wetzler-Vrba Raporu olarak bilinen raporu halka yaydı. Rapor kamptan kaçan iki kişi tarafından hazırlanmıştı (16). Raporun yayınlanmasından sonra, Amerikan başkanı Franklin D. Roosevelt idaresi; yeni olarak kurulan Savaş Mültecileri Kurulu'na daha fazla ilgi gösterdi. Kurul, Hillel Kook başkanlığındaki aktivist Bergson Grubu, Hazine sekreteri Henry Morgenthau Jr ve Macaristan'daki insanlık krizine çare aramakta olan bir grup tarafından kuruldu. Başkan Roosevelt, ABD hazine departmanı görevlisi Iver C. Olsen'i Stokholm'e Savaş Mültecileri Kurulu'nu temsil etmesi amacıyla gönderdi. Olsen özellikle Macar Yahudilerine yardım etmek için görevlendirilmişti. Bu Olsen'in tek görevi değildi çünkü Olsen ayrıca Stratejik Hizmetler Ofisi'nde operasyon bölümünde görevlendirilmişti, bu ofis, savaş zamanında ABD'nin casusluk servisini gerçekleştiren kurumdu.[12] Budapeşte'ye gidip, Macar Yahudilerini kurtarma projesini diplomatik görev adı altında yürütebilecek birini bulma çabaları arasında Olsen, İsveçli seçkin Yahudilerden bir komite kurdu.[13] Bu uygun kişi Savaş Mültecileri Kurulu'nun kurtarma operasyonunu gerçekleştirecekti.[14] Bu komitenin üyelerinden biri, Wallenberg ‘ün iş arkadaşı Kalman Lauer’di. Lauer, Wallenberg’ü bu görev için tavsiye etti ve 1944 Haziranında Olsen, Wallenberg ile tanıştı. Toplantıdan kısa bir süre sonra Olsen, Wallenberg’ü bu göreve liderlik etmesi için atadı.[7] Wallenberg’ün seçimi ABD tarafından, ailesinin Almanlarla olan iş bağlantılarından dolayı hemen kabul edilmedi. Bu tür farklılıklar bir süre sonra çözüldü ve İsveç Dış İlişkiler Bakanlığı tarafından, Wallenberg’ün elçiliğe kabul edilmesini onayladı. Karşılığında Amerika’nın, Almanya ile olan serbest ticaret anlaşmalarından dolayı İsveç üzerine yaptığı baskıları azaltması istendi [15].

Budapeşte’deki misyonu

Wallenberg, 1944’te Budapeşte’ye ulaştığında, Yahudi karşıtı girişimler birkaç aydır etkisini göstermişti. 1944 Mayıs ve Temmuz ayları arasında, Eichmann ve görev arkadaşları, 400.000 yahudiyi, Polonya’nın güneyinde bulunan Auschwitz-Birkenau toplama kamplarına trenle göndermişti.[10] Wallenberg Budapeşte’ye vardığında, Macaristan’da sadece 230.000 Yahudi kalmıştı. Wallenberg, diğer diplomat arkadaşı Per Anger ile[16] “koruyucu pasaport” (Alm: Schutz-Pass) lar hazırladı. Bu pasaportlar, taşıyıcılarına, vatandaş olma aşamasında olan İsveçli statüsü verdi. Taşıyıcılar İsveç vatandaşı olduğundan, Yahudi olsalar bile toplama kamplarına gönderilmediler. Yasal olmasalar bile, Alman ve Macar yetkililer, bu dokümanı kabul ettiler. Bazen rüşvet aldılar.[9] İsveç elçiliği, Alman otoritelerle anlaşarak, koruyucu pasaport taşıyıcılarının, İsveç vatandaşı gibi muamele görmelerini ve yahudi olduklarını belirten sarı armaları giymemelerini sağladı. Savaş Mültecileri Kurulu'nun topladığı paralarla, Wallenberg 32 ev kiraladı ve onları İsveç'in ülke dışı dokunulmaz sınırları olduğunu deklare etti ve bu binalara diplomatik dokunulmazlık verdi. Binaların kapısına; “İsveç Kütüphanesi”, “İsveç Araştırma Enstitüsü” gibi isimler verdi ve binaların önüne büyük İsveç bayrakları koyarak, binaların dokunulmazlığını vurguladı. Bu binalarda neredeyse 10.000 yahudi yaşadı.[7] Wallenberg, toplama kamplarına gönderilecek Yahudileri trenlerden, koruyucu pasaport vererek kurtarma girişimi gibi hayatını tehlikeye atma noktasına kadar geldiği girişimlerde bulundu.[17] Macar Yahudilerini kurtarma projesi en üst seviyeye ulaştığında, proje için yaklaşık 350 kişi çalışıyordu.[18] Sahte pasaport düzenleyerek, casusluk yaparak ve yahudilere barınak sağlayarak, birçok milletten insan, bu projeye destek verdi. Wallenberg, yakalanmamak ve öldürülmemek için her gece farklı bir evde uyumaya başladı.[19] Sovyetler Birliği Budapeşte'yi işgal etmeden iki gün önce, Wallenberg; Eichmann ve diğer arkadaşlarıyla, 70.000 Yahudi'nin yaşadığı Budapeşte Gettosunu patlatma planlarından vazgeçmeleri için rüşvet vererek anlaştı.[9]

