İçeriğe atla

Rabat (terim)

Rabat (Arapça: ربض‎ ; "rabad" veya "rabaz"), Orta Asya ve İran'da 7-8. yüzyıllarda, bir yerleşmenin zanaat ve ticaret erbabının yerleştiği dış semtlerine deniyordu. Rabatlar 9-10. yüzyıllarda siyasal ve iktisadi yaşamın merkezi haline gelmiştir.[1] Arapça kelime Gürcü diline "rabati" (რაბათი) olarak girmiştir.

Tarihsel Gürcü coğrafyasında kale çevresindeki yerleşmeler "Rabati" olarak adlandırılıyordu. Osmanlılar, Gürcülerden ele geçirdiği topraklarda "Rabati" adını taşıyan yerleri Rabat (رباط) olarak kaydetmiştir. Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde "Karye-i Rabat-i Kale-i Ahasiha" (قریۀ رباط قلعۀ اخسخە) adıyla kaydedilmiş olan Ahaltsihe bu örneğin başında gelir.[2] Osmanlılar Ahaltsihe'yi 1578 yılında ele geçirmiş, daha sonra, Gürcistan Vilayeti olarak da adlandırılmış olan Çıldır Eyaleti'nin idari merkezi haline getirmiştir. Günümüzde Ahaltsihe Kalesi Rabati Kalesi (რაბათის ციხე) ve kısaca Rabati (რაბათი) olarak da adlandırılmaktadır.

Osmanlıların 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirdiği Tao-Klarceti bölgesindeki zanaat ve ticaret erbabını barındıran birkaç yerleşme kısaca "Rabat" olarak adlandırılmıştır. Klarceti ve Şavşeti bölgelerinde Rabat olarak bilinen yerleşimlerin adı 1925 yılında değiştirilmiştir.[3] Artvin bölgesinde "Rabat" adını taşıyan yerleşmelerin 19. yüzyıldaki nüfusu, genel olarak zanaat ve ticaret erbabı olan Ermenilerden oluşuyordu.[4][5] Artvin kentindeki mahallelerden biri "Rabat ve Hayteb Katolik Mahallesi" adını taşıyordu.[6] Günümüzde Şavşat kasabasının bir parçası hailene gelmiş olan Satleli köyünün bir mahallesi de Rabat olarak biliniyordu. Ardanuç kazasının Longothevi köyünde Yeni Rabat adlı yerleşme 19. yüzyılda, 1835 yılındaki nüfus tespitinden sonra Ermenilerin yerleşmesiyle ortaya çıkmış, Rusların 1886 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespitinde ayrı bir köy olarak kaydedilmiştir.[7]

Rabat adı, Osmanlıların 16. yüzyılın ortlarında Gürcülerden ele geçirdiği Tao bölgesinde de yaygın yer adlarından biriydi. Bugün Tortum ilçesine bağlı Kemerkaya köyü eskiden Rabat olarak adlandırılıyordu.[8] Bu yerleşime Kemerkaya adı 1950'lerin ilk yarısında verilmiştir. Aynı bölgede ve kalesiyle ünlü bir yerleşim olan Bardız (Bardusi), 1694-1732 dönemi kayıtlarını kapsayan Osmanlı cebe defteride Rabat (رباط) adıyla kaydedilmiştir.[9] Eskiden ayrı bir köy ve günümüzde Çıldır kasabasının bir mahallesi olan Yıldırımtepe'nin eski adı da Rabat'tı. Tarihsel adı Kacistsihe olan Şeytan Kalesi'nin yakınlarındaki bu yerleşime bugünkü adı 1959 yılında verilmiştir.[10]

Kaynakça

  1. ^ "Miheil Çabaşvili, Yabancı Kelimeler Sözlüğü (უცხო სიტყვათა ლექსიკონი), Tiflis, 1989, s. 420". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2021. 
  2. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 42". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2021. 
  3. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s, 222, ISBN 978-605-5708-85-6.
  4. ^ "Parna-Beka Çiladze, "Ardanuç Ermenileri"". 5 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2021. 
  5. ^ "Parna-Beka Çiladze, "Şavşat Ermenileri"". 5 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2021. 
  6. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 353, ISBN 9789157871117.
  7. ^ "Ardanuç kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2021. 
  8. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 234.
  9. ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 304.
  10. ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 252.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çıldır (eyalet)</span>

Çıldır Eyaleti veya Çıldır Beylerbeyliği, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, 16. yüzyılın sonlarına doğru kurulan Osmanlı eyaletidir. Yaklaşık olarak günümüzde Gürcistan’ın Acara Özerk Cumhuriyeti’nin bir bölümü ile Samtshe-Cavaheti bölgesini, Türkiye’de Artvin, Ardahan illeri ile Erzurum ilinin bir kısmını kapsamaktadır. 1578-1628 arasında Çıldır, 1628-1829 arasında Ahısha ve 1829-1845 arasında Oltu Çıldır Eyaleti’nin idari merkezleriydi.

<span class="mw-page-title-main">Ahılkelek Sancağı</span>

Ahılkelek Sancağı, Ahalkalak livası ya da Ahalkalak sancağı olarak da bilinir, Osmanlı Devleti’nin 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirdiği topraklarda kurduğu Gürcistan Vilayeti veya Çıldır Eyaleti’nin livalarından biridir. 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre sekiz livadan (sancak) oluşan Gürcistan Vilayeti’nin diğer livaları Hertvis, Ahasihe, Çıldır, Poshov, Bedre, Ardahan-i Büzürg ve Penek’ti.

