ROTAM

İTÜ Rotorlu Hava Araçları Tasarım ve Mükemmeliyet Merkezi ya da ROTAM, "Havacılık Araştırma ve Geliştirme Projesi"nin yürütüldüğü, İTÜ Uçak ve Uzay bilimleri fakültesi bünyesinde bulunan bölümdür.

Proje hakkında

DPT tarafından desteklenen ve İTÜ Rektörlüğü tarafından yönetilen "Havacılık Araştırma ve Geliştirme Projesi" çalışmaları aktif olarak 2002 yılı Mayıs ayında başlamıştır.

Projenin temel hedefi Türkiye'de eksikliği çekilen belirli bir görevi tanımlanmış olan bir hava aracının (helikopter) kavramsal tasarımından başlayarak detay tasarımını gerçekleştirmek ve bu tasarımın üretimini planlamak ve sertifikasyonunu sonuçlandırmak becerisinin kazanılmasıdır.

Projenin tanımı ve amacı

DPT tarafından desteklenen ve İTÜ Rektörlüğü tarafından yönetilen "Havacılık Araştırma ve Geliştirme Projesi" ile ilgili 2002 yılına ilişkin gelişmeler ve 2003 için planlanan çalışmalar aşağıda özetlenmiştir.

Projenin başlangıcından itibaren, bu projenin ulusal sanayi için çok önemli olduğu ve Türkiye için yeni açılımlara ve altyapı oluşturmaya sebep olacağı göz önüne alınarak projede görev alma isteklerini belirten birçok havacılık kuruluşuyla irtibata geçilmiş, işbirliği yapılması konusunda anlaşmaya varılmıştır. Havacılık teknolojilerinin en önemli özelliği dizayn ve üretime yönelik bilgilerin büyük oranda ticarî ve gizli olmasıdır. Temel proje hedefleri arasında, bu tip bilgilerin Türkiye'de de biriktirilmesi ve bu bilgilerden faydalanılarak bilgi ve teknoloji üreten ülke hâline gelmek de bulunmaktadır. Mevcut teknoloji birikiminin hızla ülkemize getirilebilmesi için Amerika Birleşik Devletleri'ndeki döner kanatlı hava taşıtları konusunda bir mükemmeliyet merkezi olan Georgia Institute of Technology Center of Excellence for Rotorcraft Technologies ile helikopter ve benzeri taşıtların dizaynına yönelik olarak bilgi aktarimi ve eğitim konusunda işbirliği çalışmaları başlatılmıştır. 2002-2003 Güz öğretim yılında Rotorcraft Design I ve Rotary Wing Aerodynamics and Aeroacoustics isimli iki ders Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesinin yüksek lisans programına eklenmiştir. Bu dersler Georgia Institute of Technology (GIT) ile birlikte uzaktan eğitim metodu kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bu ders ve kurslara ek olarak toplam 8 tane daha yüksek lisans seviyesinde ders ve kursun da benzer yöntemlerle gerçekleşmesi için anlaşma sağlanmıştır. ITÜ bünyesinde döner kanatlı hava taşıtları dizayn ve analiz merkezi kurulması çalışmaları başlatılmış ve bu merkez için gerekli donanımların alınmasına başlanmıştır. Bu merkez için yapılan çalışmalarda yüksek teknoloji donanımları için, çoğu yurt dışından olmak üzere, alim işlemleri başlatılmış bulunmaktadır. Proje nihaî hedefine yönelik olarak kavramsal dizayn çalışmalarına başlanmıştır. Bu çerçevede projede görev alacak olan öğrenciler, araştırmacılar ve öğretim üyelerinin işbirliği ile, belirlenen bir tip helikopter için GIT ile es zamanlı olarak kavramsal dizayn yapılmaktadır. Bu kapsamda, 4 veya 6 kişilik, sivil, ticarî çok amaçlı ve belli performans özellikleri taşıyan bir helikopterin kavramsal dizaynı 2003 yılının ilk aylarında bitirilmek üzere programlanmıştır. 2003 yılı için planlanan çalışmalar dört ana baslık altında toplanmıştır, bu çalışmalar sırası ile; tasarım ve analiz mükemmeliyet merkezinin geliştirilmesi çalışmalarının devamı, 2 kişilik deneysel bir helikopterin imâli, prototip helikopterin ön dizaynının tamamlanması, prototip helikopterin ayrıntılı tasarımına başlanması ve üretim aşamalarının planlanmasıdır. Bu çalışmaların içeriği ve bu çalışmalar için ihtiyaç duyulan tahmini bütçe takriben 5 Milyon TL'dir. Bu projenin yürütülmesi sırasında bütün tasarım çalışmaları bağımsız bir ofis içinde gerçekleştirilecektir. Böyle bir ofisin hazırlanması 2003 Mart sonunda tamamlanacaktır. Prototip ürün ve üretim prosesinin planlaması ve gerekli olan süreçler belirlenmiştir. Projenin yürütülmesinde özellikle yurt içi ve yurt dışı hizmet alımlarında sorunlar yaşanmaktadır. Bugüne kadar yürütülen çalışmalar bize Türkiye'nin bazı parçalar dışında kendi özgün helikopterini üretebileceğini göstermektedir. İncelenen tesislerimizin alt yapısı ve mühendislik birikimi böyle bir üretimin kolayca yapılabileceğini kanıtlamaktadır. Eksik olan unsur ise belirli bir görev misyonu tanımlanmış olan helikopterin kavramsal tasarımından başlayarak detay tasarımını gerçekleştirmek ve bu tasarımın üretimini planlamak ve sertifikasyonunu sonuçlandırmak becerisidir. Teknoloji transferi ülkemize milyonlarca dolara mal olmasına rağmen üniversiteler arasında temel tasarım bilgilerinin transferi çok daha ucuza birkaç yüz bin dolara sonuçlanabilecektir.