Kayboluşu

29 Ekim 1944'te 2. Ukrayna Cephesi, Mareşal Rodion Malinovsky liderliğinde Budapeşte'ye saldırdı ve Aralığın sonlarına doğru şehir Sovyet güçleri tarafından sarıldı. Çarpışmaların en ısındığı dönemde, 17 Ocak 1944 günü General Malinovsky, Wallenberg'ü Debrecen'deki karargaha çağırdı. Bunun nedeni, Wallenberg ve Savaş mültecileri kurulunun ABD casusu olma şüpheleriydi.[20][21] Wallenberg'ün son kaydedilen sözleri; “Malinovsky’nin yanına gidiyorum. Misafir olarak mı? Mahkûm olarak mı bilmiyorum…” oldu[22] 1993'te, gizli Sovyet Askeri arşivlerinden çıkan raporlara göre, Wallenberg'ün tutuklama emri Komiser Nikolai Bulganin tarafından verildi ve Wallenberg'ün kaybolduğu gün ise Malinovsky'nin karargahına gönderildi.[23] 2003'te savaş dönemindeki yazışmalar kontrol edildiğinde, yazışmalar Wallenberg'ü, casus olabilir diye Sovyet güçlerine bildiren kişinin, Sovyet ajanı, Macar politikacı Vilmos Böhm olduğunu gösterdi.[24] Wallenberg'e tutuklandığından sonra ne olduğu spekülasyonlara açık kaldı. Birçok tanık, Wallenberg tutukluyken onunla karşılaştıklarını iddia etti. Wallenberg trenle Debrecen’den Romanya üzerinden Moskova’ya gönderildi.[21] 16 Ocak 1945 tarihinde Vladimir Dekanosov, İsveç hükümetine Wallenberg’ün, Sovyet otoritesinin koruması altında olduğunu iletti. 21 Ocak 1945’te Wallenberg, Lubyanka hapishanesine transfer edildi.

Ölümü

6 Şubat 1957’de Sovyet hükümetinin yayınladığı, 17 Temmuz 1947 tarihli bir dokümanda şu sözler yer alıyordu; “Wallenberg adlı bir mahkûmun dün gece bir kalp probleminden dolayı hücresinde öldüğünü rapor ediyorum. Bana verdiğiniz talimatlara uygun olarak, benim bakımımdadır ve otopsi yapabilmek için izninizi istiyorum… Bakanı kişisel olarak ben bilgilendirdim ve bana otopsi yapmadan yakılması emredildi.” "[25] Doküman Smoltsov adlı bir kişi tarafından ve Lubyanka hapishanesi doktoru tarafından imzalanıp, Sovyet Güvenlik Bakanı Viktor Semyonovich Abakumov'a adres edilmişti.[2] 1989'da Wallenberg'ün eşyaları ailesine gönderildi. 1991'de Rus hükûmeti tarafından, Wallenberg'ün kaderini incelemek için Alexander Nikoleviç Yakovlev görevlendirildi. Yakovlev'in araştırmaları sonucu, Wallenberg'ün 1947'de Lubyanka'da idam edildiği ortaya çıktı.[26] Bu bilgilerden sonra bile Wallenberg'ün ölümü üzerindeki sis perdesi kalkmadı. Öldüğü rapor edilen tarihten sonra onu gördüğünü iddia eden mahkûmlar, konuşmalar esnasında, mahkûm İsveçli diplomat diye isminin geçmesi ve benzeri iddialar Wallenberg'ün belirtilen tarihte ölmüş olmayabileceğini ortaya koydu.

