Rafael Urdaneta

Rafael José Urdaneta y Farías (24 Ekim 1788 - 23 Ağustos 1845), Venezuelalı general ve İspanyol Amerikan bağımsızlık savaşlarının kahramanıdır.^[1] 1830'dan 1831'e kadar Gran Colombia Başkanı olarak görev yapmıştır. Simón Bolívar'ın ateşli bir destekçisi ve onun en güvenilir ve sadık müttefiklerinden biridir.^[2]

Rafael Urdaneta, 24 Ekim 1788'de İspanyol asıllı önde gelen bir ailenin çocuğu olarak Venezuela'daki Maracaibo'da doğmuştur. Miguel Jerónimo de Urdaneta y Troconis ve María Alejandrina de Farías arasındaki evliliğin oğludur. İlköğrenimine Maracaibo'da, ortaöğrenimine Karakas'ta başlamıştır. Bağımsızlık savaşından önce Latince ve felsefe öğrencisiydi.

31 Ağustos 1822'de Gran Colombia, Santa Fe'de Santa Fe şehrinin genç ve ünlü bir kahramanı olan Dolores Vargas Paris ile evlenmiştir. Gran Colombia 1831'de dağılmadan önce, evlilik çok popülerdi. Ancak, Yeni Granada Cumhuriyeti'nde bir diktatörlüğün dağılması ve kurulmasının ardından ülkeyi terk etmek zorunda kalmışlardır. Maracaibo, Venezuela'ya (Urdaneta'nın memleketi) ulaştıklarında, Venezuela Bağımsızlık Savaşı'nın sona ermesinden sonra Bolivar'ın ideolojik düşmanlarından biri haline gelen General Páez'in zulmüne maruz kalmışlardır. Urdaneta ve Dolores, Bolivar'ın davasının destekçileriydi; bu yüzden tekrar, bu sefer Curaçao'ya kaçmak zorunda kalmışlardır.

1832'de Venezuela hükûmeti tarafından aileye verilen bir ruhsatla Karakas'a dönebilmişlerdir ancak Urdaneta'nın ülke siyasetine karışmamasını şart koşmuşlardır. Aile, hükûmete karşı bir isyanın patlak verdiği Santa Ana de Coro'ya taşınmıştır. Bu, Urdaneta'nın bir kez daha Venezuela siyasetine girmesinin kapılarını açmıştır. Sonunda 1845'e kadar senatör olarak konumunu koruyabilmiştir.

1845'te Venezuela'nın İspanya elçisi olarak atanmıştır ancak o yılın 23 Ağustos'unda Fransa'nın Paris kentinde böbrek taşlarından kaynaklanan komplikasyonlardan dolayı, İspanya'ya varamadan ölmüştür.16 Mayıs 1876'da Venezuela Ulusal Panteonuna gömülmüştür. 24 Ekim 2015 tarihinde, bu tarih Venezuela'da onu anmak için ulusal bayram ilan edilmiştir.^[3]

Yeni Granada Valiliği Santa Fe'de Santa Fe Real Audiencia'nın sayıştay başkanı olarak görev yapan amcası Martín de Urdaneta y Troconis tarafından cesaretlendirilen Urdaneta, 1804'te bu şehre gitmiştir. Askerî işlerin yönetiminde deneyim kazanarak Santa Fe'de birkaç yıl yaşamıştır.

20 Temmuz 1810'da Santa Fe'de bir cunta kurulmuştur: O yılın nisan ayında Caracas Cuntasının kurulmasının ardından tüm kıtada şekillenmeye başlayan birçok bağımsızlık hareketinden birine Urdaneta katılmıştır. 1 Kasım 1810'da New Granada vatansever ordusunun ilk taburuna teğmen olarak katılmıştır ve ertesi yıl Yeni Granada'daki Campaña del Sur'da savaşmıştır. 1813'teki Santa Fe Savaşı'nın ardından kralcılar tarafından yakalanmıştır ve serbest bırakılmadan önce birkaç ay hapsedilmiştir.

Simón Bolívar, 1811'de kurduğu ilk cumhuriyetin çöküşünden sonra Venezuela topraklarından sürgün edilmiştir ancak 1813'te Yeni Granada bölgesindeki kralcılarla savaşmaktaydı. Bu süre zarfında Urdaneta, Bolivar'ın devrimci ordusuna katılabilmiştir. Bolivar'ın Venezuela'yı geri almaya yönelik hayranlık uyandıran kampanyası, Urdaneta için bir sahne olduğunu kanıtlamıştır. 2 Temmuz 1813'te Niquitao Muharebesi'nde albay José Félix Ribas'ın komutası altında kendini ayırt etmiştir ve Albay Julián Izquierdo'nun kralcı güçlerine karşı Taguanes Savaşı'nda vatansever zafer için belirleyici olmuştur.