Araştırma çalışmaları

Yapılan bazı yayınlar

1. B. Yagiz and A.R. Aslan, 'Effect of rotor tip shape on helicopter main- rotor performance', 11th International Syposium on Flow Visualization, August 9-12, 2004, Notre Dame, Indiana, USA.

2. E. Tinar and O. Çetiner, "Self-Induced Pitching Oscillations of an Airfoil", 11th International Symposium on Flow Visualization, August 9-12, 2004, Notre Dame, Indiana, USA.

3. M. Saritas, E. Tinar and O. Çetiner, "Interaction of Rotor Blade Tip Vortices with Surface", 11th International Symposium on Flow Visualization, August 9-12, 2004, Notre Dame, Indiana, USA .

4. E. Altug, "Control of a Tethered Aerial Platform for Acquiring Aerial Images", IEEE International Conference on Mechatronics and Robotics, September 2004, Aachen-Germany.

5. E. Altug ve C.J. Taylor, "Vision-based Pose Estimation and Control of a Model Helicopter", IEEE International Conference on Mechatronics, June 2004, İstanbul-Türkiye.

6. Topal, M.C., and Acar, H., "Flow Visualization Experiments for Helicopter Body Aerodynamics," FLUCOME'03, Seventh Triennial International Symposium on Fluid Control, Measurement and Visualization, Sorrento, Italy, August 25-28, 2003.

7. Topal, M.C., and Acar, H., " Helicopter Body Optimization," 11th International Symposium on Flow Visualization, Indiana, USA, August 9-12, 2004.

8. M.M.A. Bicak and H.T.Belek, 'Coupled Bending-Bending and Torsional Vibration Analysis of a Rotating Beam using the Dynamic Stiffness matrix Method', accepted for publication in the Journal of Sound and Vibration, 2004.

9. Sanliturk K. Y., " Modelling and Validation of a Multilayered Composite Finite Element with Damping Capability ". Proceedings of the 11th International Congress on Sound and Vibration, pp. 2303-2310, St. Petersburg, Russia. 5-8 July 2004.

10. V. Dogan and R. Vaicaitis, "Nonlinear Response of Double-Wall Cylindrical Shells Subjected to Random Excitation", the 9th ASCE Aerospace Division Conference on Engineering, Construction and Operations in Challenging Environments(Earth & Space 2004), Houston TX, March 7-10, 2004.