Onurlar

Wallenberg iki defa Nobel ödülü için aday gösterildi. (1948-1949)

Arjantin

Buenos Aires'te bir parkta Wallenberg Heykeli var. Heykel İngiltere'de bulunan Philip Jackson tarafından yapılan heykelin replikasıdır.

Avustralya

Melbörn'deki Yahudi Müzesi Holokost ve Araştırma Merkezinde Wallenberg'ün onuruna küçük bir anıt bulunmaktadır. Sidney'de Wallenberg Bahçesi ve Heykeli vardır.

Avusturya

Viyana'daki 22. cadde; Raoul Wallenberg olarak adlandırıldı.

Kanada

1985'te Wallenberg, fahri vatandaş oldu.[27] 17 Ocak (Wallenberg'ün kaybolduğu gün) Raoul Wallenberg günü olarak kabul edilir.

Almanya

Batı ve Doğu Berlin'de iki Sokağa Wallenberg adı verildi.

Macaristan

2003'te fahri vatandaşlık verildi ve birçok sokak Wallenberg'ün adını aldı. Ayrıca Wallenberg Anıt Parkı da açıldı.

İsrail

1986'da Wallenberg'e fahri vatandaşlık verildi. Wallenberg Uluslararası Dürüstler arasına girdi. 5 sokak Wallenberg'ün adını aldı ve Tel Aviv'de bir heykel yapıldı.

Rusya

St. Petersburg'da heykeli var.

İsveç

Kofi Anna'nın açılışına katıldığı bir büyük anıt yapıldı.

ABD

Wallenberg'e fahri vatandaşlık verildi. 1981 ve birçok eyalette Wallenberg'ün anıtı mevcut.

Wallenberg adına verilen ödüller

ABD Raoul Wallenberg Komitesi, her yıl, Raoul Wallenberg'ün yardımseverliği ve cesurluğuna uygun davranışlarda bulunan kişiler, topluluklar ve organizasyonlara Raoul Wallenberg ödülü vermekte. Michingan Üniversitesi, her yıl, üstün yardımseverlik nişanesi olarak Wallenberg madalyası vermekte.