O andan itibaren, aralarında Barbula Muharebesi, Doğu'ya Geri Çekilme, Santa Fe Kuşatması (daha sonra sadece 26 yaşında Korgeneralliğe terfi etmiştir), Yakalama gibi çok sayıda askerî harekâta öncülük etmiştir. Maracaibo ve 1821'de Coro Eyaletini kurtaran ve Carabobo Savaşı için zemin hazırlayan San Carlos Yürüyüşü. Bolivar, birliklerinin yürüyüş sırasında çektiği yorgunluğun çok büyük olduğunu düşündüğü için Carabobo Savaşı'na katılmamıştır. Urdaneta'nın hizmetini göz önünde bulunduran Bolivar, şu anda onun Genel Subaylığa terfi edilmesini talep etmiştir.^[4]

1821'deki Carabobo Savaşı'nın ardından, Venezuela bağımsız ve vatansever davaya yıllarca hizmet ettikten sonra Urdaneta, Bolivar'ın en yakın arkadaşlarından ve işbirlikçilerinden biri olmuştur.

1828'de, o zamanki Savaş Bakanı ve Kabine'ye başkanlık eden Urdaneta, o zamanlar Gran Colombia başkanı olan Bolivar'a suikast girişiminde bulunulan Eylül Komplosu'nun arkasındaki sözde hainleri yargılamaktan sorumlu olmuştur. Francisco de Paula Santander'in baş komplocu olduğuna hiç şüphe duymadan ikna olan Urdaneta, Kabinedeki bakanların çoğuyla birlikte onu ölüme mahkûm etmiştir. Bolivar, Yeni Granada ve Venezuela arasındaki birliğin istikrarından korkmaktadır, bu yüzden Santander'i bunun yerine ömür boyu sürgüne zorlamıştır. Ancak, 1830'da Antonio José de Sucre'nin öldürülmesinin yanı sıra bunun gibi çatışmalar sonunda Gran Colombia'nın çöküşüne neden olmuştur. Bu nedenle, Bolivar'ın bağımsızlıktan bu yana sürdürmek için çok şey feda ettiği birlik elde edilmiştir.

Urdaneta, hayatı boyunca Ordu Kurmay Başkanı ve Savaş ve Donanma Bakanı olarak da görev yapmıştır.

Bolivar, savaştaki olağanüstü strateji anlayışı nedeniyle ona "El Brillante" ("Parlak") adını vermiştir; şimdi Venezuela tarih yazımında ona atıfta bulunmak için kullanılan bir isimdir.^[5]

1830'da Yeni Granadyalılar ve Venezuelalılar arasında yükselen düşmanlık bir kaynama noktasına ulaşmıştır. O sırada, General Bolivar'a sadık Venezuela taburu Callao, Bogota'da konuşlandırılmıştır. General Francisco de Paula Santander'e sadık ve yine aynı şehirde konuşlanmış başka bir tabur, hükûmeti Callao'yu Tunja şehrine taşımaya ikna etmiştir. Bu eylem, Bogotá'da yaşayan Venezuelalı sivil nüfusta infial yaratmıştır ve her iki tabur arasında bir çatışmayı tetiklemiştir.

Callao taburu Neogranadine taburunu yenmiştir ve Başkan Joaquín Mosquera y Arboleda ve Başkan Yardımcısı Domingo Caycedo y Sanz de Santamaría başkentten kaçmıştır. 5 Eylül 1830'da General Urdaneta, "Kolombiya Cumhuriyeti Hükûmeti Geçici Başkanı" unvanıyla cumhurbaşkanlığının kontrolünü ele geçirmiştir. General Urdaneta ve müttefiklerinin, o yılın Mayıs ayında istifa eden Bolivar'ı başkente dönmesi ve bir kez daha cumhurbaşkanı olarak devralması için ikna etme umuduydu.

Bolivar'ın başkente dönmeyeceği kesinleştiğinde barış ve düzeni yeniden sağlamak amacıyla Urdaneta, Kongre'nin 15 Haziran 1831'de Villa de Leyva şehrinde toplanmasını emretmiştir.

Bununla birlikte, kongre toplanamadan önce, Neogranadin generalleri General Urdaneta'ya karşı memnuniyetsizliklerini dile getirmişlerdir ve ülke çapında askerî harekâtlar patlak vermiştir. Generaller José María Obando ve José Hilario López, Yeni Granada'nın güney eyaletlerinin ve kuzey eyaletlerinin General José Salvador Córdova Muñoz'un kontrolünü ele geçirmiştir. 14 Nisan 1831'de ilerleyen ordular, Caycedo'yu yürütmenin meşru başkanı olarak ilan etmiştir ve General Urdaneta'nın barış görüşmelerine katılmasını istemiştir. Urdaneta kabul etmiştir ve Apulo kasabasında Neogranadin generalleriyle bir araya gelmiştir. 28 Nisan'da her iki taraf da barışın sağlandığı ve Urdaneta'nın iktidardan feragat ettiği Apulo Antlaşması'nı imzalamıştır.