<span class="mw-page-title-main">Aydınköy, Ardanuç</span>

Aydınköy, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Bereket, Ardanuç</span>

Bereket, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Ferhatlı, Ardanuç</span>

Ferhatlı, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Hisarlı, Ardanuç</span>

Hisarlı, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Kutlu, Ardanuç</span>

Kutlu, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Zekeriyaköy, Ardanuç</span> Artvin ili, Ardanuç ilçesine bağlı bir köy

Zekeriyaköy, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Ahıska Sancağı</span>

Ahıska Sancağı, Liva-i Ahısha veya Ahıska Livası (Osmanlıca:, Osmanlı Devleti’nin 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirdiği topraklarda kurduğu Çıldır Eyaleti’nin livalarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Ahılkelek</span>

Ahılkelek, Gürcistan'ın güneybatı kesiminde, Samtshe-Cavaheti bölgesinde bulunan küçük bir kenttir. Ahılkelek Belediyesi'nin idari merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Ahıska</span> Gürcistan şehri

Ahıska, Gürcistan’ın Samtshe-Cavaheti bölgesinin ve Ahıska Belediyesi’in idari merkezi bir kenttir. Tarihsel bir bölge olan Samtshe’nin de merkeziydi.

<span class="mw-page-title-main">Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan</span> Osmanlı İmparatorluğundaki bir tahrir defteri

Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan, Osmanlı Devleti tarafından 1595 yılında, hazine gelirlerini tespit etmek amacıyla, Gürcistan’dan ele geçirilmiş toprakların tahririyle oluşturulmuş mufassal defterdir. Tahrir defteri, Osmanlıların ele geçirdiği Samtshe-Saatabago topraklarının 16. yüzyılın son çeyreğindeki toplumsal ve ekonomik, siyasal tarih ve tarihsel coğrafya konularında araştırma yapanlar için eşsiz bir kaynaktır.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Vilayeti</span>

Gürcistan Vilayeti, Osmanlı Devleti'nin 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirdiği topraklara erken dönemde yaptığı tahrirlerde verdiği isimdir. Nitekim Osmanlı Devleti'nin Gürcülerden ele geçirdiği topraklar 1574 ve 1595 tarihli tahrir defterlerinde "Gürcistan Vilayeti'nin mufassal defteri" anlamında Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan kayda geçirilmiştir. Bununla birlikte tahrir defterlerinin tutulduğu dönemden önce Gürcülerden ele geçirilen veya Osmanlı Devleti'nin sınrındaki Gürcü topraklarına da "Gürcistan Vilayeti" dendiği İbrahim Peçevi'nin tarihinden de anlaşılmaktadır. Sonraki dönemde Gürcistan Vilayeti yerine Çıldır Eyaleti adı kullanılmıştır. Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği topraklar uzun tarih dilimi boyunca "Osmanlı Gürcistanı", "Türk Gürcistanı", "Müslüman Gürcistan" şeklinde de adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Atskuri</span>

Atskuri, Gürcistan’da Ahaltsihe Belediyesi sınırları içinde bir köydür. Deniz seviyesinden 900 metre yükseklikte, Kura Nehri’nin hemen kıyısında yer alır. Ahaltsihe kentine 22 km uzaklıktadır.

Çaçaraki, Gürcistan’ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde Ahaltsihe Belediyesi’nde bir köydür. Potshovi Çayı’nın Kura Nehri’ne katıldığı noktada, deniz seviyesinden 1.000 metre yükseklikte yer alır. Ahaltsihe kentine 5 km uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bedre (liva)</span>

Bedre, Osmanlı idaresi tarafından 1595 tarihli mufassal defterde Gürcistan Vilayeti olarak kaydedilmiş olan Çıldır Eyaleti'nin bir livasıdır. Bedre livası ya da Liva-i Bedre olarak da bilinen Bedre, Gürcülerden ele geçirildiği için Gürcistan Vilayeti olarak kaydedilmiş olan eyaletin sekiz livasından biriydi ve bugünkü Borcomi vadisini kapsıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Tskaltbila</span>

Tskaltbila, Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Ahaltsihe Belediyesi'nde bir köydür. Potshovi vadisinde, deniz seviyesinden 1.300 metre yükseklikte yer alır. Ahaltsihe kentine 15 km uzaklıktadır.

Rabat, şu anlamlara gelebilir:

<span class="mw-page-title-main">Ardanuç nahiyesi</span>

Ardanuç nahiyesi, Osmanlı Devleti'nin Gürcülerden ele geçirdiği tarihsel Tao-Klarceti bölgesinde 16. yüzyılın ortalarında kurduğu Ardanuç livasının nahiyelerinden biriydi. Ardanuç nahiyesi, yaklaşık olarak bugünkü Ardanuç ilçesi sınırlarını kapsıyordu. Bu bölge, değişik zaman dilimlerinde idari olarak kazaya (ilçe) dönüşmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Yıldırımtepe, Çıldır</span>

Yıldırımtepe, Ardahan iline bağlı Çıldır ilçesinin idari merkezi olan Çıldır kasabasında bir mahalledir. Eskiden bir köyken, sonradan mahalle haline getirilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.