Kaynakça

  1. ^ Ölüm tarihi, Sovyet yetkililerinin 1957’de ailesine verdiği mektuba dayanır ve tartışmalıdır.
  2. ^ a b "German's Death Listed; Soviet Notifies the Red Cross Diplomat Died in Prison", New York Times, 15 Feb 1957; Retrieved on February 14, 2007
  3. ^ "Yad Vashem database". Yad Vashem. 21 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2007. who saved the lives of tens of thousands of Jews in Budapest during World War II ... and put some 15,000 Jews into 32 safe houses. 
  4. ^ "Raoul Wallenberg's arrest order, signed by Bulganin in January 1945". 5 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012. 
  5. ^ "Unraveling Raoul Wallenberg's Secrets". Time. 19 Mayıs 2008. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012. 
  6. ^ "www.raoul-wallenberg.eu". 31 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012. 
  7. ^ a b c Schreiber, Penny. "The Wallenberg Story". 20 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2007. 
  8. ^ The company name is sometimes translated as the "Mid-European Trading Company"
  9. ^ a b c Lester, Elenore and Werbell, Frederick E.; "The Last Hero of Holocaust. The Search for Sweden's Raoul Wallenberg", New York Times Magazine; March 30, 1980, ; Retrieved on February 14, 2007
  10. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 14 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012. 
  11. ^ "The Holocaust Chronicle PROLOGUE: Roots of the Holocaust, page 526". 22 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012. 
  12. ^ Winston Churchill, in a letter to his Foreign Secretary dated July 11, 1944, wrote, "There is no doubt that this persecution of Jews in Hungary and their expulsion from enemy territory is probably the greatest and most horrible crime ever committed in the whole history of the world...." "Winston Churchill's The Second World War and the Holocaust's Uniqueness" 26 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Istvan Simon.
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012. 
  14. ^ United States Holocaust Memorial Museum; Holocaust Encyclopedia 3 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Retrieved on January 27, 2007
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012. 
  16. ^ Garger, Ilya (2 Eylül 2002). "Milestones: Died. Per Anger". Time (magazine). 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2007. 
  17. ^ "The Wallenberg Effect". The Journal of Leadership Studies. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2007. 
  18. ^ "Wallenberg Legacy". Raoul Wallenberg International Movement for Humanity. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2007. 
  19. ^ "Final Report of the War Refugee Board from Sweden". 5 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2007. 
  20. ^ "Jews in Hungary Helped by Swede". The New York Times; April 26, 1945, Thursday; Retrieved on February 14, 2007.
  21. ^ a b "Report of Swedish Russian Working Group" (PDF). 1 Aralık 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2007. 
  22. ^ "Well Taken Care Of". 10 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Time; February 18, 1957; Retrieved on February 14, 2007.
  23. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012. 
  24. ^ "Soviet double agent may have betrayed Wallenberg" 9 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Reuters; May 12, 2003; Retrieved on February 14, 2007.
  25. ^ Chronology - Who is Raoul Wallenberg? 10 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - The Raoul Wallenberg Committee of the United States. Retrieved 2008-09-19
  26. ^ Jonathan Brent, Inside the Stalin Archives, Atlas and Co, 2008
  27. ^ "Government of Canada Honours Canadian Honorary Citizen Raoul Wallenberg". Kanada. 2007. 19 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Budapeşte</span> Macaristanın başkenti

Budapeşte, Macaristan'ın başkenti ve en kalabalık şehridir. Şehir sınırları içindeki nüfusa göre Avrupa Birliği'nin dokuzuncu en büyük şehri ve Tuna nehri üzerindeki ikinci en büyük şehirdir; şehrin yaklaşık 525 kilometrekarelik bir alanda tahmini nüfusu 1.752.286'dır. Hem şehir hem de ilçe olan Budapeşte, 7.626 kilometrekarelik bir alana ve 3.303.786 nüfusa sahip Budapeşte metropolitan alanının merkezini oluşturur. Şehrin nüfusu, toplam Macaristan nüfusunun %33'ünü oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Holokost</span> Adolf Hitler liderliğindeki Nazi Almanyasının azınlıklar, eşcinseller, esirler ve muhaliflere uyguladığı soykırım

Holokost, Yahudi Soykırımı veya HaŞoah, Nazi Almanyası döneminde 1941 ve 1945 yılları arasında, Adolf Hitler ve Heinrich Himmler'in liderliğindeki SS güçleri tarafından işgal edilen sınırlar içerisinde yaklaşık 6 milyon Yahudi'nin sistemli bir şekilde öldürüldükleri soykırımdır.

<span class="mw-page-title-main">Adrien Brody</span> Amerikalı sinema oyuncusu

Adrien Nicholas Brody, Amerikalı oyuncu ve yapımcıdır. Direktör Roman Polanski'nin filmi The Pianist (2002)'de oynadıktan sonra yirmi dokuz yaşında En İyi Erkek Oyuncu dalında Akademi Ödülü kazandı ve bu ödül onu, kategoride kazanan en genç oyuncu yaptı. Brody, César En İyi Erkek Oyuncu Ödülü'nü alan ikinci erkek Amerikalı aktördür.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan tarihi</span> Macaristan ülkesinin tarihi

Macaristan tarihi, Macarların ya da Avrupa'da bilinen adları ile Hungarların kökenine ilişkin genel olarak kabul edilen görüş belirsiz ve tartışmalı olmasına karşın; onların milattan sonra 9. yüzyıla kadar Avrasya'nın ovalarında yaşayan göçebe topluluklar oldukları yönündedir.

<span class="mw-page-title-main">Budapeşte Muharebesi</span> Kuşatma

Budapeşte Muharebesi, Sovyet kuvvetlerinin II. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru sınırı geçerek Macaristan'ın başkenti Budapeşte'ye yönelen genel taarruzlarının devamında kentin kuşatılması ve alınması sırasında yaşanan çatışmalardır. Macar ve Alman birliklerince savunulan kent, 29 Kasım 1944 tarihinde Kızıl Ordu'ya bağlı birlikler ve artık Sovyetler Birliği'nin müttefiki olan ve Almanya'ya savaş ilan etmiş bulunan Rumen ordusu tarafından kuşatıldı. Kuşatma, kenti savunan kuvvetlerin 13 Şubat 1945 tarihinde kayıtsız şartsız teslim olmasıyla sona erdi. Kenti kuşatan Sovyet güçleri, Rodion Malinovski'nin 2. Ukrayna Cephesi'ne bağlı birliklerdir. Savunmadaki kuvvetler, Alman Waffen-SS birlikleri ile Macar Ordusu'dur. Budapeşte kuşatması II. Dünya Savaşı boyunca yaşanan en kanlı kuşatmalardan biri oldu.

Karpat Rutenya'daki Yahudilerin tarihi.

Fin Yahudileri, Finlandiya vatandaşı olan Yahudilere denir. Yaklaşık 1500 kişi olan Yahudi nüfusunun %80'i Helsinki'de yaşamaktadır. Finlandiya'daki Yahudilerin tarihi 18. yüzyılda başladı. Fin Yahudilerinin çoğu 19. yüzyılda Finlandiya'ya girmiş olan Rus askerlerinin soyundan gelir.

<span class="mw-page-title-main">Miklós Horthy</span> Macar asker ve siyasetçi (1868–1957)

Miklós Horthy de Nagybánya, Macar asker ve siyasetçi. 1 Mart 1920 - 15 Ekim 1944 tarihleri arasında Macaristan Kral Naibi olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Dohány Sokağı Sinagogu</span> Budapeştede sinagog

Dohány Sokağı Sinagogu ya da diğer adlarıyla Büyük Sinagog veya Tabakgasse Sinagogu, Budapeşte'nin 7. idari bölgesi olan Erzsébetváros'ta yer almaktadır. Avrupa'nın en büyük ve dünyanın beşinci büyük sinagogudur. 3000 sandalyeli tapınak Neolog Yahudiliği'nin merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">II. Dünya Savaşı'nda Macaristan</span>

Macaristan I. Dünya Savaşı'ndan yenilgiyle ayrılan devletlerden birisi oldu. Savaştan sonra imzalanan Trianon Antlaşması ile hem toprak kaybedilmişti hem de silah konusunda sınırlandırılmalar mevcuttu. Ayrıca ekonomi konusunda da maddeler vardı. Antlaşmadan önce kaybedilen toprakları geri kazanmak için ülkede komünist devrim Béla Kun harekâtlar düzenlese de başarılı olamadı. Hatta komünist rejim yıkıldı. Bu durumda I. Dünya Savaşı'nda aynı kaderi yaşayan Almanya ile ittifak yapması işten bile değildi. Tabi hükûmet pek istemese de hem kralın isteği hem de Almanlar'ın baskısı sonucunda Anti-Komintern Paktı imzalandı.

<span class="mw-page-title-main">Nansen pasaportu</span>

Nansen pasaportu, Milletler Cemiyeti tarafından verilen, uluslararası alanda kabul görmüş, vatansızlara ve mültecilere verilen seyahat belgesi.

<span class="mw-page-title-main">Döme Sztójay</span> Macar politikacı

Döme Sztójay, Sırp kökenli bir Macar asker ve diplomat. II. Dünya Savaşı sırasında, 1944 yılında Macaristan Krallığı Başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Devlet Koruma Kurumu</span>

Devlet Koruma Kurumu, Macaristan Halk Cumhuriyeti'nin gizli servisiydi. 2 Şubat 1945 tarihinde Devlet Savunma Dairesi adıyla kurulmuş olup devlete muhalefet olarak kabul edilen herhangi bir faaliyeti bastırmaktan sorumluydu.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan'daki Yahudilerin tarihi</span>

Macaristan'daki Yahudilerin tarihi, Macaristan Krallığı'na kadar uzanmaktadır; hatta bazı kayıtlara göre, 895 yılında Karpat Havzası'nı Macarların fethinden 600 yıldan daha uzun bir süre öncesine kadar uzanmaktadır. Yazılı kaynaklar, Yahudi topluluklarının Orta Çağ Macaristan Krallığı'nda yaşadığını kanıtlıyor ve hatta heterojen Macar kabilelerinin birkaç klanının Yahudiliği uyguladığı varsayılıyor. Yahudi yetkililer, 13. yüzyılın başlarında II. András'ın hükümdarlığı sırasında krala hizmet etti. 13. yüzyılın ikinci yarısından itibaren genel dini hoşgörü azaldı ve Macaristan'ın politikaları Batı Avrupa'daki Yahudi nüfusa yönelik muameleye benzer hale geldi.

<span class="mw-page-title-main">Ok Haç Partisi</span>

Ok Haç Partisi, Macaristan'da II. Dünya Savaşı öncesi ve sırasında etkili olmuş, Ferenc Szálasi önderliğinde aşırı sağcı bir partiydi. 15 Ekim 1944 - 28 Mart 1945 arasında iktidarda olan hareket Nazilerle iş birliği halinde oldu. İktidarı sırasında özellikle solcular, Yahudiler ve Romanlara karşı işledikleri yargısız infazlarda binlerce kişiyi katletmiştir. Ayrıca yaklaşık 80 bin Macar vatandaşı da Nazi toplama kamplarına gönderilmiştir. Savaşın ardından parti ve lider kadrosu Macar mahkemelerinde savaş suçlusu olarak yargılanmış ve hüküm giymiştir.

<span class="mw-page-title-main">László Ferenczy</span>

László Ferenczy, Macar Kraliyet Jandarması'nda bir yarbaydı ve II. Dünya Savaşı ve Holokost sırasında "Merkezi Yahudisizleştirme Birimi"nin üyesiydi.

Rudolf "Rudi" Vrba, Slovak Yahudisi biyokimyacı. 1942 yılında, bir genç iken, Alman işgâli altındaki Polonya'da bulunan Auschwitz toplama kampına tehcir edildi. Nisan 1944'te, yani Holokost'un zirvesinde, kamptan kaçmasıyla ve orada yer alan toplu cinayetler hakkında detaylı bir raporun yazarı olmasıyla bilinir. Raporun İsviçre'de George Mantello tarafından dağıtılması, Temmuz 1944'te Macaristan'daki Yahudilerin toplu olarak tehcir edilmesinin durdurulması ve böylece 200 bin kişinin hayatının kurtarılmasıyla ilişkilendirilmiştir. Savaşın ardından Vrba biyokimya dalında eğitim gördü ve çoğunlukla İngiltere ve Kanada'da çalıştı.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan'da Holokost</span>

Holokost'un Macaristan'daki tezahürleri, başta Mart 1944'te Macaristan'ın Nazi Alman işgâline girmesinin ardından yer almak üzere Macaristan Yahudilerinin yarısından fazlasının mülksüzleştirilmesi, tehcir edilmesi ve katledilmesini içerir.

<span class="mw-page-title-main">İsveç-Rusya ilişkileri</span>

İsveç-Rusya ilişkileri 10. yüzyıla kadar uzanır; İsveçli Vikingler Varegler olarak adlandırıldıkları zaman yeni devletler kurdukları bölge daha sonra Rusya, Ukrayna ve Beyaz Rusya'ya dönüştü.

<span class="mw-page-title-main">Budapeşte Kuşatması</span>

Budapeşte kuşatması, Sovyet ve Romanya ordularının Macaristan'a ve onların Nazi Almanyası'ndan gelen Mihver müttefiklerine karşı genel saldırısıydı. Saldırı 29 Ekim 1944'ten 13 Şubat 1945'te Budapeşte'nin düşüşüne kadar sürdü. Bu, Sovyet Ordusunun Orta Avrupa'da gerçekleştirdiği en zor ve karmaşık saldırılardan biriydi. Bu, Nazi Almanyası'nın Avrupalı son müttefikini mağlup eden ve Avrupa'da II. Dünya Savaşı'nın sona ermesini büyük ölçüde hızlandıran SSCB için kesin bir zaferle sonuçlandı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.